Recht om afscheid te nemen van een overleden ouder wettelijk verankeren?
14 mei 2023
Vraag nummer: 66676
Geachte Heer Van der Putten,
Ik was met een aantal mensen in discussie over het wel/niet toelaten van familie bij een uitvaart.
Via een zoekopdracht op internet trof ik:
https://bolwegadvocaten.nl/recht-op-persoonlijk-afscheid/
Recht op persoonlijk afscheid?
In een uitspraak van de rechtbank Overijssel van 12 april 2019 wordt als volgt de situatie van een familie geschetst.
Vader is op 10 april 2019 in Almelo overleden. Op het moment van zijn overlijden had vader een levenspartner. Uit een eerdere relatie heeft vader kinderen (uit de uitspraak volgt niet hoeveel kinderen), met wie vader en zijn levenspartner al dertien jaar geen contact hadden.
De kinderen wensen, en eisen bij de rechtbank, dat zij in de gelegenheid worden gesteld om persoonlijk afscheid te nemen van hun vader, zonder aanwezigheid van andere mensen. De levenspartner van vader voert verweer hiertegen en stelt dat vader voor overlijden heeft aangegeven dat hij niet gewild heeft dat familieleden, met wie hij al geruime tijd geen contact had, bij de uitvaart aanwezig zijn of persoonlijk afscheid mogen nemen.
De rechtbank beargumenteert vervolgens aan de hand van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, specifiek artikel 8 (recht op “family life”), dat het recht van de kinderen om persoonlijk afscheid te kunnen nemen van hun vader vóór gaat op de bezwaren die de levenspartner heeft tegen dit persoonlijk afscheid. De rechtbank tekent daarbij onder meer aan, dat indien vader het echt heel belangrijk had gevonden dat het afscheid niet mocht plaatsvinden, hij dit in een testament of codicil had moeten laten opnemen. Nu hij dat niet gedaan heeft, moet het bezwaar van de levenspartner wijken voor de rechten van de kinderen.
De kinderen mogen dus van de rechtbank gedurende maximaal één uur persoonlijk afscheid nemen van hun vader zonder de aanwezigheid van derden.
Op zich goed dat de rechter hier oordeelt, dat dit artikel in het verdrag de kinderen recht geeft tot het nemen van afscheid, maar de rechter stelt dat hij er misschien anders over had geoordeeld als de vader per testament of codicil had aangegeven dat de kinderen geen afscheid mochten nemen.
Het roept bij de volgende vragen op;
Recht op een familierelaties. Is deze dan eenzijdig op te zeggen? Kan je als vader je kinderen weigeren nog een relatie met jou te hebben? Kun je ze het recht tot afscheid nemen ontzeggen? Je kan je kinderen ook niet geheel onterven. Ze blijven recht hebben op hun legitieme portie.
Ik vind het nogal vaag om dit artikel te gebruiken. Het sterkt mij in mijn gedachten dat het recht tot het nemen van afscheid wettelijk geregeld zou moeten worden. De jurisprudentie die er nu al is geeft aan dat in veel gevallen de rechter beslist ten gunste van de eiser en een vonnis dat er een afscheid mogelijk gemaakt moet worden. Een wettelijke regeling zou het aantal keren dat de rechter eraan te pas zou moeten komen kunnen beperken.
Hoe kijkt u hier naar? Vindt u ook dat dit wettelijk geregeld moet worden?
Mvrgroet
XX
Antwoord:
Geachte heer,
Zo'n rechterlijke uitspraak dat kinderen nog afscheid mogen nemen van hun vader, met een beroep op artikel 8 EVRM, is niet bijzonder of nieuw. Al decennia lang oordelen rechters in kort geding, ook als de advocaat van kinderen het EVRM niet noemt, dat kinderen afscheid mogen nemen van hun vader of moeder, meestal de avond voor de uitvaart of de ochtend van de uitvaart, een eigen half uur. Die uitspraak van 12 april 2019 is dus niets bijzonders, maar helemaal in de lijn van wat gebruikelijk is.
