Microsoft moet accounts overleden zoon overdragen aan ouders

Hebben nabestaanden recht op toegang tot e-mail overledene?

Afgelopen week was in het nieuws dat de ouders en zussen van een plotseling overleden man, via de rechter in Nederland uiteindelijk toegang hebben gekregen tot zijn Microsoft Hotmail- en OneDrive-account. Digital Life Legacy krijgt als kennis- en expertisecentrum veel vragen over dit onderwerp en omdat deze uitspraak van belang kan zijn voor nabestaanden, gaan we in dit artikel wat dieper op deze casus in.

Richtlijnen Microsoft

Wanneer je als nabestaande toegang wil tot Microsoft-diensten die een overledene in gebruik heeft gehad, wordt je standaard verwezen naar een pagina waarin Microsoft eigenlijk stelt dat ze je niet kunnen helpen. Dit was dan ook waar de familie in eerste instantie tegenaan liep en vervolgens kozen zij voor de juridische procedure die op diezelfde pagina wordt voorgesteld. Daarbij wordt door Microsoft nog aangehaald dat ook via zo’n juridische procedure, een eventuele medewerking pas in overweging wordt genomen na een rechterlijk bevel daartoe en zelfs dat ook geen garantie geeft…

Noodzakelijk

In deze zaak wordt door de familie, samengevat, gesteld dat zij als erfgenamen rechtsopvolgers van de accounts van hun dierbare zijn en zij op basis daarvan toegang zouden moeten kunnen hebben tot de inhoud als e-mail en Cloudopslag. Hiertoe worden vereiste documenten opgestuurd zoals:

• een Engelstalig akte van overlijden (death certificate)
• de Engelstalige vertaling van de notariële verklaring van erfrecht
• een kopie van het paspoort van de overledene
• kopieën van de paspoorten van de erfgenamen

Account geblokkeerd

Ondanks bovenstaande geeft Microsoft in eerste instantie de familie (eisers) geen toegang en wordt zelfs het account geblokkeerd. Dat ‘blokkeren van accounts’ doet Microsoft vaker wanneer zij er van overtuigd zijn als “…klanten servicevoorwaarden hebben geschonden die bedoeld zijn om mensen online te beschermen en om ervoor te zorgen dat we de wet naleven.”

Eerder heeft de Consumentenbond al eens gevraagd naar de redenatie van Microsoft over het blokkeren van accounts en wat er dan precies zou zijn geschonden.

Kort geding

Door de afwijzing stapt de familie samen met advocaat Cor Hellingman naar de rechter. In het kort geding stelt Microsoft o.a. dat er geen wetgeving in Nederland is aangaande de digitale nalatenschap en dat er persoonsgegevens van derden in het e-mail account kunnen staan, waar Microsoft als verwerkingsverantwoordelijke zorgvuldig mee om dient te gaan.

Inloggen op laptop overledene

Daarnaast wees Microsoft er op dat er na het overlijden, diverse succesvolle inlogpogingen zijn geweest en dat deze pogingen onderzocht moeten worden op rechtmatigheid. Dit punt is ter zitting opgehelderd en is voor de beoordeling niet meer van belang. De erven bleken in september namelijk een oude laptop van de overledene te hebben geopend, waarna het e-mailaccount verscheen. Voordat zij echter de mail hadden kunnen inzien, was de batterij van de laptop op. Toen zij deze opnieuw hadden opgestart, konden zij niet meer in het account zonder wachtwoord (dat zij niet hadden en niet hebben).

Wetgeving

In Nederland bestaat geen wettelijke regeling van digitale nalatenschappen. De Nederlandse juridische situatie lijkt echter op die in Duitsland: daar is ook geen specifieke wettelijke regeling van digitale nalatenschappen. Het Bundesgerichtshof (BGH) – de hoogste Duitse rechter – heeft over de toegang van erfgenamen tot een digitaal account van een erflater wel eerder twee standaardarresten gewezen*.

Uitspraak

In de uitspraak van 1 december 2021 blijkt het ontbreken van Nederlandse wetgeving aangaande de digitale nalatenschap, zoals gesteld door Microsoft, volgens de Amsterdamse rechtbank geen argument.

Voor wat betreft het privacy-aspect stelt de rechtbank dat de AVG niet van toepassing is op overledenen. Tot slot blijkt uit de gebruikersovereenkomst met Microsoft nergens dat het account niet overdraagbaar is. Wel merkt de rechtbank op dat zorgvuldig moeten worden omgegaan met “persoonlijke belangen van anderen wellicht moeten worden beschermd vanuit het oogpunt van gegevensbescherming.”

Toegang is noodzakelijk

Verder stelt de rechtbank dat er een groot belang is bij spoedige toegang tot het account, onder meer omdat de familie informatie over abonnementen e.d. van de overledene uit de e-mails en bestanden hopen te verkrijgen waarmee zij de nalatenschap kunnen afwikkelen, en omdat zij daaruit meer te weten hopen te komen over de omstandigheden van de dood van hun zoon en broer. Tenslotte hopen zij uit de e-mails namen en (mail)adressen van vrienden en bekenden van hun zoon te kunnen destilleren, zodat zij deze over zijn overlijden kunnen informeren.

Nieuw wachtwoord

Microsoft dient de familie toegang tot het account te verlenen door het wachtwoord te resetten en aan tenminste één ander account (van een van de eisers) de mogelijkheid te bieden vervolgens een nieuw wachtwoord in te stellen.

(Nog) geen precedentwerking

Hoewel deze uitspraak positief is voor de nabestaanden, kan dit per zaak verschillen. Het is dus niet gezegd dat dit ook zonder meer voor andere e-mailproviders geldt, denk aan Google (Gmail) of Apple. Zo stelt deze laatste in hun overeenkomst dat als je overlijdt, diezelfde overeenkomst komt te vervallen en dat daardoor nabestaanden geen recht hebben op jouw opgebouwde digitale nalatenschap bij Apple.

Wel ligt het voor de hand dat steeds meer aansluiting wordt gezocht bij deze en er eerdere standaardarresten arresten over toegang tot een digitaal account.

Data na de dood

In het onderzoek ‘Data na de dood – juridische aspecten van digitale nalatenschappen’ in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (april 2021) wordt gesteld dat de bewustwording ontbreekt bij burgers aangaande de digitale nalatenschap en er vanuit de branche zelf meer voorlichting moet worden gegeven.

Bewustwording

Naast het pragmatisch ondersteunen van uitvaartondernemers en nabestaanden, voorziet Digital Life Legacy in die bewustwording door het verzorgen van lessen bij uitvaartopleidingen maar ook in presentaties en voorlichting voor het notariaat, (na)zorgprofessionals, professional organizers, scholen, verenigingen en maatschappelijke instanties.

Sander van der Meer is Digital Afterlife Expert, heeft eerder de Tweede Kamer geïnformeerd over de digitale nalatenschap en wetgeving en behandeld vragen van nabestaanden op uitvaart.nl