7 augustus 2002
Vraag nummer: 879 (oude nummer: 1204)
Vorige maand is mijn opa op vakantie in Portugal overleden. Het was veel te warm voor hem en hij had het te benauwd, zeiden de artsen. Zijn stoffelijk overschot is snel naar Nederland overgebracht. Dat had de reisorganisatie gedaan, waar ze ook de reisverzekering hadden. Mijn oma vertelde dat het daar nog een deel gedoe met papieren was. Uit nieuwsgierigheid achteraf: wat komt er bij kijken als iemand op reis doodgaat en de familie wil dat hij thuis wordt gecremeerd?
Pieter Geertsen
Antwoord:
De regels voor het transport van overledenen uit en naar Nederland zijn buitengewoon soepel. De hoofdregel is dat het vervoer ongehinderd geschiedt.
Het lichaam moet worden vergezeld van een verklaring, waar alleen in hoeft te staan wie de betreffende persoon is en naar welke plaats het lichaam wordt vervoerd. De verklaring moet worden overgelegd aan de douane.
Voor enkele landen, die samen een verdrag hebben gesloten over het vervoer van lijken, gelden een aantal strengere bepalingen en aanvullende voorschriften.
Nederland heeft dat verdrag, dat bekend staat als de Overeenkomst van Straatsburg inzake het vervoer van lijken, ook ondertekend en geratificeerd. Het verdrag is alleen van toepassing tussen landen van de Raad van Europa die het verdrag hebben geratificeerd. Het is niet van toepassing bij internationaal rouwtransport tussen Europese landen, waarvan een land het verdrag niet heeft geratificeerd. En het is ook niet van toepassing bij transport naar een niet-Europees land. Transport van Nederland naar Aruba en omgekeerd is hier de enige uitzondering op.
Voor het transport van en naar België en Luxemburg gelden weer andere soepele regels.
Nederland en Portugal zijn beide partij in (de juridische term voor: deelnemer aan) de Overeenkomst van Straatsburg.
Daarom gelden de regels van het verdrag. Deze regels houden o.a. in dat het stoffelijk overschot moet worden vergezeld van een laissez-passer (een lijkenpas), dat moet worden afgegeven door een bevoegde autoriteit. In Portugal is dat de lokale commandant van politie; in plaatsen waar zo'n commandant niet resideert mag ook de burgemeester tekenen.
De lijkenpas mag alleen worden afgegeven, nadat de betreffende autoriteit zich er van heeft verzekerd dat:
- aan de vereiste medische, sanitaire en wettelijke voorschriften in het land van vertrek is voldaan; voor dit vereiste wordt vaak een arts ingeschakeld;
- de lijkkist voldoet aan een aantal eisen;
- de kist uitsluitend het stoffelijk overschot bevat en persoonlijke bezittingen die samen met het lijk worden begraven of gecremeerd.
Aan de kist worden in het verdrag de nodige eisen gesteld. De kist moet ondoordringbaar zijn (maar bij begraving in Nederland moet de ondoordringbaarheid worden opgeheven, bijvoorbeeld door gaten in de kist te boren of het deksel te openen). De binnenkant moet met absorberend materiaal worden bekleed. Soms is ook een luchtfilter nodig. De kist moet van binnen van zink zijn en van buiten van hout.
Als de kist als gewone vracht wordt verzonden, moet zij zo worden verpakt, dat zij niet de aanblik van een doodskist heeft. Gelukkig staat ook in het verdrag dat op de kist moet worden aangegeven dat zij voorzichtig moet worden behandeld.
Deze voorschriften gelden niet voor transport vanuit en naar België of Luxemburg (hoewel deze het verdrag ook hebben getekend), vanuit en naar Europese landen die geen partij zijn in het verdrag, en vanuit en naar niet-Europese landen. In de praktijk worden echter voor transporten over lange afstanden dezelfde of soortgelijke voorschriften gehanteerd. Dat komt door de luchtvaartmaatschappijen, die doodskisten alleen als vracht mee willen nemen, als bepaalde veiligheidsvoorzieningen aan de kist zijn getroffen.
Gewoonlijk hoeft een mens die met een overlijden in het buitenland te maken krijgt, dit niet allemaal zelf te regelen en te verzorgen. De ANWB, reisorganisaties, verzekeringen e.d. nemen dit werk uit handen. Ook bestaan er in Nederland enkele uitvaartondernemingen die zijn gespecialiseerd in internationaal transport. In principe kan echter elke uitvaartverzorger het transport regelen.
mr W.G.H.M. van der Putten
4 augustus 1997
Spelregels
