Eigenhandig herbegraven zie toelichting
5 september 2016
Vraag nummer: 47222
Geachte hr.,
Op vrijdag 27 mei 2016 kreeg ik per post een kaartje van mijn jongste zus. Op het kaartje stond dat de grafrechten van mijn overleden zus verlengd moesten worden en dat dit eigenlijk niet meer te doen was en dat zij al langer het idee had om het lichaam of wat daarvan over was in het graf van mijn ouders te begraven op hetzelfde kerkhof. Mijn zus is overleden op 4 april 1966. Zij was verstandelijk gehandicapt en met name ik heb haar verpleegd en verzorgd in het tehuis waar zij destijds woonde. De kaartschrijfster vertelde dat zij persoonlijk de herbegraving al had uitgevoerd en dat alleen zij daaarbij aanwezig was. Ze deelde mede dat ze de restanten in een doek gewikkeld had en ze zo in het graf gelegd had aan de kant van mijn overleden vader.
Ik was totaal overdonderd van dit bericht en zeker over het feit dat ik hierin vooraf niet was gekend. Was dit wel zo geweest dan had ik er voor gekozen om het graf te handhaven en desnoods de kosten hiervan voor mijn rekening genomen. Helaas ben ik altijd uitgesloten geweest in de familie als het ging over het nemen van belangrijke beslissingen.
Ik ben op eigen houtje op onderzoek uitgegaan of wat er door haar uitgevoerd is wel rechtsgeldig is en of hier sprake is van onjuist handelen c.q. strafbare feiten. Navraag bij de gemeente Tilburg (plaats van het kerkhof) leverde op dat er niets was aangevraagd en derhalve ook geen toestemming was verleend. Volgens de woordvoerder van de gemeente zou er geen toestemming nodig zijn bij een ruiming maar wel bij een opgraving en wegnemen van een stoffelijk overschot en bij het vervoeren daarvan.
De door mijn zus uitgevoerde actie is louter een samenspraak geweest met de begraafplaatsbeheerder en laatstgenoemde heeft op eigen goeddunken toestemming gegeven om het op deze wijze te laten gebeuren. Ik heb vervolgens met hem contact opgenomen en gevraagd hoe dit mogelijk was. Op een zeer onfatsoenlijke manier heeft hij mij kort te woord gestaan met de opmerking dat er niemand aanwezig was en dat de restanten zomaar ergens in een gat naast het graf van mijn vader waren gelegd. Het graf van mijn zus was toch al 50 jaar oud en ik zou geen recht van spreken hebben omdat ik geen grafrechten had. Daarmee basta! Op te merken is dat als het gaat over grafrechten mijn hier genoemde zus die ook niet heeft.
Omdat ik me zeer gekwetst voel, allereerst om dat het mijn geliefde zus betreft die ik persoonlijk heb verpleegd, maar daarnaast ook het gesjoemel met vastgelegde regels en bestaande wetgeving heb ik aangifte bij de politie gedaan. Deze is opgenomen maar uiteindelijk kan de politie er niet veel mee omdat de deskundigheid op dit terrein er niet is en omdat het geen prioriteitstelling betreft.
Ik begrijp dat de familiaire problematiek niet door u op te lossen is, maar wat ik wel graag zou willen bereiken is dat de begraafplaatsbeheerder hiervan niet ongeschonden weg komt en dat de toezichthouder (bestuur kerkhof en gemeente) hierop aangesproken worden.
Mijn vraag is dan ook hoe het best te handelen, Met vriendelijke dank.
Jacqueline
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Dit is een ernstige zaak. Om een lang verhaal kort te houden: hier is niet alleen sprake van laakbaar handelen maar ook van strafbaar handelen. Wat deze begraafplaatsbeheerder heeft gedaan of toegestaan, is volstrekt in strijd met de wet.
