Wanneer sprake van grafschennis?
20 augustus 2007
Vraag nummer: 4922 (oude nummer: 9586)
Geachte heer vd Putten,
onder wat voor soort overtreding vallen de kwesties behandeld in vraag 9342 (oud), 9389 (oud) en 9383 (oud)? Is er dan sprake van grafschennis?
Vriendelijke groeten.
Antwoord:
Geachte heer,
Ik zou de situatie van vraag (4817 (9342 oud: Na ruiming individueel herbegraven; verlof nodig?) geen grafschennis noemen. Vraag 4836 (9389 oud: Ruimen begraafplaats met eeuwige graven) wel. En 9383 oud: Consequenties (vervolg 9342(oud)) een beetje.
Grafschennis is geregeld in artikel 149 van het Wetboek van Strafrecht. Die bepaling luidt: "Hij die opzettelijk een graf schendt of enig op een begraafplaats opgericht gedenkteken opzettelijk en wederrechtelijk vernielt of beschadigt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie."
Wat niet zo duidelijk in de tekst staat - althans voor een leek omdat het woordje "wederrechtelijk" voor de meeste mensen geen bekende term is - maar heel relevant voor de strafbaarheid is, is of iemand bevoegd is om het graf te openen. De beheerder van een begraafplaats mag in de hoedanigheid van beheerder, ter uitoefening van zijn taken, een graf openen of onder zijn toezicht laten openen. Bijvoorbeeld voor een begraving of voor het schudden of ruimen van het graf. Als de beheerder dat doet is het niet "wederrechtelijk". Wederrechtelijk betekent: in strijd met het recht. Dat is een cruciaal woordje in de tekst.
Bijvoorbeeld ook een steenhouwer die een monument van een graf of haalt het om bijvoorbeeld in zijn werkplaats te bewerken of om een begraving mogelijk te maken, handelt niet wederrechtelijk. Dan is geen sprake van grafschennis. Dat is wel het geval als iemand een monument weghaalt om het te stelen. Of als iemand het beschadigt alleen om het te vernielen.
Als iemand per ongeluk een monument of graf beschadigt, is ook geen sprake van grafschennis. Dan is immers het woordje "opzettelijk" in de wettekst niet van toepassing. Het is nog wel verkeerd en zo iemand moet de schade vergoeden, maar het is niet strafbaar.
Als een beheerder of houder van een begraafplaats een graf ruimt, terwijl hij weet of kon weten dat er toestemming van de rechthebbende had moeten zijn, of dat er nog grafrechten op het graf rusten, dan spelen wel de elementen 'onbevoegd' en 'wederrechtelijk' en kan sprake zijn van grafschennis. Maar er is, zoals bij bijna alles in het leven, ook een grijs tussengebied, waarbij het op het randje is. Als de beheerder of houder goede redenen had om aan te nemen dat er geen grafrechten meer op het graf rusten, is geen sprake meer van opzet als later mocht blijken dat het eigenlijk toch niet had gemogen. Dan is er ook geen sprake van grafschennis. Het kan dan nog wel fout zijn, maar niet (meer) strafbaar. Als het fout was, kan bevoorbeeld de rechthebbende herstel van de oude situatie vorderen, of vergoeding van de grafsteen. Dat staat los van de strafbaarheid.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Nieuwe wettelijke regeling sinds maart 2011: Van wie is de grafsteen?
