16 november 2020
Vraag nummer: 61973
Geachte mr. Van der Putten,
Ik ben werkzaam bij een gemeente waar uitvaarten op kosten van de gemeente jaarlijks stijgen. Ik vraag u om uw advies op mijn onderstaande vragen.
Uw advies is: wacht een week af en kijk wat de nabestaanden doen. In veel gevallen nemen zij alsnog opdracht voor de uitvaart. Als dat het geval is trekt de gemeente zich terug.
1. Mag de gemeente in afwachtende positie op een antwoord van de nabestaanden, wel naar de woning van de overledene om na te gaan of de uitvaart –als de gemeente alsnog opdrachtgever wordt- eventueel vergoed kan worden uit de nalatenschap of om te zoeken naar belangrijke documenten zoals een overlijdensverzekering?
2. Daardoor maakt de gemeente kosten die de gemeente kan verhalen op de nabestaanden, maar kunnen die kosten als onnodig worden gezien als de nabestaanden besluiten alsnog opdracht te geven? Hoe sterkt staat de gemeente juridisch als zij de kosten willen verhalen? Ik kan mij voorstellen dat een nabestaande daar moeilijk over doet. Het gaat toch over een paar honderd euro extra bovenop de kosten voor de uitvaart die zij eigenlijk al niet wilde betalen.
3. Het is al een aantal keer voorgekomen dat de overledene geen ouders meer had en kinderloos was. Er waren geen broers en/of zussen, maar alleen inleven zijnde ooms en tantes waar al jaren geen contact meer mee is. De overledene had wel een goed gedekte overlijdensverzekering. Een derde –verzorger, hulpverlener of goede vriend van de overledene- zou opdracht kunnen geven tot de uitvaart, maar tot in hoeverre is hij/zij verplicht om nabestaanden te informeren over het overlijden? In alle gevallen weet de derde wel dat er nabestaanden zijn en waarom er geen contact is, alleen NAW-gegevens of een telefoonnummer is hen niet bekend. Allicht zal er in de toekomst ook een situatie voordoen waar er wel een broer of zus is, maar daar ook al jaren geen contact meer is.
4. De factuur van de uitvaart dienen wij zelf in bij de bank en in sommige gevallen bij de uitvaartondernemer waar de overledene een overlijdensverzekering had lopen. De factuur bestaat uit de kosten van de crematie/begrafenis en de kosten die de gemeente heeft gemaakt. Met name de ING Bank en de DELA wil de gemaakte kosten van de gemeente niet vergoeden. Volgens hen heeft dat niets met de nalatenschap/erfenis te maken en keren de kosten niet uit. De DELA gaf aan: als u aanspraak wil maken op het bedrag wat over is gebleven dan moet u komen met een bericht van een notaris of uitspraak van de rechter waaruit blijkt dat u recht heeft op het resterende bedrag. Het resterende bedrag is overgebleven omdat de kosten voor de uitvaart goedkoper waren dan de hoogte van de polis en dat er vaak ook nog een vrij te besteden bedrag is gespaard voor de uitvaart. Hebben zij gelijk of kan de gemeente zich wel degelijk op een wetsartikel beroepen waaruit blijkt een notaris of rechtbank niet nodig is? De gemeente is immers preferente schuldeiser.
Ik wil u alvast hartelijk bedanken voor de genomen moeite.
Met vriendelijk groet,
Leon
Gemeente 's-Hertogenbosch
Antwoord:
Geachte heer,
Bij de meeste gemeenten stijgen deze kosten, om de eenvoudige reden dat de bevolking is gegroeid, dat de gezinnen kleiner zijn geworden en veel meer mensen single zijn dan vroeger.
Men moet als gemeente eerst onderzoeken of er nabestaanden zijn. Als er geen nabestaanden zijn, kan men direct actie ondernemen als gemeente. Maar men moet niet alleen kijken naar partner en kinderen, ook naar broers/zussen van de overledene en soms ook vrienden, die de uitvaart kunnen en willen regelen.
Als er wel directe nabestaanden zoals kinderen zijn, adviseer ik om als gemeente gewoon een week niets te doen. In het overgrote deel van de gevallen ondernemen de nabestaanden toch actie. Ook door de sociale druk van hun omgeving ("Je kunt het toch niet maken om je vader 3 dagen dood te laten liggen").
U hebt een aantal concrete vragen. Mijn antwoord op die vragen is:
1. Ja. Ik zie het zelfs als noodzakelijk. Als nabestaanden dagenlang twijfelen, is het in het belang van de overledene dat onderzocht wordt of er eventueel een uitvaartverzekering of andere verzekering of gelden zijn. En kunnen misschien namen en adressen gevonden worden van andere nabestaanden of vrienden die niet aarzelen om de uitvaart te regelen.
2. U begrijpt dat het lastig is hier een antwoord op te geven, omdat het in concrete situaties altijd afhangt van de omstandigheden en de vooruitzichten van dat moment. Ik zou als gemeente altijd aantekeningen maken van de ontwikkelingen, een soort logboek, waar later zaken uit af te leiden zijn. Aantekeningen die inzicht geven waarom op een bepaald moment wordt besloten om wel of juist niet in te grijpen.
Een gemeente maakt dan kosten, primair in de uren van medewerkers. Zijn die kosten te verhalen? Ik denk van wel, als de werkzaamheden veroorzaakt worden door getreuzel en getalm van de zijde van nabestaanden.
