Rechthebbende graf overleden; wat dan? *** ding ding ding *** (belletje rinkelen)
24 juni 2024
Vraag nummer: 68607
Beste heer,
een vraag
wanneer een rechthebbende van een graf is overleden, is er dan een bepaalde termijn wanneer het grafrecht terugvalt naar de gemeente wanneer er geen nieuwe rechthebbende zich meld na een lange tijd.
Bij het aflopen van grafrechten gaan we de rechthebbende aanschrijven als deze bekend is, wanneer de rechthebbende is overleden gaan we een familielid aanschrijven met de keuze of ze rechthebbende willen worden, kunnen we niemand aanschrijven, dan zal er een bordje op het graf worden geplaatst voor meer dan een jaar zodat de bezoeker van het graf zich dan kan melden bij de gemeente.
Ook zijn we actief bezig met het vinden van een nieuwe rechthebbende wanneer een rechthebbende is overleden en graven op naam heeft staan.
Hoop dat u een duidelijk antwoordt heeft.
Bedankt.
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
Wanneer een rechthebbende is overleden, gebeurt er met het graf helemaal niets. De rechten van het graf vallen niet automatisch terug naar de gemeente of een andere houder van de begraafplaats. Grafrechten zijn namelijk zakelijke rechten. Die rusten op de zaak, in dit geval het graf. De wet regelt niet wanneer grafrechten eindigen. Voor het bestaan van een grafrecht is het wettelijk helemaal niet nodig dat er een rechthebbende is.
Als het graf bestaat, blijft het grafrecht bestaan. Pas als het graf door welke oorzaak dan ook vernietigd wordt - denk aan een grote overstroming, aardverschuiving - vervalt ook het grafrecht.
De enige wettelijke uitzondering is de kennelijke verwaarlozing van graven in artikel 28 Wlb; dan kunnen grafrechten vervallen verklaard worden.
Echter over het ontstaan en eindigen van de rechten op een graf kan men ook afspraken maken. Bij een gemeente staan die in de beheersverordening en in een grafakte. Daar kun je ook in regelen wanneer grafrechten eindigen. Bijvoorbeeld als er enige tijd geen rechthebbende meer is.
Dat is dus iets dat niet de wet regelt, maar een verordening of reglement van een begraafplaats.
Ook in de beheersverordening voor de begraafplaatsen van uw gemeente staat het nodige, en wel in artikel 15:
1. (...)
2. Na het overlijden van de rechthebbende kan het grafrecht worden overgeschreven op naam van een natuurlijk persoon of rechtspersoon mits de aanvraag hiertoe wordt gedaan binnen 1 jaar na het overlijden van de rechthebbende.
3. Indien na het overlijden van de rechthebbende of gebruiker de aanvraag tot overschrijving niet wordt gedaan binnen de in het tweede lid gestelde termijn, is het college bevoegd het grafrecht vervallen te verklaren.
4. Na het verstrijken van de in het tweede lid genoemde termijn kan het bestuursorgaan het grafrecht alsnog op naam stellen van een nieuwe rechthebbende ingaande de datum waarop het betreffende recht is verlopen, tenzij dit recht betrekking heeft op een graf dat inmiddels is geruimd onder betaling van de grafrechten in de tussenliggende periode.
Het grafrecht vervalt dus niet automatisch, ook niet na een jaar. Er is een expliciet besluit van het college nodig om het recht vervallen te verklaren. Maar als het recht vervallen is verklaard, kan het hersteld worden, als een belangstellende dat wil. Maar lid 4 maakt een beetje een onlogisch rommeltje van dat herstel.
Artikel 15 is overgenomen van artikel 17 van de model-beheersverordening begraafplaatsen van de VNG. In dat model heeft lid 4 een iets andere tekst:
"4. Na het verstrijken van de in het tweede lid genoemde termijn (van een jaar) kan het college het particuliere graf alsnog op naam stellen van een nieuwe rechthebbende, tenzij dit recht betrekking heeft op een particulier graf dat inmiddels is geruimd."
Dit heeft tot gevolg dat een recht altijd hersteld kan worden, ook als het vervallen verklaard is, mits (de inhoud van) het graf nog niet geruimd is. Of het grafmonument er nog staat, is niet relevant. Het monument is niet de kern van de zaak. De kern is, of de betreffende overledenen daar nog rusten. Als dat niet meer het geval is, valt er niets te herstellen.
Het ging de opstellers van een herziene beheersverordening waarschijnlijk te ver om reeds vervallen grafrechten nog tot het einde der tijden te moeten herstellen, als het om graven die voor onbepaalde tijd waren uitgegeven, ging. Als van graven voor bepaalde tijd, bijvoorbeeld 30 jaar, die 30 jaar verstreken was viel er natuurlijk niets meer te herstellen. Maar dan zou een graf wel opnieuw kunnen worden uitgegeven.
Maar er is nu een heel vreemde regel bedacht. Laten we lid 4 even nader bekijken. Er staat dat het recht op naam van een nieuwe rechthebbende kan worden gesteld, ingaande de datum waarop het betreffende recht is verlopen. Maar als het recht vervallen is verklaard, is het niet verlopen. Dat is niet hetzelfde. Hoe gaat het dan verder?
*** ding ding ding ***
Er ging een belletje rinkelen.
Bij mij.
Ik wilde even in mijn archief kijken of ik beschikte over een toelichting bij deze beheersverordening. Ik zag toen echter dat ik op 28 juni 2017 schriftelijk advies aan uw gemeente heb uitgebracht over het toenmalige concept van de beheersverordening.
