Nota's grafrechten

7 augustus 2002

Vraag nummer: 890  (oude nummer: 1215)

Geachte heer Van der Putten,

door een kerkbestuur worden wij als opdrachtgever beschouwd voor de aanvraag van grafrechten.
Kosten b.v. f 10.000,00. Nabestaanden zeggen later een huur (algemeen) graf nodig te hebben en de kosten van het koopgraf niet te betalen.
Kerkbestuur handhaaft de nota, maar stelt de grafbrief op naam van de familie en houdt ons aansprakelijk voor de kosten, die wellicht ten dele betaald worden door de familie, ondanks tekening formulier en kostenbegroting.
Aangezien de betalingsmentaliteit achteruit loopt voelen wij ons zo langzamerhand een incassoburo worden.
Is dit juridisch juist, dat het kerkbestuur ons als opdrachtgever beschouwt en zo ja, waarom wordt dan een grafbrief (ter meerdere zekerheid) niet op onze naam gesteld? Dank u wel.

Melisseweg 93, Groningen

Antwoord:

Geachte heer of mevrouw,

De situatie dat een uitvaartondernemer 'klem' komt te zitten tussen de begraafplaats en de familie omdat de familie voor een graf niet wil of kan betalen, kom ik helaas wel vaker tegen. Ook, dat de uitvaartondernemer ten onrechte wordt beschouwd als een soort incassobureau. Wat kun je hier aan doen?

Dit is typisch het soort aangelegenheid waar je er als uitvaartondernemer goed op moet letten dat je de zaken juridisch zuiver speelt. Als je 100 zaken hebt, gaan er 99 goed, maar de ene die fout gaat, gaat dan ook goed fout. En dat moet u voorkomen. Hoe?

U moet twee dingen doen:
1. Als u als uitvaartondernemer een aanvraag voor een bepaald graf indient, mondeling dan wel schriftelijk, zeg dan telkens duidelijk dat het namens de betreffende familie is.
Als u een faxje of briefje stuurt, schrijf dan ""Namens de familie Jansen verzoek ik om uitgifte van een huurgraf voor opa J. Jansen". Nog beter is het om de opdrachtgever het briefje te laten tekenen. Als de begraafplaats het gebruik van een aanvraagformulier voorschrijft, staat er meestal niet voorgedrukt dat het namens iemand kan. Er staat dan meestal: "Aanvrager: ......(naam invullen), adres aanvrager ........etc.". Wees dan eigenwijs maar wel duidelijk en
schrijf achter Aanvrager: "namens de familie Jansen" en dan pas uw firmanaam.
Geef liefst tevens aan dat de rekening naar de familie kan worden gestuurd.
2. Aanvaard een opdracht tot het verzorgen van een uitvaart, inclusief de aankoop van een graf, alleen door middel van een namens de familie door iemand ingevuld en ondertekend opdrachtformulier of getekende offerte e.d.
Vaak zie ik, dat als er problemen zijn, dat een offerte wel is besproken, maar niet duidelijk op schrift is gesteld, laat staan getekend. Of dat een opdracht- of wensenformulier alleen door de uitvaartleider is ingevuld, maar niet is getekend. En dat als er soms wel een handtekening onder staat, dat het een handtekening is van een toevallige achterneef die net in het sterfhuis was, maar die verder niet direct betrokken is en later betrokkenheid ontkent.
Daarom: vul een opdrachtformulier altijd compleet in en laat dat tekenen door een direct betrokken familielid, wiens volledige naam en adres en tel.nr. e.d. compleet op het formulier vermeld is. Het is vaak een vervelende formaliteit, maar als er problemen zijn merkt u hoe belangrijk het is.

Het vorenstaande is zoals het moet. Nu hoe het in uw geval gegaan is.
Het kerkbestuur beschouwt u als opdrachtgever. De vraag is of dat dat terecht is.
In het algemeen treedt een uitvaartverzorger op als tussenpersoon of gemachtigde van de familie.
De wet gaat daar bijvoorbeeld al indirect van uit. Kijk naar artikel 29, lid 3, en, 18 lid 1. Daarin wordt zeggenschap gegeven over het opgraven en de crematie van een lijk en over de lijkbezorging aan de persoon die het in artikel 11 van de wet bedoelde verlof aanvraagt. De persoon die het in artikel 11 bedoelde verlof tot begraven of cremeren aanvraagt, is feitelijk bijna altijd de uitvaartverzorger.
Als de wet zegt dat die persoon zeggenschap over het lijk heeft, bedoelt de wet niet de uitvaartverzorger, maar de opdrachtgever van de uitvaartverzorger. Als de uitvaartverzorger het verlof aanvraagt, is hij slechts de vertegenwoordiger van de nabestaanden. Als hij zoals in uw geval opdracht geeft een graf te openen, is hij ook slechts vertegenwoordiger van de nabestaanden.
Dat is dus het algemene uitgangspunt.

