Graven zonder rechthebbende (automatisch) vervallen verklaren
10 juli 2016
Vraag nummer: 46758
Oude graven (voor onbepaalde of zeer lange tijd uitgegeven) zijn een probleem voor veel begraafplaatsen. In veel (oude) verordeningen staat de bepaling dat het recht vervalt aan de houder van de begraafplaats (gemeente) indien er na overlijden van de rechthebbende niet binnen een bepaalde termijn wordt overgeschreven.
Als na research in de archieven e.d. is vastgesteld dat de rh is overleden dan is het graf automatisch vervallen. Je kan optioneel zelfs een extra inspanning doen door te zoeken naar eventuele nabestaanden die het grafrecht wellicht willen overnemen of opnieuw vestigen.
Maar wat als er in de verordening ten tijde dat het grafrecht werd gevestigd niets staat over vervallen van grafrecht bij niet overschrijven. Acht u het dan juridisch aanvaardbaar om dergelijke graven zonder 'eigenaar' toch te laten vervallen (per gemeentelijke besluit oid)? Of zelfs wenselijk omdat het onderhoud van dergelijke meestal oude graven veel kost en dit schuurt tegen het het algemeen belang van een goed onderhouden algemene begraafplaats of het binnen de perken houden van begraafkosten voor de burgers of vanwege begraafcapaciteit etc.
Een tussenvorm: er staat in de verordening wel dat er moet worden overgeschreven, maar er is geen expliciete bepaling dat bij niet overschrijven het grafrecht vervalt. Kan dat dan toch impliciet worden aangenomen?
Ik ben benieuwd naar uw antwoord.
Mvgr. Nicoline Zemering
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Inderdaad is het zo dat oude graven voor veel begraafplaatshouders tegenwoordig een probleem zijn. Maar medelijden kan ik niet hebben. Per slot hebben die begraafplaatshouders er zelf ooit voor gekozen om graven voor onbepaalde tijd of voor heel lange termijnen uit te geven. Men had destijds ook kunnen bedenken dat men er op termijn bepaalde problemen mee zou krijgen.
Anno 2016 willen ervaren begraafplaatshouders bijna allemaal van oude langlopende termijnen af. Ik vind het heel opmerkelijk dat - eveneens anno 2016 - de meeste natuurbegraafplaatsen die sinds 2010 als paddestoelen de grond uit schieten, bijna allemaal 'eeuwige graven' uitgeven. Niet als variëteit, maar als standaard. Een in mijn ogen onbegrijpelijke naïviteit. Ik voorspel dat velen daar eind deze eeuw veel spijt van hebben.
In veel oude beheersverordeningen staat inderdaad dat het grafrecht vervalt indien het na het overlijden van de rechthebbende niet binnen een bepaalde termijn wordt overgeschreven. Echter, het is de vraag of dit automatische ook wel rechtens/juridisch correct is.
Er is jurisprudentie dat een grafrecht niet automatisch vervalt, ook al staat dat in de beheersverordening. Er is echter weinig jurisprudentie op dit vlak, zodat je niet kunt zeggen dat 'het altijd zo is dat...' Ik kan op dit moment alleen maar zeggen dat het twijfelachtig is om grafrechten automatisch vervallen te achten. In de jurisprudentie is het tot nu toe verworpen.
Het probleem ook bij dat automatisme is dat er dingen geacht worden gebeurt te zijn, waar alle partijen geen weet van hebben en die - als er fouten gemaakt zouden worden - niet gecorrigeerd kunnen worden.
Een groot probleem is ook dat de archieven en administratie vaak niet deugen. Waar baseer je je dan op?
Ik ken een flink aantal voorbeelden waarbij er fouten zijn gemaakt en ten onrechte werd aangenomen dat er geen rechthebbende meer was. Heel vaak is de administratie van een begraafplaats niet op orde. Recent had ik nog zo'n voorbeeld in deze rubriek: 'Graf verdwenen; grafrechten dubbel uitgegeven'.
Ook worden er anderszins fouten gemaakt 'Een ander is in ons graf begraven'.
