Begraafplaatsen bij psychiatrische instellingen

maandag 30 september 2024

De Stichting Terebinth streeft naar het behoud van (oude) begraafplaatsen en grafmonumenten en geeft daar ook adviezen over. Er bestaat weinig aandacht voor begraafplaatsen bij psychiatrische instellingen, reden om daar aandacht aan te besteden. Een aantal professionals geeft hun kijk op deze materie in het net verschenen nummer 3 van tijdschrift Terebinth.

Medisch antropoloog Huub Beijers gaat in op het cruciale kenmerk van graven op deze begraafplaatsen: de anonimiteit. Patiënten stierven een fysieke én een sociale dood. Hoe worden zij gerehabiliteerd?, vraagt hij zich af in zijn bijdrage ‘Sterven tot de dood erop volgt’.

Zestien begraafplaatsen

Er zijn in Nederland ongeveer nog zestien begraafplaatsen bij psychiatrische instellingen over. Bert Pierik (beeldredacteur bij Terebinth) maakte foto’s op Vrederust in Halsteren en op De Grote Beek in Eindhoven. Herdenkingsmonumenten noemen nu de namen van de anonieme patiënten van toen, constateert Pierik Soms raakte zelfs een hele begraafplaats uit het zicht, zoals Henk Mulder beschrijft in de geschiedenis van de R.K. Begraafplaats Het Groot Graffel in Warnsveld.

Rond 1900 werden de psychiatrische ziekenhuizen buiten de steden gebouwd. Dat maakt hun begraafplaatsen nu goed voor een interessante wandeling en een bezoek aan een museum gewijd aan de ontwikkeling van de psychiatrie. Bartho Hendriksen beschrijft zo’n wandeling met museumbezoek op Dennenoord in Zuid-Laren.

Eerherstel

Ook elders werken instellingen aan het eerherstel van hun doden. In Noordwijkerhout krijgen de begraafplaatsen St. Bavo en Sancta Maria veel aandacht als cultuurhistorisch object en na ruiming verscheen er, bijvoorbeeld in Venray, een kunstwerk ter nagedachtenis.
Zelfs in de aflevering van de jaarserie over de relatie tussen archeologie en funerair erfgoed weet gemeentelijk archeoloog Ronald van Genabeek een verband met een psychiatrische instelling te leggen.

Kortom, dit nummer is een informatieve introductie op een boeiend thema, met natuurlijk ook nog ander nieuws.

Over Terebinth

Terebinth is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor het behoud van funerair erfgoed in Nederland. Behoud van en aandacht voor waardevolle begraafplaatsen en grafmonumenten staat daarbij voorop, zie www.terebinth.nl