Aansprakelijkheid/letselschade monument
15 december 2002
Vraag nummer: 1863 (oude nummer: 2236)
Sun, 15 Dec 2002 17:42
Geachte heer van der Putten,
Stel de volgende situatie voor: een begraafplaatsbezoeker wordt verwond door een stuk van een grafmonument die omvalt of afschuift en het blijkt dat dit deel al langere tijd los lag, is de beheerder/eigenaar dan aansprakelijk?
Is er niet een bepaalde zorgplicht voor de beheerder/eigenaar? Hij had de rechthebbende moeten aansporen tot herstel?! (Verwijtbaarheid?).
Bij geschetste situatie denk ik ook aan aansprakelijkheid/letselschade waarbij men tegenwoordig al snel gaat claimen, zowel particulier als verzekeraar probeert de schade te verhalen.
Als dit inderdaad zo is zal de beheerder regelmatig monumenten moeten controleren op gebreken en daar verslag van moeten bijhouden.
Een bordje "Betreden op eigen risico" dekt die alle risico's?
Bovenstaande gaat erg ver maar is ook niet ondenkbaar.
Is dit voorstelbaar, of gaat dit te ver?
Hoe zou een rechter hiermee omgaan?
Met vriendelijke groet,
Antwoord:
Geachte heer,
De door u beschreven situatie is zeker niet ondenkbaar. Ook niet dat iemand schade zou claimen.
Een begraafplaats (als eindverantwoordelijke de eigenaar, meestal de gemeente of een kerkgenootschap; feitelijk de beheerder) heeft een zekere zorgplicht. Net zoals een ieder die iets heeft of beheert waar een ander schade van kan ondervinden. Als ik een huis heb, moet ik er ook voor zorgen dat er geen dakpannen losliggen die op het hoofd van voetgangers kunnen vallen. Ik kan natuurlijk niet elke dag voelen of alle dakpannen vast zitten. En zo hoeft een beheerder ook niet elke dag te kijken of alle monumenten nog wel stevig staan. Maar als er bijvoorbeeld een flinke storm is geweest, is het wel zaak om even een rondje te maken. En om maatregelen te nemen, als er gevaarlijke situaties blijken. Een losliggende dakpan die dreigt weg te glijden moet ik van het dak halen en een 'losse' staande steen zal misschien moeten worden neergelegd.
De zorgplicht betekent niet dat er onderhoud aan een en ander moet worden gepleegd. Als er een dakpan los ligt, moet ik die weghalen, maar hoef ik hem niet te vervangen. Als een grafmonument stuk is of wankel staat, kan ie in principe ook weg. Het is geen zorg of taak van de begraafplaats om die te vervangen of te repareren. De meeste begraafplaatsen eisen dat wèl van de rechthebbende op een graf, maar dan gaat het om het behoud van het aanzien van de begraafplaats.
Als een beheerder weet dat er gevaarlijke situaties zijn, maar niets doet, dan kan hij na verloop van een redelijke termijn zelf aansprakelijk worden voor eventuele schade aan derden.
Maar niet onmiddellijk, tenzij het direct gevaarlijke situaties zijn.
De zorgplicht geldt natuurlijk niet alleen voor grafstenen, maar ook voor bijvoorbeeld instortende oude keldergraven, bomen met dode takken, een los hangend hengsel van de poort, etc.
De zorgplicht betekent dus niet dat altijd elke dag alles gecontroleerd moet worden. Alles moet naar redelijkheid en naar mate.
Als er schade ontstaat, kan het slachtoffer vergoeding claimen. In eerste instantie bij de begraafplaats, die het bij grafmonumenten weer kan verhalen op de rechthebbende op het graf.
Ik merk echter op dat het in de praktijk zelden zal voorkomen dat er schade aan personen ontstaat door omvallende grafstenen. Ten eerste is het zo dat staande monumenten meestal niet langs het pad staan, maar aan het hoofdeinde van het graf, zo'n anderhalf tot 2 meter van het pad af. Voorbijgangers kunnen dan niet getroffen worden. Ten tweede zal een staande steen meestal omvallen tijdens een storm, wanneer er gewoonlijk weinig of geen publiek op een begraafplaats is. Ten derde, als een steen omvalt of dreigt om te vallen, kunnen en zullen de meeste mensen wegspringen of de steen met hun handen tegen houden. De meeste schade die kan ontstaan, is wanneer een twee rijen graven naast elkaar liggen, met de hoofdeinden tegen elkaar. Als dan een steen naar achteren valt, valt hij tegen een ander monument aan. Dan kán, maar hoeft lang niet altijd, die andere steen beschadigd worden en/of omvallen.
Het roemruchte geval van begin jaren '90, waarbij een staande steen op een kind in een buggy viel, is een zeldzaam incident. Ik heb zelf ooit van 1 enkel ander geval gehoord van schade aan een persoon, door een omvallende/omgestoten steen. Toen ging het om een mevrouw, die opzij stapte, maar net niet ver genoeg, zodat de steen langs haar been schampte. Deze mevrouw claimde haar schade bij de begraafplaats: een paar euro (gulden, toen nog) voor een nieuwe panty. Deze begraafplaats heeft toen niet de moeite gedaan om de schade op de rechthebbende te verhalen, maar die paar gulden betaald en mevrouw een bos bloemen gegeven voor de schrik.
Kortom, ik denk dat het met alle risico's en claims in de praktijk wel meevalt, waar het personen aangaat.
En als een andere steen beschadigd wordt, kan een reparatie uiteenlopen van 100,- Euro tot wellicht ruim 1.000,-, maar dat valt naar verhouding allemaal ook nog wel mee.
Zeker als we bedenken dat er ruim 1.000.000 graven in Nederland zijn. Dan zijn de problemen en risico's zeer gering.
Een bordje "Betreden op eigen risico" dekt niet de risico's van de begraafplaats. Een bordje kan de begraafplaats niet ontslaan van haar zorgplicht om de algemene conditie van de monumenten op haar terrein op peil te houden.
mr W.G.H.M. van der Putten
15 december 2002
