Omzetting van graven eeuwigdurend naar 20 jaar (gemeente Maasdriel)
1 oktober 2018
Vraag nummer: 56249
De gemeenteraad van Maasdriel behandelt deze maand een nieuwe beheersverordening voor de begraafplaatsen.
Men denkt via de nieuwe verordening oude graven die in het verleden uitgegeven zijn voor onbepaalde tijd via deze verordening om te zetten in graven voor bepaalde tijd, zie toelichting onder 1.3 in bijlage 1 en het nieuwe artikel 14.3 in de Beheersverordening.
Ik heb van u altijd gelezen en 'geleerd' dat grafrechten voor onbepaalde tijd niet door een nieuwe verordening kunnen worden afgekapt en omgezet.
Mag ik u de raadsvoorstellen mailen en uw commentaar horen?
Met vriendelijke groet,
J.P.
PS De belangrijkste vraag is: wat is er aan te doen?
Antwoord:
Geachte heer,
Ik heb deze week geen tijd om uitvoerig naar deze voorstellen te kijken. Ik kan al wel meteen zeggen dat het juridisch niet mogelijk is om door middel van een verordening grafrechten voor onbepaalde tijd om te zetten in grafrechten voor bepaalde tijd. Dat heeft niets met de termijn van doen, men kan ook geen grafrechten van bijvoorbeeld 50 jaar omzetten in grafrechten voor 10 jaar, of grafrechten voor 40 jaar omzetten in grafrechten voor 20 jaar. Trouwens ook niet van 20 jaar omzetten in 80 jaar of in onbepaalde tijd.
Men kan in bepaalde gevallen grafrechten wel laten vervallen, maar NOOIT omzetten in een andere termijn.
Grafrechten kan men laten vervallen als niet aan voorwaarden in de beheersverordening of in het besluit of de akte van uitgifte wordt voldaan. Maar dan moeten dat in principe voorwaarden zijn die al bestonden of voorbehouden waren op het moment van uitgifte van het graf. Men kan geen verordening vaststellen met nieuwe voorwaarden, waarvan bekend is dat oude graven er niet aan voldoen en het de bedoeling is dat men dan de grafrechten kan laten vervallen.
Het is een grote denkfout die ik vaker bij gemeenten en soms zelfs een enkele keer bij het Rijk tegenkom, te denken dat een grafrecht een soort vergunning is die men naar believen kan aanpassen en intrekken. Grafrechten zijn zakelijke gebruiksrechten (zie alle rechterlijke vonnissen en uitspraken over conflicten over grafrechten; zie ook mijn 'Handboek Wet op de lijkbezorging' (Vermande 1993) en mijn boek 'Begraving' (SDU 2000 en 2007). Het zijn privaatrechtelijke rechten, een beetje vergelijkbaar met erfdienstbaarheden zoals het recht van opstal. Ik sprake twee weken geleden de plaatselijke notaris van Sint Odiliënberg en die noemde het grafrecht gekscherend een 'recht van onderstal'. Ik gebruik zelf wel eens de term 'recht van instal'. Het is een recht sui generis; zie de Asser-serie.
Een grote bijzonderheid van het grafrecht is dat het zowel privaatrechtelijk als bestuursrechtelijk kan worden gevestigd, dus in een overeenkomst of bij beschikking. Als het grafrecht eenmaal gevestigd is, staat het als een huis. Tot 1991 stond in de wet dat een uitsluitend grafrecht gelijk stond aan eigendom. Zo wordt het nu niet meer genoemd. Omdat de tot 1991 geldende wet uit de 19e eeuw stamde toen het bestuursrecht nog niet ontwikkeld was, dacht men nog vaak in privaatrechtelijke termen zoals eigendom. Men sprak ook vaak van een 'eigen graf'. In de kern is het nu in 2018 nog steeds zo dat het uitsluitend grafrecht een heel sterk recht is, dat de 'eigenaar' ('rechthebbende' zeggen we tegenwoordig) stevige rechten geeft die een begraafplaatshouder niet eenvoudig met een nieuw regeltje kan inperken.
Ik zie in de stukken dat artikel 14 van de voorgestelde beheersverordening in lid 3 regelt:
"3. De graven voor onbepaalde tijd krijgen een recht toebedeeld voor bepaalde tijd van twintig jaar ingaande op de datum van het in werking treden van deze verordening."
Dat kan dus absoluut niet, gelet op het bovenstaande.
Het zou verstandig zijn als het college van B&W het huiswerk voor deze verordening over zou laten doen en dit lid uit de voorgestelde tekst schrapt.
Als de gemeenteraad deze bepaling vaststelt, heeft dat nog niet onmiddellijk werking. Dat ligt ten dele aan de wat kromme formulering van deze bepaling, die op twee manieren uit te leggen is. Wat betekent 'krijgen'? Gaat het college er nog besluiten over nemen, worden rechthebbenden nog in kennis gesteld of zijn alle rechten per 1 januari 2019 om 00.00 uur van rechtswege omgezet? De grafrechten zijn m.i. niet automatisch omgezet; er zullen nog nieuwe besluiten of aktes uitgegeven moeten worden. Benadeelde personen kunnen bezwaar maken en zich tot de rechter wenden. Aangezien het het soort werk is waar ik mijn boterham mee verdien, kan men zich tot mij wenden voor advies en actie. Als een groep gedupeerden samen kan optreden, kan dat de kosten aanzienlijk drukken.
