16 oktober 2003
Vraag nummer: 2553 (oude nummer: 3211)
Op 4 december 2002 schrijft u in uw modelartikelen over de grafbedekking van een graf:
1. De in artikel Y1 bedoelde gedenktekens of beplantingen worden geacht voor rekening en risico van de rechthebbende of gebruiker te zijn aangebracht. Schade als gevolg van brand, vorst, storm, wateroverlast, bliksem, ontploffing, molest, vandalisme en andere van buiten komende oorzaken, of ontstaan door het weghalen en terugplaatsen van een gedenkteken ten behoeve van een bijzetting, en eventuele gevolgschade voor derden, is voor rekening van de rechthebbende. (
)
Mag dit risico zo bij de rechthebbende gelegd worden? De gemeente is toch als eigenaar van de begraafplaats ook eigenaar van de steen. Komt de gemeente nu niet erg gemakkelijk onder haar verantwoordelijkheden uit? Ik zou juist denken dat de gemeente verantwoordelijk is voor schade e.d. van buitenaf en de rechthebbende voor het onderhoud omdat de gemeente belast is met het onderhoud van het aanzien van de begraafplaats. Of zit ik nu helemaal op een verkeerd spoor?
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Zoals u nu redeneert, is in mijn ogen de omgekeerde wereld.
Tot eind vorig jaar, vóór alle publiciteit over de rechterlijke uitspraak over het eigendom van grafmonumenten, gingen de meeste mensen en de meeste houders van begraafplaatsen er van uit dat een grafsteen van de familie is. Welnu, zo is het nog steeds. Alleen liggen er wat andere juridische redeneringen onder en heeft het andere consequenties dan dat de meeste mensen aannemen. Maar een grafsteen is en blijft van de familie. Niet van de gemeente.
Als je een paar jaar geleden een willekeurig iemand gevraagd had, van wie een grafsteen is, dan hadden 99 van de 100 mensen gezegd: van de familie. De familie is de eigenaar. (Die ene afwijkende persoon was een jurist). Ook de meeste gemeenten zouden zo geredeneerd hebben. In dat geval zou men het heel logisch en normaal hebben gevonden als schade aan een monument voor risico en rekening van die eigenaar was. Er zou waarschijnlijk niet eens discussie over zijn ontstaan.
Op dit moment weten houders van begraafplaatsen, dat zij juridisch eigenaar zijn van de grafstenen. Maar zij genieten geen vol eigendom. Ze mogen niet met een grafmonument doen of laten wat zij willen. Want de zeggenschap over de steen berust op grond van het grafrecht bij de rechthebbende op het graf. Nietwaar? Ik noem de begraafplaatshouder de juridisch eigenaar en de rechthebbende de economisch eigenaar van de steen (dat klopt niet helemaal 100%, maar zo begrijpen veel mensen het principe van het verschil). Ook in deze situatie is het grafmonument van de familie. De familie is de (economisch) eigenaar.
Het enige verschil met vroeger is, dat de begraafplaats aansprakelijk is, als de steen door omvallen of anderszins schade aanbrengt aan derden. Dat is feitelijk het enige verschil. En dat speelt eigenlijk alleen bij graven waarvan de rechten verlopen zijn en waar geen rechthebbende meer van is.
Ook al zijn de juridische achtergrondverhalen tegenwoordig anders dan vroeger, feitelijk is er eigenlijk geen verschil. In 9.999 van de 10.000 gevallen zal zowel de begraafplaatshouder als de familie er niets van merken dat de juridische verantwoordelijkheden rond een grafmonument anders zijn dan dat men denkt of dacht. Iedereen, zowel gemeente als familie, kan en moet gewoon doen alsof de familie eigenaar is.
Ik zie niet in, welke verantwoordelijkheid de gemeente nu heeft, die ze vroeger niet had. De houder van een begraafplaats had altijd al een soort algemene zorgplicht om te voor te zorgen dat er geen gevaarlijke situaties konden ontstaan, die derden schade zouden kunnen toebrengen. Dat is nu niet anders dan vroeger. Daarbij gaat het om los staande stenen en zo vanwege ouderdom en slecht onderhoud. Maar dat is iets anders dan verantwoordelijkheid voor alle schade van buitenaf zoals door storm, vandalisme e.d. Vroeger zou een rechthebbende het ook normaal hebben gevonden dat dat zijn risico is. Waarom zou dat nu anders zijn?
Bij de arresten van het Hof en van de Hoge Raad is ook door de rechters mede overwogen dat gemeenten en andere houders van begraafplaatsen, wanneer zij juridisch eigenaar van de grafstenen zijn, de risicos via de verordeningen en reglementen weer daar kunnen leggen waar ze horen: bij de familie.
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
