Hierbij een vraag over overlijden op zee en wat dan te doen.
Als medicus (huisarts/tropenarts) en zeezeiler organiseer ik special EersteHulpAanBoord workshops voor 'vertrekkers', meestal zeilende echtparen die voor enkele maanden of langer de oceanen gaan bevaren met hun zeiljacht.
Regelmatig krijg ik de vraag 'wat als mijn partner op zee overlijdt?' Hoe om te gaan met de lokale authoriteiten? Wat als ik aan land kom met het stoffelijk overschot? Wordt het lichaam vrij gegeven en mag deze getransporteerd worden? Heeft u enkele nuttige tips- adviezen?
Antwoord:
Geachte heer,
Bij een overlijden op zee op een schip dat onder Nederlandse vlag vaart, is de gezagvoerder de lokale autoriteit. Niet een gemeente waar men aan land komt.
Van toepassing is paragraaf 8, artikel 18 en volgende, van het Besluit op de lijkbezorging.
Daar wordt als eerste geregeld dat inzake de wens van de overledene moet worden gevolgd. Wilde iemand in IJsland gecremeerd worden, dan zou dat het koersdoel moeten zijn. Als geen wens bekend is of de wens niet uitvoerbaar is, zou de overledene in principe naar het land waar hij thuishoort, vervoerd moeten worden.
Vervolgens worden regels gesteld voor het bewaren van het stoffelijk overschot, al naar gelang de te verwachten periode dat het duurt alvorens de wal wordt bereikt. Het lichaam kan overboord worden gezet, als de overledene dat gewild zou hebben of als het te lang zou duren voordat de overledene van boord kan worden gehaald.
Als er twijfel is over een niet-natuurlijke dood, moet de gezagvoerder van het schip een onderzoek instellen. Over dat onderzoek en over het overlijden moet de gezagvoerder het nodige aantekenen in het scheepsdagboek.
Bij mijn weten staan de aantekeningen van de gezagvoerder gelijk aan de akte van overlijden bij een gemeente. Dat geldt ook voor de aantekeningen van de gezagvoerder van een vliegtuig bij een overlijden aan boord van dat vliegtuig. In detail kan ik u daar niet uitgebreid over informeren, omdat ik wel iets weet van de regels rond begraven en cremeren, maar de aangifte en papieren over overlijden op het terrein van het familierecht liggen. Dat is een heel andere tak van sport.
Mij staat bij dat de Burgerlijke Stand van de gemeente Den Haag alle gevallen overlijden in het buitenland registreert. Het zou mij logisch lijken dat ook de gevallen van overlijden aan boord van een schip of vliegtuig daar worden geregistreerd. De registratie bij de burgerlijke stand in Nederland is belangrijk. Per slot moet er na een overlijden nog heel veel wordt geregeld. Het abonnement van de krant moet worden opgezegd, erfgenamen moeten worden geïnformeerd, een erfenis moet worden verdeeld en de Belastingdienst moet ophouden aangifteformulieren te sturen.
Ik ga voor u eens even zoeken in boek 1 van het Burgerlijke Wetboek, want Boek 1 regelt het personen- en familierecht.
Ik lees in artikel 19, lid 2, BW boek 1: "2. In geval van overlijden tijdens een zeereis met een in Nederland geregistreerd vaartuig, dan wel tijdens een internationale luchtreis met een in Nederland geregistreerd luchtvaartuig, is de gezagvoerder van het vaartuig of het luchtvaartuig verplicht een voorlopige akte van overlijden binnen vierentwintig uur in het journaal in te schrijven in tegenwoordigheid van twee getuigen. De gezagvoerder zendt een afschrift van die akte zo spoedig mogelijk naar de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente 's-Gravenhage. Deze maakt de akte van overlijden op aan de hand van het ontvangen afschrift, met dien verstande dat hij gegevens die ontbreken of hem blijken onjuist te zijn, zoveel mogelijk aanvult of verbetert. Aan de personen op wie de akte betrekking heeft, wordt een uittreksel van de akte toegezonden."
Maar goed, dit zijn regelingen. Papier is geduldig. Maar hoe gaat dat in de praktijk? Eerlijk gezegd geen idee. Maar ik denk dat in veel gevallen als iemand dreigt te overlijden, al snel zal worden geprobeerd om die persoon aan de wal te brengen. En dat als iemand is overleden, ook snel zal worden geprobeerd de wal te bereiken. Aan de wal zal in de gemeente van aankomst geen verklaring van overlijden hoeven te worden opgesteld, omdat de gezagvoerder dat moet doen. Misschien is het zo met de tegenwoordige mogelijkheden van telecommunicatie, dat de voorlopige verklaring van overlijden al naar de gemeente Den Haag is gestuurd en dat die gemeente al een afschrift van de verklaring van overlijden terug gestuurd heeft, voordat het schip de wal bereikt.
U schrijft "Wordt het lichaam vrijgegeven?" Dat vind ik een vreemde vraag. De relevante vraag is "Waarom zou beslag op het lichaam gelegd worden?" Ik zou niet weten waarom de autoriteiten in land A beslag zouden moeten of kunnen leggen op een lichaam van iemand die overleden is in een voertuig dat vaart onder de vlag en regelgeving van land B. Ik zie ook geen reden waarom geen transport geregeld zou kunnen worden.
Ik denk dat het praktisch is om snel contact te zoeken met de Nederlandse ambassade in het land van aankomst, om daar de komst te melden en te bespreken waar men rekening mee zou moeten houden. Het is niet geheel ondenkbaar dat men in andere landen eigen regels en werkwijzen heeft, die niet geheel aansluiten bij de Nederlandse wet- en regelgeving in het Burgerlijk Wetboek Boek 1 en het Besluit op de lijkbezorging. Maar omdat er ruim 200 buitenlanden zijn en ook daar de theorie en praktijk van elkaar kunnen afwijken, kan ik geen concreter advies geven dan om de ambassade om advies te vragen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
Spelregels
