Overlijden in zorginstelling zonder erfgenamen; wat doet de gemeente?
4 januari 2023
Vraag nummer: 65916
Geachte heer Van der Putten,
Wanneer een persoon in een zorginstelling komt te overlijden en er geen nabestaanden bekend zijn bij de zorginstelling, hoe dient gehandeld te worden? Zal de instelling melding van overlijden moeten maken bij de gemeente en handelt de gemeente de kwestie verder af? En zo ja, wat doet de gemeente dan? Wordt deze persoon dan standaard begraven of gecremeerd? Wat als de overledene een wens op schrift heeft gesteld, geef de gemeente daar gehoor aan? En wie draagt deze kosten?
Stel er is geen testament opgesteld, komt er toch een notaris in beeld om uit te zoeken of er erfgenamen zijn? En wat is de rol van deze notaris?
Wat moet de instelling doen met de spullen die in de kamer van de overledene staan? Ik neem aan dat deze spullen opgeslagen moeten worden. Maar voor hoe lang? En hoe zit het met deze kosten?
En wat als er uiteindelijk toch nabestaanden gevonden worden, maar zij weigeren iets te regelen/te betalen?
Kunt u mij wegwijs maken in deze materie?
Hartelijk dank. Met vriendelijke groet,
Esther
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Ik heb mij er altijd enorm over verbaasd dat wanneer mensen in een zorginstelling worden opgenomen, zeker als dit in de laatste levensfase gebeurt of die fase nadert, dat die zorginstellingen blijkbaar niet standaard vragen wat de patiënten geregeld hebben voor het geval zij komen te overlijden. Welke nabestaanden ze waarvoor kunnen benaderen. En als er niemand is die men kan benaderen, hoe het dan zit met regelingen voor de uitvaart. Of er een verzekering of spaargeld is.
Als er (toch) geen nabestaanden bekend zijn als iemand in een zorginstelling overlijdt, neemt de gemeente niet zonder meer het regelen van een uitvaart over. Een gemeente gaat eerst onderzoeken of zij geen nabestaanden kan vinden. Mensen zeggen soms wel eens geen nabestaanden te hebben, terwijl dat toch het geval is.
Het is niet zo dat alleen naaste familie of erfgenamen een uitvaart kunnen regelen. Dat kan ook een goede vriend of naaste buur zijn. Maar ook broers en zussen, ooms en tantes en neven en nichten. Belangrijk om te weten is, wat er financieel mogelijk is.
Een gemeente kan een paar dagen de tijd nemen om nabestaanden te zoeken. En om als zij er gevonden heeft, overleg te voeren over de situatie en om nabestaanden onderling te laten overleggen.
Een gemeente is niet verplicht om een overledene direct naar een rouwcentrum over te laten brengen, als een zorginstelling (of anderen) een melding van een overlijden doen. Dat is pas het geval als zijn geen personen of instellingen vindt die de uitvaart kunnen regelen. Een zorginstelling kan een uitvaart ook zelf regelen, als er bijvoorbeeld een verzekering is. Dan kan de instelling de verzekeraar waarschuwen, waarna die aan het werk kan gaan. Dat behoeft geen bemoeienis van de gemeente.
Pas als feitelijk en na onderzoek blijkt dat er geen personen te vinden zijn die de uitvaart kunnen regelen, hoeft een gemeente in actie te komen. Dat kan soms enkele dagen kosten, zeker als er een weekeinde tussen zit.
Voor zorginstellingen is dus van belang om zelf tijdig de nodige informatie te verzamelen van de patiënt en hun verzorgenden.
Een gemeente onderzoekt dus eerst of er nabestaanden zijn. En als die er niet zijn of niet gevonden kunnen worden, zal zij de financiële situatie van de overledene onderzoeken. Zij kan bijvoorbeeld contact opnemen met de bank van de overledene. Zij kan ook op huisbezoek gaan om te zien wat zij daar aan papieren van een bank of een (uitvaart)verzekeraar kan vinden. Maar het is natuurlijk het makkelijkst als zorginstellingen dit soort dingen al gevraagd hebben.
