7 december 2019
Vraag nummer: 59442
Geachte heer van der Putten,
dank voor uw reactie en uitleg.
Nu volgens u de wet met voeten wordt getreden, kan men dan een rechter niet vragen het kerkbestuur te verplichten de grafbedekking te herstellen en een overeenkomst op te maken?
Kunt u ons ook verwijzen naar een begraafplaats die het reglement wel op orde heeft, zodat wij dit als referentie kunnen gebruiken bij verder contact?
Met dank en vriendelijke groet,
Antwoord:
Geachte heer,
U hebt een eenvoudige en logische vraag, maar de oplossing is verre van eenvoudig.
De Wet op de lijkbezorging (Wlb) regelt dat er twee soorten graven zijn: algemene graven en particuliere graven.
Artikel 23 lid 2 van de Wlb luidt: "2. Begraving geschiedt in een algemeen graf, waarbij de houder van de begraafplaats bepaalt wie daarin wordt begraven, dan wel in een particulier graf, zijnde een graf waarop een uitsluitend recht is gevestigd, waarbij de rechthebbende bepaalt wie daarin wordt begraven."
Maar het reglement van de begraafplaats van de Protestantse gemeente Willemstad van maart 2019 noemt en beschrijft geen algemene graven en noemt en beschrijft geen particuliere graven met een uitsluitend recht. Men gaat geen overeenkomsten aan en dan zijn er dus per definitie geen rechthebbenden. Zonder overeenkomst is niemand rechthebbende van een (particulier) graf op een kerkelijke begraafplaats.
Als het reglement van de begraafplaats niet regelt dat er overeenkomsten moeten worden afgesloten, kan een rechter niet zomaar beslissen dat het kerkbestuur met u 'een overeenkomst' moet aangaan. Wat voor overeenkomst? Voor een algemeen graf? Kan niet, want dat kent de begraafplaats niet. Voor een particulier graf? Kan niet, want dat type graf kent de begraafplaats niet. Wat de begraafplaats wel kent is een in de Nederlandse wet onbekend type graf, zo benoem ik het maar neutraal. Maar geen enkele rechter zal een begraafplaats opdragen om een buitenwettelijk soort recht te vestigen.
En dan hebben we het nog niet eens over de gebruikelijke rechten en plichten die in zo'n overeenkomst zouden behoren te worden opgeschreven, maar niet in het reglement van deze begraafplaats staan.
Een rechter zal ook geen beslissing willen nemen of een kerkelijke begraafplaats bij nader inzien algemene of particuliere graven wil of moet uitgeven. Dat is heel principieel; dat moet een begraafplaats zelf bedenken. Want het heeft niet alleen gevolgen voor het urnengraf van uw vader, maar meteen ook voor alle bestaande graven op deze begraafplaats.
Voorts is er het juridisch-formele probleem of u wel bevoegd bent om over het graf van uw vader te procederen. Want dat mag gewoonlijk alleen een rechthebbende en u bent geen rechthebbende. Ook uw vader was geen rechthebbende. Niemand in Willemstad is rechthebbende van een graf op deze begraafplaats.
Het woord 'rechthebbenden' komt in het reglement van Willemstad welgeteld 1 keer voor, naast het woord 'nabestaanden', maar ik denk dat dat een vergissing is. Want het reglement kent geen definitie van een rechthebbende. En het bestuur gaat volgens het reglement met niemand een overeenkomst voor de vestiging van een uitsluitend (of ander) grafrecht aan, dus niemand kan rechthebbende worden.
Als de situatie 'normaal' zou moeten worden, zou de rechter het bestuur moeten opdragen om enkele principiële beslissingen te nemen, namelijk om een keuze te maken tussen de soorten grafrechten, of voor beide. Maar men moet zo veel dingen anders regelen, daar is bijna geen beginnen aan.