Er had door uw jongste zus een vergunning voor een opgraving en herbegraving aangevraagd moeten worden bij de burgemeester van Tilburg. Daar had de beheerder haar op moeten wijzen. Bij de aanvraag van een dergelijke vergunning geven sommige gemeenten directe nabestaanden zoals ouders, kinderen, broers en zussen de gelegenheid om hun zienswijze in te dienen. Dat is niet verplicht, maar soms wel zorgvuldig. Maar in elk geval had u, nadat de burgemeester een beslissing op de aanvraag had genomen (die in dit geval waarschijnlijk begunstigend zou zijn geweest), de mogelijkheid gehad om bezwaar te maken tegen dat besluit. U had bij een afwijzing van het bezwaar ook nog naar de rechter kunnen stappen. Het is de vraag of dat allemaal zinvol zou zijn geweest, maar nu is u (en anderen) de mogelijkheid ontnomen om van uw rechten gebruik te maken.
Een punt is ook nog wie rechthebbende van het grafje van uw overleden zus was; deze persoon had toestemming moeten geven voor een op- en herbegraving. De burgemeester had ook moeten (kunnen) checken of die toestemming voorhanden was.
Als uw andere zus de rechten niet had, is het de vraag wie ze dan wel had. Om zonder dat goed uit te zoeken het graf leeg te halen, is bepaald niet zoals een begraafplaatsbeheerder met deze materie behoort om te gaan.
Het Wetboek van Strafrecht bevat de volgende artikelen over graven:
Artikel 149
Hij die opzettelijk een graf schendt of enig op een begraafplaats opgericht gedenkteken opzettelijk en wederrechtelijk vernielt of beschadigt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.
Artikel 150
Hij die opzettelijk en wederrechtelijk een lijk opgraaft of wegneemt of een opgegraven of weggenomen lijk verplaatst of vervoert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.
Artikel 151
Hij die een lijk begraaft, verbrandt, vernietigt, verbergt, wegvoert of wegmaakt, met het oogmerk om het feit of de oorzaak van het overlijden, dan wel van het dood ter wereld komen te verhelen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.
Artikel 151 is hier niet van toepassing. Er is geen doel om het feit of de oorzaak van overlijden van uw zusje te verdonkeremanen.
Artikel 149 lijkt mij ook niet van toepassing. Ik zie geen oogmerk om het grafje opzettelijk te vernielen of beschadigen.
Maar artikel 150 lijkt mij zeer zeker van toepassing: de stoffelijke resten van uw zusje zijn opzettelijk en wederrechtelijk opgegraven en vervoerd. Daar had een vergunning voor aanwezig moeten zijn, daarom is het wederrechtelijk. Ook had er toestemming van de rechthebbende moeten zijn.
Als uw zus zelf de opgraving heeft uitgevoerd, is zij het die de strafbare handeling heeft verricht. Maar dit alles gebeurde onder het goedkeurende oog van de beheerder, die dus minimaal medeplichtig aan dit strafbare feit is. Persoonlijk acht ik de beheerder meer verantwoordelijk dan uw zus. Want uw zus is, mag ik aannemen, onbekend met de wetten en regels voor begraven. Maar de beheerder behoort de wet te kennen en stipt na te leven.
Dat de beheerder u op een onaangename manier kort te woord heeft gestaan, is waarschijnlijk omdat hij zich realiseert dat hij zijn boekje ver te buiten is gegaan. Ook het begraven van de stoffelijke resten van uw zusje naast het graf van uw vader kan natuurlijk ook niet. Er moet voor een begraving een verlof tot begraving zijn. Bij een herbegraving fungeert de vergunning van de burgemeester als verlof tot begraving; in een dergelijke vergunning staat altijd waar herbegraven wordt. En er behoort altijd in een graf begraven te worden, niet naast een graf.
Wat kunt u doen, als u dit niet zomaar wilt laten lopen en wilt dat de beheerder ter verantwoording wordt geroepen?