Of een persoon wordt begraven of gecremeerd, hangt van het beleid van de betreffende gemeente af. Ik adviseer om overledenen zo veel mogelijk te begraven, zodat wanneer er soms later toch nabestaanden gevonden worden, zij nog de keuze tussen (op)graven en cremeren hebben.
Als een wens van een overledene bekend is, kan de gemeente daar rekening mee houden als die wens geen extra kosten met zich mee brengt. Maar als een gemeente weet dat er voldoende dekking in een polis zit of als er voldoende spaargeld is, kan zij natuurlijk ook met een wat duurdere wens rekening houden.
De gemeente mag de kosten verhalen op geld en goederen van de overledene en - als dat onvoldoende is - op erfgenamen. Eventuele kinderen en de echtgenoot (m/v) zijn altijd aanspreekbaar voor de kosten, ook als zij geen erfgenaam zijn.
De gemeente zal proberen de uitvaart doelmatig en goedkoop uit te voeren, om de erfgenamen niet voor onnodig hoge kosten te plaatsen. Tenzij zij weet dat er voldoende middelen zijn om het wat ruimer te doen.
De gemeente schakelt geen notaris in om erfgenamen te zoeken. Dat kost (te) veel tijd en (te) veel geld. De notaris werkt niet gratis en zal de rekening voor de werkzaamheden bij de gemeente leggen.
Bovendien is het een beetje een kip en ei situatie. De gemeente zou de notaris vragen wie erfgenamen zijn, maar de notaris zou vervolgens de gemeente vragen wie kinderen en echtgenoot zijn. Je vraagt dan een ander om jou te vragen wat je zelf al weet. Die stap kun je overslaan, lijkt mij, wanneer het om de uitvaart gaat.
De gemeente kan er van uitgaan dat de kinderen en echtgenoot van de overledene diens erfgenamen zijn. En dus aansprakelijk zijn voor de kosten. Als dat niet zo zou zijn, kunnen die kinderen en echtgenoot dat zelf aangeven. Als er geen kinderen of partner zijn, zijn broers en zussen en soms ook nog ouders van de overledene de erfgenamen. Die zijn ook aanspreekbaar, tenzij zij afstand van de erfenis hebben gedaan bij de rechtbank.
In het algemeen heeft een notaris in het stadium van het regelen van de uitvaart geen rol.
Hoe het later zit met de kosten en de erfenis, is een zaak van de erfgenamen (tot de 6e graad), niet van de gemeente. De erfgenamen kunnen natuurlijk wel een notaris inschakelen.
Wat een instelling moet doen met de spullen die in de kamer van de overledene staan, hangt van de situatie af. Als er erfgenamen zijn, zijn zij verantwoordelijk. Daarom is het voor een zorginstelling van belang om tijdig te weten wie dat zijn.
Als er geen erfgenamen (bekend) zijn, kan het zijn dat de gemeente de kamer doorzoekt om te kijken of er relevante papieren van banken en verzekeraars e.d. zijn. Een gemeente mag in theorie op grond van de wet ook waardevolle goederen meenemen om de kosten van de uitvaart te dekken.
Wat de instelling vervolgens met de goederen van de overledene moet of kan doen, hangt af van wat zij in de zorgovereenkomst met de overledene en in haar algemene voorwaarden hierover heeft geregeld. Daar zijn in de regel ook erfgenamen en andere nabestaanden aan gebonden.
Zie voor vele praktijkvragen op dit terrein de subrubriek 'Kosten uitvaart', de subrubriek 'Uitvaart door gemeente; vragen van publiek' en de subrubriek 'Uitvaart door gemeente; vragen van gemeenten'.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Nieuwe site voor mensen die zelf de regie over hun overlijden in handen willen hebben:
www.exit.nl. Met:
- documenten voor medische beslissingen: euthanasieverklaring, volmacht, behandelverbod etc.;
- uitvaartwensen vastleggen;
- een eenvoudige crematie regelen.
TIPTIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages – kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden.
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43.
TIP
Regel hier uw begrafenis of crematie.