In het toenmalige concept stond de tekst van lid 4 van het VNG-model. Mijn advies was: schrap dit lid. Gewoon, helemaal schrappen.
Mijn advies was niet: vervang dit lid 4 door een andere tekst.
De vervolgens bedachte tekst voor lid 4 is niet aan mij voorgelegd. Zo ja, dan zou die met een grote boog in de prullenbak zijn beland. Want de huidige tekst is ondoordacht en kan strijd met de wet opleveren.
Als een grafrecht vervallen verklaard is, maar het recht inmiddels ook verlopen zou zijn, is het helemaal niet zinvol of relevant om het recht met behulp van het bepaalde in lid 4 van artikel 15 van uw verordening te herstellen.
Stel een graf is per 1 januari 2003 uitgegeven voor 20 jaar. De rechthebbende overleed in 2016 en in 2018 is het grafrecht door het college vervallen verklaard. Stel vandaag zou zich iemand bij uw gemeente melden die het grafrecht zou willen hebben. Dan zou die gewoon het graf kunnen krijgen met een nieuw grafrecht, ingaande vandaag. Uiteraard ook tegen betaling van een nieuw grafrecht. Lid 4 is helemaal niet aan de orde.
Stel een graf is per 1 januari 2003 uitgegeven voor onbepaalde tijd. De rechthebbende overleed in 2016 en in 2018 is het grafrecht door het college vervallen verklaard. Stel vandaag zou zich iemand bij uw gemeente melden die het grafrecht zou willen hebben. Wat dan? Als het grafrecht vervallen is verklaard, is het niet verlopen. Hoe moet of kan lid 4 dan worden toegepast? Je loopt vast, in uw verordening.
Stel dat we het vervallen verklaard zijn gelijk stellen aan het verlopen zijn. We gaan weer even terug naar de casus. Graf is per 1 januari 2003 uitgegeven voor onbepaalde tijd. De rechthebbende overleed in 2016 en in 2018 is het grafrecht door het college vervallen verklaard. Stel vandaag zou zich iemand bij uw gemeente melden die het grafrecht zou willen hebben. Gelet op lid 4 zou iemand met terugwerkende kracht met ingang van 2018 rechthebbende kunnen worden, onder betaling van de grafrechten in de tussenliggende periode. Maar er zijn geen grafrechten in de tussenliggende periode, want het was een graf voor onbepaalde tijd. Dan kan het recht gewoon hersteld worden.
We pakken weer eens de eerste casus: het graf is per 1 januari 2003 uitgegeven voor 20 jaar. De rechthebbende overleed in 2016 en in 2018 is het grafrecht door het college vervallen verklaard. Stel vandaag zou zich iemand bij uw gemeente melden die het grafrecht zou willen hebben. Stel dat het iemand is die nu 19 jaar oud is; zou die dan met terugwerkende kracht als (toen) minderjarige grafrechten over de periode 2018-2023 krijgen? In theorie zou het kunnen, maar dan zou misschien een voogd met terugwerkende kracht toestemming moeten geven. Want het is niet ondenkbeeldig dat aan een grafrecht bijvoorbeeld nieuwe onderhoudsverplichtingen worden gehangen. Kan een minderjarige zich met terugwerkende kracht die verplichtingen op de hals halen?
Stel dat het graf op 1 januari 1993 was uitgegeven voor 20 jaar. De rechthebbende overleed in 2006 en in 2008 is het grafrecht door het college vervallen verklaard. Stel het graf bestaat nog en vandaag zou zich iemand bij uw gemeente melden die het recht wil hebben. Dan verlangt u volgens uw verordening betaling voor de periode 2008-2024 (en na 2024 voor de toekomst, neem ik aan). Maar dat mag niet, volgens fiscale wetgeving. Een overheid als de gemeente mag ten hoogste over 3 x 365 dagen nog achterstallige rechten innen, dus vanaf juni 2021 tot heden. Niet meer over de periode 2018-juni 2021.
Kortom: lid 4 van artikel 15 roept vragen en problemen op. Ik herhaal mijn advies van 28 juni 2017 om (ook dit) lid 4 te schrappen. Het lid is helemaal niet nodig. Schrappen verlost de gemeente van vragen en gedoe.
Er zijn gemeenten waar de administratie van de begraafplaats meteen een seintje krijgt, als een inwoner van de gemeente die rechthebbende van graven is, is overleden. U kunt dan vaak meteen een brief sturen aan de erfgenamen van de overledene, op het adres van de overledene, waar u hen wijst op de noodzaak om een nieuwe rechthebbende aan te wijzen. Dat kan een zoektocht schelen.
Het idee om meteen een bordje bij het graf te plaatsen met de oproep contact op te nemen met de administratie, is ook altijd een goed idee. Baat het niet, schaadt het niet.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Nieuwe site voor mensen die zelf de regie over hun overlijden in handen willen hebben:
www.exit.nl. Met:
- documenten voor medische beslissingen: euthanasieverklaring, volmacht, behandelverbod etc.;
- uitvaartwensen vastleggen;
- een eenvoudige crematie regelen.
TIP
Een uitvaart zoals u dat wilt, zonder compromisssen. Regel hier uw uw exclusieve begrafenis of crematie.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages – kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden.
Zoals over de aankoop en het behoud van een graf voor eeuwig:
TIP
Melden van overlijden. Landelijk gratis meldnummer overlijden: 0800-783 73 43.
TIP
Regel hier uw begrafenis of crematie.
