Omgang met menselijk botmateriaal uit archeologische context

27 augustus 2020

Vraag nummer: 61426

Geachte heer Van der Putten,

Onder archeologen is er discussie en verschil van mening over de omgang met menselijk botmateriaal uit archeologische context.
Zijn hier wettelijke regels voor?

Met vriendelijke groet,
XX
Archeoloog gemeente X

Antwoord:

Geachte heeer,

Menselijk botmateriaal uit archeologische context betreft geen 'lijken' in de zin van de Wet op de lijkbezorging. Het zijn voorwerpen die iedereen in bezit mag hebben, zowel particulieren als instellingen. Er zijn geen eisen of voorwaarden gesteld aan het bewaren ervan, althans niet vanuit de optiek van het openbaar bestuur.

Ik krijg de afgelopen jaren wel eens vragen over wat met dit materiaal te doen, als men depots wil schonen en het materiaal wil opruimen. Misschien is dat ook de achtergrond van uw vraag.

In theorie kan men dit materiaal bij het afval aan straat zetten, althans als er geen specifieke regelgeving is die bepaald archeologisch materiaal beschermt. Daar heb ik geen zicht op; dat zult u zelf beter weten.

Vanuit ethische perspectief zou het - als men dit materiaal niet meer wil bewaren - te prefereren zijn om dit materiaal op begraafplaatsen te begraven, zodat het in de grond - in een relatief vochtige omgeving - mogelijk is om verder te verteren. Dat is toch uiteindelijk de bedoeling.

Ik denk dat het geen goed idee zou zijn om zulke menselijke resten te cremeren. Het zou een feitelijk makkelijke oplossing kunnen zijn, maar wel een met belangrijke ethische bezwaren. Bij de grote herziening van de Wet op de lijkbezorging (in 1991) is tijdens de kamerbehandeling in de jaren '80 heel vaak en veel gesproken en geschreven over het cremeren van stoffelijke resten. Er zijn met name christelijke bevolkingsgroepen die hier grote problemen mee hebben. Crematie van stoffelijke resten mocht alleen als de overledene dat zelf in het verleden zo bestemd had, dan wel dat nakomelingen die geacht werden de wens van de overledene te kennen en te respecteren, daar toestemming voor gaven. Dat is de lijn van de wetgever.

Als je deze gedachtengang ook zou toepassen op archeologisch botmateriaal, dan mag er geen crematie plaatsvinden, omdat betrokken overledenen die wens nooit geuit hebben (crematie bestond destijds nog niet of niet meer, want in het verre verleden wel). En niet duidelijk is welke persoon of personen nakomelingen zijn die die toestemming zouden mogen geven. De lijn van de wetgever is: zonder uitdrukkelijke toestemming mag niet gecremeerd worden. Begraven mag wel. En dan natuurlijk alleen op een begraafplaats met die status.

Dan kan er nog discussie zijn of de resten in een 'echt' graf of in een verzamelgraf of knekelput bijgezet zouden moeten worden. En wie daar de kosten van moet dragen.

Mij valt nog te binnen dat ik benaderd ben over botmateriaal dat afkomstig is van een opgraving in de jaren '50 bij een oud dorpskerkje. Daar werden delen van het begraafplaatsje geruimd. Waarom men dit materiaal archeologisch interessant vond weet ik niet. Het materiaal zou nu bij de provincie in opslag liggen.
Ik weet toevallig dat de begraafplaats bij het kerkje formeel is opgeheven, maar dat er nog wel een aantal grafstenen in het gazon ligt. Ik heb toen geadviseerd om het materiaal bij een andere wel in gebruik zijnde begraafplaats in diezelfde gemeente aan te bieden voor begraving.
In dat geval aarzelde ik daar over omdat de locatie waar het materiaal van afkomstig was, bekend is en je daar feitelijk het materiaal weer zou kunnen begraven. Daar zou het ook tot vandaag de dag gelegen hebben, als het niet eerder afgevoerd was. Wettelijk zou het kunnen, omdat je het materiaal formeel ook kunt weggooien en het niet verboden is om botten in een tuin te begraven, als de eigenaar van de tuin het daar mee eens is. Dat zou dus ook een optie kunnen zijn.

Zie ook een stuk of tien eerdere vragen over het in bezit (willen) hebben van met name schedels en botmateriaal, zoals vraag 6648 'Verboden om schedel te hebben?'. De meeste vragen staan in de subrubriek 'Overig begraven / begraafplaats'.

Met vriendelijke groet,

mr W.G.H.M. van der Putten


TIP
Een uitvaart zoals u dat wilt, zonder compromisssen. Regel hier uw uw exclusieve begrafenis of crematie.

TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.

TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?


TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43.

TIP
Regel hier uw begrafenis of crematie.