Maar er hangt van alles mee samen. Als er kosten ontstaan door werkzaamheden van de gemeente die nabestaanden zelf hadden kunnen en moeten doen, dan moeten nabestaanden ook snel gewaarschuwd worden dat die kosten gaan ontstaan en dat zij er voor aansprakelijk zijn. Dat geldt zeker voor partners en kinderen van de overledene, minder snel voor andere erfgenamen als broers en zussen.
Ik denk dat men er als gemeente ook anders mee om moet gaan, als het gaat om de situatie dat mensen het niet kunnen betalen. Als mensen het wel kunnen maar niet willen regelen en betalen, kun je je als gemeente heel zakelijk opstellen.
Ik kan met gemak tien varianten bedenken met heel veel nuances.
Maar het principe is dat de gemeente mijns inziens ook kosten voor het regelen van de uitvaart kunnen verhalen op kinderen of andere erfgenamen, ook als die uiteindelijk zelf de uitvaart regelen.
3. In het door u beschreven geval zou een goede vriend of verzorger of hulpverlener heel goed de uitvaart kunnen regelen. Ik zie geen enkel probleem. Er is geen verplichting voor de persoon die de uitvaart regelt, om verre familie te informeren over het overlijden.
In zulke situaties is er ook een eigen verantwoordelijkheid van de overledene: als die wil dat bepaalde nabestaanden van zijn overlijden in kennis worden gesteld of er bij betrokken worden, moet hij een codicil schrijven dat dat regelt. Of een testament maken of een andere regeling treffen. Als dat wordt nagelaten kan de persoon die de uitvaart regelt niet worden verweten dat hij geen grote onderzoeken opstart om na te gaan of we wellicht toch nog een achterneef is die de uitvaart zou willen regelen.
Ik denk dat de overledene en de maatschappij blij mogen zijn dat er mensen zijn die deze zorg op zich nemen.
4. Het commentaar van de ING en van DELA dat de kosten die de gemeente heeft gemaakt niets met de nalatenschap of de erfenis heeft te maken, is strikt genomen juist. Het gaat niet om het regelen van de erfenis, maar om het regelen van de uitvaart. De gemeente moet er zelf ook goed op letten om de juiste insteek te doen.
Als de gemeente die werkzaamheden in het kader van het regelen van een uitvaart heeft verricht, is de gemeente zeker gerechtigd om die kosten op een verzekering of de nalatenschap van de overledene te verhalen. De uitvaartkosten staan zeer hoog als kosten die met voorrang uit de nalatenschap betaald moeten worden.
Het gaat niet om het maken van aanspraak op 'een overgebleven bedrag'. De gemeente moet niet een overgebleven bedrag claimen. De gemeente moet duidelijk de kosten van het regelen van de uitvaart claimen en dat ook zo noemen. Met een uurtarief en met een verantwoording van het aantal bestede uren, om nabestaanden op te sporen, met hen te overleggen, alternatieven te bekijken en tot slot de uren tijd die besteed moeten worden aan het overleg met DELA om een deel van de uitkering van de verzekering te claimen. Als DELA of anderen zouden weigeren om zulke kosten vergoeden, terwijl ze wel binnen de verzekering zouden passen, zou ik er zeker een klachtenprocedure (Kifid) of rechtszaak bij de kantonrechter over voeren. Gemeenten stellen zich vaak veel te bescheiden op.
Maar ze moeten hun rekening natuurlijk wel op de juiste manier voor de juiste werkzaamheden indienen. Als regelaar van de uitvaart is de gemeente een preferent schuldeiser. Zijn er notarissen die dat ontkennen, dan adviseer ik om een rechtszaak te beginnen. In het algemeen belang, om duidelijkheid over deze materie te krijgen.
Dit soort vragen komen ook aan de orde komen in de cursussen die ik geef over de lijkbezorging van gemeentewege.
Zie ook de vragen in de (oude) subrubriek 'Uitvaart door gemeente; vragen van publiek' en de (nieuwe) subrubriek 'Uitvaart door gemeente; vragen van gemeenten'.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP voor gemeenten
Ondanks COVID-19 gaan de Interactieve dagen Wet op de lijkbezorging / Adviesdag begraafplaatsen / Islamitisch begraven met mr Willem van der Putten door op:
1. Maandag 30 november 2020 van 09.30 uur tot 16.30 uur; of
2. Maandag 14 december 2020 van 09.30 uur tot 16.30 uur.
Voor 30 november 2020 zijn inmiddels 17 aanmeldingen ontvangen; er is nog ruimte voor enkele andere.
Voor 14 december zijn nog maar 7 meldingen ontvangen. Voldoende om de dag door te laten gaan. Maar daar is dus meer ruimte voor meer mensen. Letterlijk en figuurlijk.
Locatie:
Seats2Meet, Stationsplein 49 in Amersfoort.
De locatie voldoet volledig aan de normen van het RIVM.
Kosten:
U kunt deze training bij het adviesbureau Burger- en Publiekszaken B.V. van Johan van den Broek bijwonen voor een bedrag ad € 395,00 per persoon exclusief BTW.
U kunt zich tot 8 dagen voor deze Juridische Adviesdag aanmelden via het emailadres johanvandenbroek@burgerenpubliekszaken.nl
Spelregels
