Blikseminslag en schade aan grafsteen
26 augustus 2002
Vraag nummer: 941 (oude nummer: 1269)
Een maand geleden hebben wij op ons kerkhof iets merkwaardigs meegemaakt. De begraafplaats ligt bij de kerk. Tijdens de kerkdienst op zondagochtend 21 juli brak een hevig onweer uit. Er waren ook enkele inslagen, zo te horen erg dichtbij.
Twee dagen later werd ontdekt dat op het kerkhof vernielingen waren aangericht. Er was één grafzerk beschadigd, maar er waren geen sporen zoals voetstappen en iets dat wees op het gebruik van hamers of andere zware voorwerpen. Stukjes beton van de zerk lagen in alle richtingen over wel 10 meter verspreid. Dit kon bijna niet door mensen gedaan zijn en we kwamen tot de conclusie dat het waarschijnlijk de blikseminslag van zondagmorgen geweest moest zijn.
Omdat normaal gesproken een grafzerk niet verzekerd is, kwam de vraag op wie voor de schade verantwoordelijk is. En hoe zou het zijn als buurgraven beschadigd zouden zijn geweest? Blikseminslag is natuurlijk overmacht.
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
De schade als gevolg van de inslag (of welke andere reden ook) is niet het risico van het kerkhofbestuur, maar van de rechthebbende op het graf. Ik neem aan dat uw kerkhof een reglement heeft, op basis van het model van uw kerkgenootschap. Daarin zal dan zeker staan dat de risico's rond plaatsing en beschadiging van het monument voor rekening en risico van de rechthebbende is. Ook als u geen reglement zou hebben (wat uiterst onverstandig zou zijn), blijft een dergelijke schade het risico van de rechthebbende op een graf. Als er geen reglement is, kunt u de rechthebbende niet verplichten om de schade te herstellen; met een (goed) reglement in de hand wel.
Een grafmonument is strikt juridische gezien eigendom van de begraafplaats. Alles wat aard- en nagelvast aan grond verbonden wordt, wordt automatisch eigendom van de eigenaar van de grond. Dat heet natrekking. Dat geldt voor grafstenen ook, ook al realiseren maar weinig mensen zich dat. Maar als men hoort dat het zo is, trekt men er vaak een verkeerde conclusie uit. Men denkt dan dat de eigenaar verplicht is om het goed te onderhouden of dat schade voor zijn risico is. Dat is niet zo. De rechthebbende op het graf is weliswaar geen juridisch eigenaar, maar heeft op grond van zijn grafrechten wel zeggenschap over het monument. De natrekking geldt ook in die zin dat het grafrecht doorwerkt naar boven. De rechthebbende is als het ware economisch eigenaar van het monument. De juridisch eigenaar mag bijvoorbeeld niet zelfstandig de tekst op het monument wijzigen; dat mag alleen de 'economisch' eigenaar.
De schade is dus voor rekening en risico van de rechthebbende van het graf.
Wat echter, als rondspringende stukjes van het monument andere monumenten in de buurt beschadigd zou hebben. Wat kunnen de rechthebbenden op die buurgraven dan? Zij kunnen hun schade verhalen op de rechthebbende op het graf waar de bliksem is ingeslagen. Die rechthebbende heeft niet met opzet de bliksem laten inslaan en met opzet andere grafmonumenten beschadigd. Het is natuurlijk overmacht. Maar toch is hij aansprakelijk voor die schade, want die beschadigende stukjes komen van zijn monument af. Het is net als wanneer door blikseminslag een boom in mijn tuin omvalt en het huis van de buren beschadigt: dan kan ik meer niet van af maken door te roepen dat het overmacht is, maar dan ben ik toch voor de schade aansprakelijk. Gelukkig is een mens gewoonlijk voor dat soort extremiteiten verzekerd. U zegt wel dat een grafsteen normaal niet verzekerd is, maar voor schade aan derden gelden andere normen. De rechthebbende op het graf kan namelijk een beroep doen op zijn WA-verzekering voor wat betreft de schade aan de buurgraven. En misschien ook wel op zijn eigen inboedelverzekering, als daar ook goederen onder vallen die buiten zijn woning zijn.
mr W.G.H.M. van der Putten
26 augustus 2002