Men heeft het over 'de nabestaanden' van een overledene die iets mogen of moeten. Maar wat zijn de nabestaanden? Kinderen van de overledene? Partner/echtgenoot? Kleinkinderen? Broers of zussen? Erfgenamen? Ik kan met gemak een pagina vol schrijven over het probleem om de ene of de andere groep te noemen. Dit is heel vaag en een bron van problemen.
Het hele reglement is vaag en een bron van problemen. Ik pak als voorbeeld eens een artikel in het midden van het reglement. Artikel 6. Dat gaat over opgravingen. Daar staat: "Voor opgraving en of overbrenging van een stoffelijk overschot naar een ander graf moet men:
1. Toestemming aanvragen bij de burgerlijke gemeente Moerdijk en bij de beheerder van de begraafplaats
2. Dit laten uitvoeren door een erkende begrafenisondernemer
3. Tegen het dan geldende tarief behorende bij de afdeling van begraven".
Men moet geen toestemming vragen aan de gemeente (dan is het het college van B&W), maar aan de burgemeester. Dat is gewoon de wet. Bovendien moet er toestemming zijn van de rechthebbende van het graf, volgens de Wlb. Maar in Willemstad zijn er geen rechthebbenden. Dan zouden er ook nooit opgravingen kunnen plaatsvinden, tenzij men in strijd met de wet handelt.
In artikel 6 van het reglement staat dat men toestemming moet vragen aan de beheerder van de begraafplaats. Nee hoor; men moet overleg voeren over de feitelijke uitvoering. De beheerder heeft er verder niets over te zeggen en kan niets goedkeuren of tegenhouden. Ook zonder toestemming van de beheerder kan er opgegraven en herbegraven worden, volgens de wet en volgens vaste jurisprudentie.
In het reglement wordt de eis gesteld dat de opgraving moet worden uitgevoerd door een 'erkende begrafenisondernemer". Maar er bestaan geen erkende begrafenisondernemers. Uitvaartondernemer is een vrij beroep. Niemand wordt door iets 'erkend'.
Wat wordt bedoeld met "Tegen het dan geldende tarief behorende bij de afdeling van begraven"? Bedoelt men het tarief van de gemeente voor het afgeven van een vergunning voor de burgemeester? Dat regelt gewoonlijk de afdeling Burgerzaken. Het heeft in elk geval helemaal te maken met een "afdeling van begraven".
En zo hobbelt het reglement van het ene onjuiste naar de andere niet relevante voorschrift.
Daar kan een rechter ook niets mee. Een rechter kan moeilijk een nieuw reglement voor de begraafplaats schrijven.
Ik zie niets in een rechtszaak. Het zal een kostbare affaire worden, waarbij u makkelijk aan kosten rond 10.000,- euro komt, omdat dit voor advocaten een onbekend terrein is waar men zich moet inwerken. Maar het probleem is te groot voor een rechtszaak, want de rechter kan niet zeggen dat men artikel 1 of 12 van het reglement moet uitvoeren, want deze begraafplaats heeft niets essentieels geregeld. Het heeft bovendien grote gevolgen voor alle graven op en families met banden met deze begraafplaats. Alles moet op de schop en anders geregeld worden. Dat kan een rechter niet opdragen.
Dat kan wel, alles anders regelen, maar alleen als het bestuur zich realiseert dat men op de verkeerde weg zit en de bereidheid heeft om te erkennen dat zaken niet goed geregeld waren en men het vanaf heden wel wil doen. Dat heeft ook gevolgen voor alle lopende grafrechten. Dat is niet niets.
Het is wel te doen, mits men weet wat men dan moet doen. Ik zou het wel weten, maar ik vermoed dat men dat niet van mij wil aannemen, na mijn antwoorden op uw vragen.
Ik zou het verstandig vinden als het bestuur zou overleggen met de VKB (Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer) en met de LOB (Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen) en het probleem open en bloot op tafel legt en hulp vraagt. Maar dat is een grote stap voor een bestuur, dat zich waarschijnlijk tot voor kort van geen kwaad bewust was.