Als het college toch nog huiswerk maakt, adviseer ik om de verordening op meer punten tegen het licht te houden. Ik zie bijvoorbeeld dat op urnennissen uitsluitende grafrechten gevestigd worden. Dat is juridisch onmogelijk. Ik weet dat dit (fout) in de modelverordening van de VNG staat, maar het is dezelfde fout als die men zou maken als men op algemene graven uitsluitende grafrechten zou vestigen.
De term 'verstrooiingsplaats' in de verordening is verwarrend. Het is eigenlijk een vorm van een graf in het model van de VNG, maar het wordt in dit voorstel half-half behandeld als een strooiveld.
Men maakt het zich onnodig moeilijk in deze verordening met het bepaalde in artikel 21, tweede lid, en artikel 22, eerste lid. Artikel 24 is overbodig. En zo zijn er nog wel meer opmerkingen te maken. Ik mis bijvoorbeeld bepalingen met sancties wanneer men rekeningen niet betaalt of men zich niet aan de voorwaarden van de verordening houdt. Dat is ook een bekend gemis in het VNG-model.
Men wil de begraafplaats aan de Burgemeester van Randwijckstraat sluiten omdat een toenemend aantal grafbedekkingen in slechte staat verkeert. Er zijn geen rechthebbenden bekend. Maar dat laatste kan de gemeente zichzelf aanrekenen; blijkbaar heeft de gemeente zelf er nooit energie in gestoken om bestanden actueel te houden. Dat speelde overigens niet alleen in Maasdriel, maar ook in andere gemeenten. Je vraagt je af of men niet eerst heeft bekeken hoe men wel rechthebbenden kan vinden en die kan stimuleren om 'hun' graven te onderhouden.
Er wordt een link gelegd met het omzetten van rechten voor onbepaalde tijd in rechten voor bepaalde tijd en het ruimen van de begraafplaats. Maar die link begrijp ik niet. Als men het goed aanpakt kan men grafrechten ook laten vervallen op andere gronden. Maar dan er wel een plan worden gemaakt om eerst te kijken wat er gered kan worden, vervolgens hoe men van niet-te-redden graven afkomt, maar aanvullend ook hoe men de begraafplaats weer aantrekkelijk kan maken. Dat hoeft geen dik plan te zijn. Twee A4-tjes kunnen voldoende zijn. Maar nu denkt men met asverstrooiingsplaatsen, urnentuinen en –muren en gedenkplaatsen de begraafplaats(en) aantrekkelijk(er) te maken. Daar moet iets beter over worden nagedacht. Meer opties aanbieden zijn niet per definitie een weg naar succes. Dat is een combinatie van goede communicatie, kijken waar echt behoefte aan zou zijn, aantrekkelijke tarieven, service voor nabestaanden en uitvaartondernemers, een aantrekkelijk ingericht terrein en slimme marketing. Een slimme marketing is een marketing die niet opvalt als marketing, maar er wel is. Geef de begraafplaatsen een opvallende plek op de gemeentelijke site. Breng bijzondere persoonlijke verhalen van mensen over de begraafplaats naar buiten. Dat soort dingen. Luister naar adviezen van mensen die begraafplaatsen winstgevend maken. Ja, die bestaan. Zowel zulke mensen als zulke begraafplaatsen.
Nog een opmerking over het raadsvoorstel, iets waar mijn oog op valt: er zou rechtsongelijkheid bestaan tussen algemene en particuliere graven omdat die verschillende looptijden kennen. Het is juridisch volstrekt onjuist om hier de term 'rechtsongelijkheid' te gebruiken. Er is ook geen rechtsongelijkheid tussen appels en peren. Ze zijn nu eenmaal verschillend. En ook aantrekkelijk omdat ze verschillend zijn. Niet, als er geen verschil zou zijn.
Zoals gezegd heb ik geen tijd om uitgebreid naar deze stukken te kijken. Maar al na een korte blik het is voor mij duidelijk dat het huiswerk voor dit voorstel overnieuw mag.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Naschrift:
Op 3 oktober 2018 is in een commissievergadering besloten om het voorstel aan te houden en nog eens te heroverwegen.
Naschrift:
Ik kreeg later nog diverse reacties.
In de commissievergadering zou zijn opgemerkt dat de gemeente Zaltbommel in het verleden ook grafrechten voor onbepaalde tijd zou hebben omgezet in rechten voor bepaalde tijd. Dat weet ik niet, dat zou kunnen. Maar de fout van de een rechtvaardigt natuurlijk niet de fout van de ander.
Rechthebbenden of families wier grafrechten zijn beperkt, kunnen misschien nog wel bezwaar aantekenen, ook als dat jaren geleden is gebeurd. Dat kan er namelijk van af hangen wanneer het voor een individueel graf of een individuele rechthebbende rechtsgevolgen heeft.
Wie met een dergelijke situatie van doen heeft en bezwaar wil aantekenen, kan hiervoor bij mij terecht. Daar zijn dan uiteraard kosten aan verbonden.
WvdP
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
Spelregels
