Lijkvertering

18 augustus 2002

Vraag nummer: 912  (oude nummer: 1238)

Onlangs trof ik op de site www.parlement.nl vragen over de lijkontbinding. Zo wordt er o.a. gevraagd of de lijkontbinding wordt vertraagd cq verstoord door medische therapieen zoals medicijnen en bestraling. Verder stelt men de vraag of de eventuele nadelige invloed van medische therapieeen een reden kan zijn verlenging van de termijn van grafrust te bevorderen?
Helaas stonden er geen antwoorden bij.
Ik had nu een aantal vragen. Hoewel ik weet dat dit een juridische rubriek is, wil ik mijn vragen toch stellen. Indien u deze niet kunt of wilt beantwoorden, zou u dan zo vriendelijk willen zijn mijn vragen aan de juiste deskundigen voor te leggen?
Nou hier komen ze dan:
Wordt de lijkvertering nu daadwerkelijk verstoord door medsche therapieen (ik vermoed dat men het hier heeft over Chemo-kuur en radiotherapie)
En zo ja, verwacht u dat men de termijn van grafrust dan ook daadwerkelijk gaat oprekken? Dat lijkt me vreemd want daar zullen ongetwijfeld hogere kosten mee verbonden zijn voor de consument?
En is de huidige termijn van grafrust inderdaad 10 jaar omdat een lichaam pas na 10 jaar is vergaan (Dat lijkt me zo lang)
Ik hoop dat u mijn vragen wilt beantwoorden of doorsturen.

Antwoord:

Omdat 2 vragen vlak na elkaar zijn gesteld, heb ik uw vraag aanvankelijk niet opgemerkt. Mijn excuses. Goed dat u even een mailtje zond.

Op 3 september 1997 hebben de Tweede Kamerleden Van Middelkoop (GPV) en Scheltema-de Nie (D66) inderdaad vragen gesteld over onvolledige lijkvertering. De regering heeft er nog niet op geantwoord.
Ik weet dat men druk doende is met een antwoord. Ik ben o.a. zelf benaderd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat in opdracht van de Inspectie voor de Milieuhygiëne ten behoeve van het antwoord een globaal (literatuur)onderzoek doet naar mogelijke gevolgen van chemotherapie en medicijnen voor het ontbindingsproces.

Ik ken het resultaat van het onderzoekje en het antwoord nog niet, maar ik vermoed dat men geen echt antwoord kan geven. Er bestaat naar mijn weten geen wetenschappelijke of anderszins waardevolle literatuur over dit onderwerp.
Ik heb er ook wel eens met begraafplaatsbeheerders over gesproken. Die hebben soms inderdaad wel problemen met niet goed ontbonden stoffelijke overschotten, maar kunnen niet zeggen dat deze problemen te wijten zijn aan medische behandelingen. Meestal immers is de medische voorgeschiedenis van een overledene voor de begraafplaats niet bekend. Alleen in kleine gemeenschappen weet men soms dat hier Piet begraven ligt die aan kanker is overleden nadat hij lang is bestraald. Maar zulke oppervlakkige 'gegevens' zijn natuurlijk volstrekt onvoldoende om daar conlusies uit te trekken. Hoe en hoe lang is Piet bestraald? Wat waren andere factoren? Dat is niet bekend en ook nauwelijks na te zoeken.

De RIVM-man die mij belde vertelde contact te hebben gehad met kankerspecialisten, die (ook) geen specifieke literatuur hierover kenden, maar die juist zouden verwachten dat bestraling de ontbinding zou bevorderen, in plaats van belemmeren. De opgelopen radioactiviteit beschouwden zij een voor de omgeving volstrekt ongevaarlijke dosis.
Over medicijngebruik is al helemaal moeilijk iets te zeggen, want dan moet men heel precies weten wat wanneer, hoe lang en samen met wat is gebruikt door een persoon in die en die conditie. Er is geen onderzoek naar verricht en ik denk dat het ook bijna niet mogelijk is om er onderzoek naar te doen.
Ik verwacht ook niet dat er in de praktijk grote problemen zijn. Als er problemen zijn, hebben die meestal te maken met te diep begraven, de grondwaterstand, de grondsoort, het gebruik van een lijkhoes en soms ook kleding van de overledene.

Als de lijkontbinding heeft geleid tot adipocirevorming, ook wel 'verzeping' genoemd, een conditie waarbij weefsels zijn omgezet in een soort vet, dan helpt een langere termijn van grafrust dan 10 jaar ook niet. De ontbinding kan dan soms wel meer dan 100 jaar kosten. Ter vergelijking: in normale goede omstandigheden vergaat een lichaam in ongeveer 5 tot 6 jaar tot stof, grotere botten uitgezonderd.

Ik vraag mij eerlijk gezegd ook af wat men mogelijk heeft aan de wetenschap dat sommige lichamen waar veel restanten van medicijnen of in zitten of iets anders mee is gebeurd wat de ontbinding zou kunnen vertragen. Men kan er niets mee.
Moet men die mensen weigeren? Moet men, als men een risico aanwezig acht - op grond van wat, want onderzoeksgegevens of feitelijke gegevens en analyses bestaan niet - die mensen verplichten een heel lang lopend grafrecht te nemen?
Moet men ze apart begraven? Moet men ze verplichten ze maar te laten cremeren? Mag iemand straks niet bijbegraven worden in het graf van zijn partner, omdat hij later ziek is geworden en veel medicijnen moest gebruiken?
Nee, ik zie het nog niet gebeuren dat de laatste wil van de overledene - begraven te worden - om dit soort redenen niet uitgevoerd kan worden, of dat men een hoger tarief voor een langer durend graf kan vragen. Wat als men dan de boel probeert te ontduiken door niet de medische geschiedenis te vertellen? Wie controleert dat? Vervalt dan het grafrecht, net als bij een verzekering wanneer men niet eerlijk alle feiten opgeeft?
U leest bij mij de nodige scepsis. Het is geen duidelijk aanwijsbaar probleem. Er zijn soms wel problemen, maar dit is niet duidelijk als de oorzaak aanwijsbaar. En er kunnen naar mijn mening geen gevolgen aan worden verbonden als het wel zo zou zijn; daarom heb ik zelfs vraagtekens bij het nut van een eventueel nader onderzoek.

Ik realiseer mij u meer een mening te geven dan een echt antwoord. Ik kan uw vragen helaas ook niet aan iemand anders voorleggen, omdat er bij mijn weten niemand is die wel over feitelijke informatie beschikt. Ik ben zelf dan ook nieuwsgierig hoe de regering zich met haar antwoord hier uit redt.

mr W.G.H.M. van der Putten

24 september 1997