Wat ik eerder als een probleem zie, is dat kinderen soms heel moeilijk een advocaat kunnen vinden die tijd en zin heeft om de kwestie bij de kort geding rechter te brengen. Ik hoor althans vaak dat het niet lukt. Ik word soms ook wel gevraagd, maar ik ben geen advocaat en kan geen civielrechtelijke zaken doen. Alleen zaken tegen de overheid, dus bijvoorbeeld als een gemeente geen graf wil uitgeven, of in een bestaand graf niet wil begraven.
U vraagt hoe ik er over denk om kinderen het wettelijke recht te geven om afscheid te nemen van hun overleden ouder (of broer of zus etc.). Ik vind het geen goed idee om daar een wettelijke regel voor te maken. Nog los van de vraag hoe of waar je dat zou moeten regelen, in wat voor wet.
Ik zie als probleem dat er vaak heel veel omstandigheden zijn, waarbij het dubbeltje de ene of de andere kant op kan vallen. Er wordt nu geredeneerd vanuit de gedachte dat kinderen hun ouders moeten kunnen zien om afscheid te nemen. Maar mogen ouders dan ook afscheid nemen van hun overleden kinderen? En hoe denken we daar over als er sprake is geweest van kindermisbruik of -verwaarlozing? Mogen die ouders dan nog steeds afscheid nemen?
En wat als een kinder een spijker aan de doodskist van de ouder was? Een kind dat het criminele pad op ging, of een kind dat een junk was en zijn ouder heeft beroofd en mishandeld om aan drugs te komen?
Er werd in Almelo in 2019 waarschijnlijk van uitgegaan dat de overleden vader in een mortuarium verbleef. Maar wat als de ouder thuis is opgebaard, bij de nieuwe levensgezel? De levensgezel die door het kind jarenlang is uitgemaakt voor rotte vis en die van het kind de schuld heeft gekregen van de scheiding van de ouders? Wil je zo iemand in huis hebben, als je je liefhebbende echtgenoot net hebt verloren?
Wat als de overledene niet thuis is opgebaard maar bij een uitvaartonderneming, waar het bezoek aan de overledene natuurlijk wel wat kosten met zich mee brengt. Er moet personeel worden ingezet, de overledene moet uit de koeling worden gehaald, de bezoekruimte moet schoon zijn en de deur moet van slot. Voor wiens rekening zijn die kosten? Moer er toezicht zijn zodat kinderen uit de eerste en uit de tweede relatie niet met elkaar op de vuist gaan?
Hoe zit het met eventuele stief- of bonuskinderen?
Hebben broers en zussen van de overledene ook rechten?
Ouders? Stiefouders?
Opa's en oma's?
Stiefopa's en stiefoma's?
Er zit gewoon nog heel wat aan vast, wat je niet met een wet kunt regelen. Ik vind dat mensen op dit vlak eigenlijk allemaal een codicil zouden moeten maken. Maar slechts weinig mensen doen dat. Ik ben een tijdje geleden ook begonnen aan het actualiseren van mijn codicil, maar het werd me een lap tekst waar ik zelf ook tegenaan hikte. Want hoe gedetailleerd moet je dan zijn? Alles in detail regelen is eigenlijk onmogelijk. Zowel voor wetten als voor testamenten en codicillen.
Rechtszaken vind ik daarom helemaal nog niet zo'n slechte oplossing, want een rechter kan met alle aangevoerde argumenten voor en tegen rekening houden en dan een passende afweging maken. Dat kun je met een wet nooit regelen; die kan alleen een standaard hoofdregel bevatten. Maar geen enkele betrokkenen vindt zijn situatie 'standaard', als hij een andere uitkomst wil. Ook met een wettelijke regeling zijn rechtszaken niet overbodig.
Spelregels