U zou inderdaad aangifte bij de politie kunnen doen. U weet zelf waarschijnlijk niet welke regels precies overtreden zijn en bij de politie kent men de wetgeving waarschijnlijk ook niet voldoende om zo'n bijzondere zaak goed op te nemen. Het betreft m.i. een misdrijf. Het opgraven van een lijk doe je niet per ongeluk, zoals het door een rood stoplicht rijden kan zijn (dat is een overtreding). Misschien geeft mijn nadere uitleg aanleiding om nog eens met de politie contact op te nemen.
De politie kan de beheerder gaan praten om feiten te verzamelen, die een officier van justitie nodig heeft om te beoordelen of vervolging gewenst is.
Ook een aspect is, of sprake is van een illegale begraving van uw zusje. Dat kun je beoordelen als je weet of de herbegraving in het register van de begraafplaats is opgenomen. Als uw zusje is herbegraven, moet dat genoteerd zijn. Er moet volgens de wet ook precies beschreven zijn op welke plek dat is. Artikel 27 Wet op de lijkbezorging (Wlb) regelt: "1. De houder van een begraafplaats houdt een register van alle daar begraven lijken, met een nauwkeurige aanduiding van de plaats waar zij begraven zijn." Is dat hier gebeurd?
Artikel 81 Wlb regelt: "Met hechtenis van ten hoogste een maand of geldboete van de tweede categorie wordt gestraft: 1°. overtreding van het bepaalde bij of krachtens de artikelen (...), 27 (...);" Als de begraving niet correct in het register is opgenomen, is dit een tweede strafbaar feit waar (alleen) de beheerder verantwoordelijk voor is (en niet uw zus).
Als u wilt dat de beheerder ter verantwoording wordt geroepen, ligt het voor de hand om een klacht in te dienen bij het bestuur van de begraafplaats, de parochie.
Als de parochie de klacht niet serieus behandelt, kunt u overwegen om over de beheerder en over de parochie een klacht in te dienen bij het bisdom.
Ik zou in uw geval zeker een formele klacht indienen bij de gemeente Tilburg. De gemeente heeft 'de politie over de begraafplaatsen', zoals dat in ouderwetse termen heet. De 'politie' is een ouderwetse term voor bestuurlijk toezicht. Tot 1991 het toezicht van burgemeester en wethouders op alle dus ook kerkelijke begraafplaatsen gewoon met zoveel woorden in de wet (artikel 26 oude Wlb) Het staat nu niet meer letterlijk in de Wlb, maar volgens de toelichting bij de wijziging van de wet is het zeker nog van toepassing. Het valt het onder de algemene regels van toezicht (geregeld in de Gemeentewet) in de gemeente. Het zonder vergunning opgraven van overledenen is in strijd met de openbare orde en de veiligheid van de volksgezondheid. Die volksgezondheid is bij zo'n oud grafje waarschijnlijk niet in het geding, maar dat moet de gemeente beoordelen, niet de beheerder.
Als u een klacht indient, zou ik, als ik gemeente was, de parochie om een reactie vragen en vragen om aan te geven wat volgens haar de feiten zijn. Afhankelijk van de reactie zou ik dan waarschijnlijk een brief schrijven met varianten op het thema 'dat was eens maar nooit weer'. In een kleine gemeente zou de burgemeester er een gesprekje over aangaan met de parochie, maar in een grote gemeente kan je dat niet verwachten.
In het algemeen zou u nog kunnen denken aan een klacht bij de Ombudsman Uitvaartwezen, maar ik vermoed dat deze parochie niet is aangesloten bij de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen. Dan zou de beheerder wel beter geweten hebben.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Vergelijk snel en eenvoudig offertes van uitvaartondernemers via de site Uitvaartoffertes.nl
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Bijvoorbeeld: Kan de houder van de begraafplaats andere voorwaarden opleggen bij de overschrijving van een grafrecht?
