Anatomische resten op begraafplaats?

19 november 2002

Vraag nummer: 1598  (oude nummer: 1963)

Tue, 19 Nov 2002 12:38

Geachte heer van der putten

Via een begrafenisondernemer kreeg ik de vraag voorgelegd of wij als begraafplaats bereid waren om anatomische resten te begraven.

Dit om economische redenen.
Normaal werd het gecremeerd.

Volgens mijn mening vallen anatomische resten niet onder de wet op de lijkbezorging, omdat het geen lijk meer is in de zin van de wet, maar onder de afvalstoffenwet . Ook weet je dan niet of deze stoffelijke resten zijn "behandeld"".

Ik sta daar afwijzend tegenover, gevoelsmatig vind ik dat je als begraafplaats geen stortplaats moet worden voor anatomische resten.

Bovendien moet je dit volgens mij dan ook geregeld hebben in je beheersverordening.

En kan dit überhaupt wettelijk wel.

Ben erg nieuwsgierig naar uw mening.

Antwoord:

Geachte heer,

Ik heb uw vraag even op me in moeten laten werken.
Er zitten feitelijke, juridische en emotionele kanten aan uw vragen.

Eerst maar even de juridische aspecten. Die zijn voor mij het makkelijkst.
Ik ben het met u eens dat de resten van stoffelijke overschotten na ontleding geen lijken in de zin van de Wet op de lijkbezorging zijn. Ze móeten niet worden begraven of gecremeerd alsof het echte lijken zijn.
De Afvalstoffenwet is inmiddels vervallen; daar voor in de plaats getreden is hoofdstuk 10, 'Afvalstoffen', van de Wet milieubeheer (Wm). Net als onder de Afvalstoffenwet moeten provincies nadere regels vaststellen, maar ik schat in dat ze dat niet doen voor 'specifiek ziekenhuisafval' zoals men anatomisch afval aanduidt, maar dat er landelijke richtlijnen zijn. Alleen al de term 'afval' is moeilijk te gebruiken in dit verband. Ik herinner me nog goed de vragen en reacties die ik vroeger wel eens kreeg van nabestaanden van personen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap hadden gesteld en van ouders van veel te vroeg levenloos geboren kinderen. Die konden de associatie met 'afval' niet waarderen. In de landelijke richtlijnen op basis van de Afvalstoffenwet stond vroeger dat menselijk anatomisch materiaal kon worden gecremeerd of op begraafplaatsen begraven. Ik weet niet of die richtlijnen onder de Wm nog actueel zijn, maar als ze ooit nieuw geformuleerd zijn, zal dit punt niet veranderd zijn. Een heel verhaal, maar wat ik wil zeggen is dat (de uitwerking van het hoofdstuk Afvalstoffen van) de Wet mileubeheer júist inhoudt dat de resten kunnen worden begraven. U stelt uw vraag een beetje alsof er een tegenstelling in zit dat als iets onder de oude Afvalstoffenwet of de Wet milieubeheer viel/valt, begraven niet aan de orde zou zijn. Voor dit materiaal juist wel.

Met uw opmerking dat dit materiaal 'behandeld' zal zijn, snijdt u een feitelijk punt aan. Ik had er nog nooit zo diep over nagedacht, maar ik denk dat u gelijk hebt. Het materiaal zal ooit conserverend behandeld zijn. Dat roept de vraag op of het ooit wel op een normale manier in de grond zal ontbinden.
Ik heb er even over gedacht, maar ik schat in van wel.
Maar als u de risico's beter wilt inschatten dan op basis van mijn inschatting - en dat zou ik maar doen als ik u was - zou ik contact opnemen met een patholoog anatoom en vragen hoe het materiaal behandeld is en wat de verwachting is hoe het zich bij begraven zal gedragen.

Ik kan me voorstellen dat u vindt dat een begraafplaats geen stortplaats moet zijn. Helemaal een eens. Maar ik vind persoonlijk dat dat niet geldt voor anatomisch afval. Het zijn menselijke resten en voor mijn gevoel niet anders dan andere mensen die begraven worden, al zijn het er maar stukjes van.
Waar ik persoonlijk veel meer moeite mee heb, is met het herbegraven van resten van kisten, resten van bekleding e.d. na een opgraving of ruiming. Dat vind ik écht afval.

Een juridisch puntje is of je het begraven van anatomisch materiaal ook geregeld zou moeten hebben in de beheersverordening. Nee. Daar gaat de beheersverordening simpelweg niet over. Die gaat over het type graven, de wijze van begraven, de regels voor monumenten e.d. Maar dat je geen regeling hebt voor het bijzetten van anatomisch afval, betekent nog niet dat het niet mag. Je mag bijvoorbeeld ook een dode hond op een reguliere begraafplaats begraven, dat is wettelijk niet verboden. Maar ik ken geen begraafplaatsverordening waarin het begraven van dieren is verboden, terwijl velen het niet toe zullen staan. De houder van de begraafplaats is vrij om zaken als overleden dieren of anatomisch afval wel of niet te accepteren.

En op uw laatste vraag "Kan dit überhaupt wettelijk wel" kan ik zonder meer antwoorden: ja. Absoluut.

Hoe zou ik er persoonlijk tegenaan kijken?
Persoonlijk vind ik anatomisch materiaal in aanmerking komen voor begraving. Ik zou echter wel nadere uitleg willen over wat voor soort materiaal het is: zijn het weefselresten, preparaten, hele armen of benen, zit er nog ander materiaal tussen zoals glazen houders (denk het niet, anders zou men het ook niet kunnen cremeren, maar goed, stel de vraag). En willen horen hoe men verwacht dat het vergaat.
Dan is het nog de vraag wáár je het zou moeten begraven. In een algemeen graf (dan zou ik het overigens altijd onderin leggen, voor het geval een bovenliggende kist nog eens op- en herbegraven zou moeten worden), of zou het langer dan 10 jaar nodig hebben voor ontbinding? Zou je ook kunnen denken aan het bergen in een verzamelgraf, net als je na ruiming zou doen? Je zou het ook ónder de bodem van een algemeen graf kunnen bergen, zodat je het in principe nooit meer hoeft te roeren. Je hoeft er formeel geen 'echt' graf voor uit te geven, het gaat niet om lijken in de zin van de wet, er hoeft niemand rechthebbend te zijn, je kunt het feitelijk en juridisch behandelen als 'geruimd' materiaal. Je zou het ook ergens kunnen begraven waar je anders toch nooit een graf zou uitgeven bijvoorbeeld onder struiken of zo. Al zou ik de plek wel altijd archiveren, zodat het later in de administratie terug te vinden is. Het hangt ook af van het volume van het materiaal en of men dit periodiek wil aanleveren of niet. Als men bijvoorbeeld om de paar maanden elke keer 'een partijtje' heeft, dat niet omvangrijk is, kan het telkens net onder de bodem van een graf gespreid worden.
Enfin, het zijn zo maar eens wat overwegingen.

Ik ben wel benieuwd om nog eens van u te horen wat er van geworden is. Al zal deze vraag zich slechts in een beperkt aantal universiteitssteden voordoen, ik denk dat meer mensen graag een voorbeeld hebben hoe iets ergens geregeld of opgelost is.

mr W.G.H.M. van der Putten

19 november 2002