Ik ken ook voorbeelden dat rechthebbenden niet meer gevonden konden worden, omdat hun namen of voornamen bij het overzetten van de kaartenbakken naar geautomatiseerde systemen fout zijn gespeld. Van zulke fouten in de begraafplaatsadministratie mogen rechthebbenden natuurlijk niet de dupe worden.
Om dan aan te nemen dat grafrechten automatisch vervallen zijn, vind ik erg riskant. Ik vind dat er altijd een controlemechanisme moet zijn, door het graf vervallen te verklaren. Een dergelijke besluit bij gemeenten moet worden gepubliceerd en belanghebbenden krijgen de gelegenheid om bezwaar te maken. Dat is veel beter dan het automatisch vervallen-zijn, waar niemand weet van heeft en niet op kan reageren.
Zoals ik al in tientallen andere vragen betoogd heb, is de afwezigheid van een rechthebbende op zich geen enkele reden om grafrechten te laten vervallen. Zie recent 'Beëindigen grafrechten voor onbepaalde tijd'.
Dat er geen rechthebbende van een graf is, is geen juridisch of wettelijk geldige reden om grafrechten te laten vervallen. Het grafrecht is een zakelijk recht dat verbonden is met de zaak: het graf. Het grafrecht heeft geen rechthebbende nodig heeft om te bestaan. Het recht bestaat zolang het graf bestaat. Het is dan een kwestie van integriteit en fatsoen om als begraafplaatshouder dat recht te respecteren. Er is geen rechthebbende meer om voor dat recht in de bres te springen als het nodig is.
Echter, als men in een akte van uitgifte van een graf of in een beheersverordening de voorwaarde heeft opgenomen dat er altijd een rechthebbende moet zijn en dat na het overlijden van een rechthebbende zich binnen een bepaalde termijn een nieuwe rechthebbende gemeld moet hebben, dan is er wel een mogelijkheid om een grafrecht te laten vervallen als er niet tijdig een nieuwe rechthebbende is.
Voorts speelt nog de mogelijkheid om als een graf sterk verwaarloosd is, de rechten te laten vervallen op grond van artikel 28 Wlb en eventueel ook een eigen regeling voor nalatig onderhoud in de verordening.
U vraagt of het juridisch aanvaardbaar om graven zonder 'eigenaar' door een besluit te laten vervallen als er in de verordening ten tijde dat het grafrecht werd gevestigd niets staat over vervallen van grafrecht bij niet overschrijven. Welnu, niet alleen de verordening op het moment van uitgifte is relevant, maar ook de actuele verordening. Als het daar wel in staat, is er wel een handvat.
Je moet niet alleen kijken naar de oude beheersverordening, maar ook naar de akte van uitgifte en ook naar de heffingsverordening, want daar stonden soms ook voorwaarden in.
Ik merk dat men het soms moeilijk vindt om te bepalen of men nu naar oude verordeningen of aktes moet kijken of niet. De vuistregel is dat men bij de oude regelingen terecht kan om te kijken wat de inhoud van het grafrecht is (voor hoeveel kisten, is er recht om te schudden).
Overigens stonden in oude beheersverordeningen voor begraafplaatsen die ik ken ook altijd bepalingen over het tijdig overschrijven van het grafrecht. Als u een of meer verordeningen hebt waar dat niet in staat, houd ik mij aanbevolen voor een afschrift.
Verordeningen waar in staat dat er moet worden overgeschreven, maar waar geen expliciete bepaling is dat bij het niet overschrijven het grafrecht vervalt, ken ik ook niet. Ze kunnen vervangen worden door verordeningen waar het wel in staat.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Buitenhuis La Hardoye: een paar dagen weg of een of meer weken vakantie voor 2 tot 10 personen in Frankrijk. Prachtig sfeervol zeer ruim vakantiehuis met meerdere zitkamers, open haard op 'kasteelformaat', met grote tuin, twee terrassen, eigen beekje en boomgaard op de grens van de Franse Ardennen en de Champagne. Slechts 340 km van Utrecht. www.vakantiehuis-ardennen.info
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Bijvoorbeeld over de aankoop en behoud van een graf voor eeuwig
Spelregels