Het zou ook een begin van een oplossing voor uw probleem met het graf van uw vader kunnen zijn, denk ik.
U vraagt een verwijzing naar een begraafplaats die het reglement wel op orde heeft. Dat is eenvoudig. Dat zijn bijna alle andere protestantse begraafplaatsen in Nederland. Die baseren hun reglement op het 'Model-reglement voor begraafplaatsen van een protestantse gemeente' van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de PKN. De laatste mij bekende versie is van juni 2016. Ik denk dat u het zo kunt googlen.
Het bestuur van de Protestantse begraafplaats kan niet simpelweg vanaf morgen een ander reglement vaststellen. De administratie moet ook anders worden ingericht. En de vraag is wat te doen met al die bestaande graven die nu letterlijk en figuurlijk rechteloos zijn.
Als je 'grafrechten' verleent zonder de inhoud van die rechten vast te leggen, ben je als een restaurant dat alleen lege borden en lege glazen uitserveert: waar het om gaat, zit er niet in.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Naschrift:
Dit is de laatste vraag in de reeks vragen nummer 58869 'Verandering urnenveld (Willemstad) (1)', vraag nummer 58910, vervolgens vraag nummer 59401 en daarna vraag nummer 59441 'Verandering urnenveld Willemstad (4) (grote tekortkomingen beheersreglement)'.
TIP (voor gemeenten)
De financiële kant van de lijkbezorging roept voor de houders van gemeentelijke begraafplaatsen vaak vragen op. Van den Bosch & Partners organiseert daarom samen met mr. Willem van der Putten op 23 januari 2020 een speciale themamiddag rondom de financiën van de gemeentelijke begraafplaats. De organisatie is in handen van de Academie Lokale Belastingen.
Vanuit de fiscale kant zal mr. Edwin Borghols, vennoot bij Van den Bosch & Partners, de belangrijke fiscale aspecten van de begraafplaats behandelen. Willem van der Putten zal vanuit zijn grote ervaring andere financiële aspecten voor zijn rekening nemen. Daarbij komen aan de orde vragen als:
• Hoe hoog mogen de lijkbezorgingsrechten worden vastgesteld?
• Moet er onderscheid worden gemaakt tussen grafrechten en onderhoudsrechten?
• Kunnen er verschillende soorten onderhoudsrechten worden vastgesteld?
• Kan er verschil in onderhoudsrechten worden gemaakt tussen algemene en particuliere graven?
• Kunnen er nieuwe rechten worden opgelegd aan bestaande graven met oude contracten?
• Maakt het verschil of graven liggen op een begraafplaats die oorspronkelijk een kerkelijke begraafplaats was?
• Kan er onderscheid worden gemaakt tussen verschillende typen grafmonumenten of graven op verschillende grafvakken?
• Voor welke diensten kunnen er rechten worden geheven? Kan men bijvoorbeeld rechten heffen voor een opgraving, als de uitvoering bij een extern bedrijf ligt, dat een eigen rekening indient?
• Kunnen er afkoopsommen voor het recht op een graf of voor 20 jaar onderhoud geheel in de exploitatie worden opgenomen?
• Kunnen er verschillende rechten worden geheven voor graven met twee of meer overblijfselen?
• Hoe kan grafonderhoud op de langere termijn het beste worden bekostigd?
• Kunnen de kosten van graven die eeuwigdurend zijn afgekocht nog worden meegenomen in de exploitatie?
De eerste themamiddag is gehouden op 31 oktober 2019. Deze is succesvol verlopen. De evaluaties waren zonder uitzondering lovend.
Er komt dus een nieuwe mogelijkheid op donderdag 23 januari 2020 in Utrecht.
Zie https://www.lokbel.nl/cursus/themamiddag-financien-van-de-begraafplaats.
Spelregels