Na kan het zijn dat het kerkbestuur zich juridisch goed heeft ingedekt en óf in zijn aanvraagformulier óf in zijn reglement (of beide) heel scherp heeft omschreven dat de aanvrager, ongeacht of dit een vertegenwoordiger is of niet, aansprakelijk is voor de kosten. Als dit niet zo is, kan het kerkbestuur u naar mijn mening, gelet op uw rol, niet aansprakelijk houden. Als dit wel uitdrukkelijk bepaald is, dan wel.

Als het kerkbestuur u terecht aansprakelijk houdt, komt het er op aan om uw geld van de familie terug te vorderen. Als u een goed ingevuld en getekend opdrachtformulier hebt, kunt u naar de rechter stappen.
Als om een kleiner bedrag gaat, tot ƒ5.000,-, kunt u een eenvoudige incassoprocedure via voorgedrukte formulieren bij de kantonrechter doen. Dat formulier heet "Dagvaarding ter inleiding van een civiele procedure bij de kantonrechter"; u kunt het gratis aanvragen, maar moet wel griffiegeld betalen, dat de familie bij een veroordeling moet terugbetalen. U hebt geen advocaat nodig, maar soms is dat toch wel verstandig omdat men soms de formulieren verkeerd invult en niet voldoende bewijs aangeeft en meestuurt. Een advocaat let daar wel goed op. Als het om een groter bedrag gaat (meer dan ƒ5.000,-), móet u een advocaat inschakelen, die eerst met een brief dreigt en later zonodig een zaak bij de rechtbank begint. Als u geen duidelijk ingevuld opdrachtformulier hebt dat tot bewijs kan dienen, kunnen verklaringen van getuigen of misschien andere brieven, (telefoon)notities, of andere aantekeningen tot bewijs dienen. Of, zoals in dit geval, een kopie van de grafbrief.

Als u helemaal niets in handen hebt dat tot bewijs dient, wordt het lastig. Maar u hebt wel een goed drukmiddel: het graf. Als het kerkbestuur vindt dat u aanvrager bent, dan bent u ook rechthebbende van het graf. Dan kunt u de familie laten weten, dat als ze niet goedschiks betalen, u geen monument op het graf toelaat en/of dat u het graf na 10 jaar laat ruimen en/of dat u een ander in het graf laat bijbegraven als ware het een algemeen graf om een deel van de kosten terug te krijgen. Ik verzin maar wat mogelijkheden.

Wat in ieder geval niet kan, is dat het kerkbestuur het graf alsnog op naam van de familie stelt en u voor de rekening verantwoordelijk houdt. Het is het een of het ander.
Een grafbrief op naam van de familie is een bewijs van erkenning van de betrokkenheid van de familie. Het bewijst de eigen onjuistheid van de stelling van het kerkbestuur dat u aanprakelijk bent. Tevens kan het zonodig goed als bewijs dienen in een rechtszaak tegen de familie.
Hier is wel een uitzondering op mogelijk, namelijk als het kerkbestuur in haar algemene voorwaarden - (voor haar) goed - heeft geregeld dat u toch aansprakelijk bent. Dit komt heel weinig voor, maar het komt wel voor.
Ik herinner me een zaak van een paar jaar geleden van een ondernemer die hetzelfde probleem had met een gemeente. Die gemeente had in haar heffingsverordening staan dat de uitvaartondernemer het graf moest betalen. Dat is een onbillijke regeling, waar de ondernemer tevergeefs tegen had geprotesteerd, maar die ik met succes heb aangevochten. Bij nader onderzoek bleek namelijk de hele verordening ongeldig (maar om dat te kunnen constateren heb je wel enige kennis van het gemeenterecht nodig. Pas na enige studie moest de gemeente het toegeven). Strikt genomen had iedereen in die gemeente alle grafrechten e.d. van de afgelopen jaren terug kunnen vorderen (hahaha....).
Omdat dat feitelijk ook onredelijk zou zijn (de gemeente had immers wel diensten geleverd) heb ik dat maar niet aan de grote klok gehangen. Maar daarna was men wel een stuk beleefder tegen die ondernemer, hoorde ik later nog eens van hem.

In het algemeen moet u natuurlijk voorkomen dat u als uitvaartondernemer als incassobureau optreedt. Daarom is het van belang om u altijd en overal strikt te houden aan de aan het begin van mijn verhaal gestelde 2 punten. Zet liefst ook in het aanvraagformulier voor een graf dat de rekening direct naar het betreffende familielid kan worden gestuurd. Per slot is het in feite uw zaak niet. Laat de familie onderling maar uitmaken hoe men kosten verdeelt e.d.

Als het kerkbestuur zich voor haar stelling beroept op uw opdracht(formulier) voor aankoop van een graf of haar eglement, dan wil ik er nog wel eens even naar kijken of dat terecht is. U kunt mij die (complete) papieren faxen (070-5112783) en even bellen (070-5112808). Voor de goede orde: dat kost u niets, want dat kan ik binnen 5 minuten zien. U weet dan beter waar u aan toe bent.

mr W.G.H.M. van der Putten

4 maart 1998