Ik ben gebeld door een journalist van de regionale krant.
De hoge raad heeft een uitspraak gedaan in zake een ongeval op de begraafplaats waarbij iemand in Eindhoven zijn nek heeft gebroken bij een val over een grafsteen.
Wat ik me afvraag is het volgende.
Is de begraafplaats/gemeente daarvoor altijd verantwoordelijk of kan deze verantwoordelijkheid in de verordening worden geregeld?
Antwoord:
Geachte heer,
Uw vraag geeft allereerst het bedenkelijke niveau van de journalistiek aan.
De Hoge Raad heeft onlangs een uitspraak gedaan over de vraag wie eigenaar is van een grafmonument. Dat is puur juridisch gezien de begraafplaats. De zaak was aangebracht door de RK kerkprovincie, die er een proefproces van maakte. De aanleiding was dat er inderdaad (in 1991) een ongeval was met een grafsteen. Dat ongeval speelde niet in Eindhoven, maar in Breda. Niemand brak zijn nek; maar van een kind in een buggy, die tijdens een begrafenis achter een oude staande grafsteen stond, braken wel de benen. Heel drama natuurlijk. Er volgde een ziekenhuisopname en een flinke schadepost voor de ziektekostenverzekeraar, die haar kosten vergoed wilde zien door de begraafplaats. De begraafplaats zei zoiets als "Dan moet u niet bij ons zijn, maar bij de familie van wie het monument is". Maar de zaak kwam voor de rechtbank, die in 1993 besloot dat de begraafplaats als juridisch eigenaar van de steen aansprakelijk was voor de kosten. De begraafplaats kan die kosten weer verhalen op de rechthebbende op het graf en het grafmonument. Die is immers verantwoordelijk voor (de staat van) het grafmonument.
Maar de begraafplaats is, zoals dat in juridische termen heet, risico-aansprakelijk. Gebeurt er iets, dan kan het slachtoffer in eerste instantie de begraafplaats aanspreken.
De wettelijke regeling dat iets dat op de grond van iemand vast staat ook eigendom is van de eigenaar van de grond, is er in eerste instantie om onschuldige derden te beschermen. Je kunt als derde niet zien of weten van wie een grafmonument is, dus ook niet bij wie je eventuele schade kunt verhalen. Maar de eigenaar van de begraafplaats is wél bekend. Dan mag je daar in eerste instantie aankloppen. Van oude graven is vaak geen rechthebbende meer bekend en het zou onbillijk zijn als een slachtoffer bij niemand schade zou kunnen claimen. Als er zulke oude graven zijn, moet de begraafplaats ze maar onderhouden en het risico dragen en als ze dat niet wil - wat ik niet zou doen als ik begraafplaats was - moet ze die monumenten maar weghalen. Dan kunnen ze ook geen schade meer aanbrengen.
Concreet antwoordend op uw vragen:
- Ja, de begraafplaats is verantwoordelijk. Ook zij moet een oogje in het zeil houden of de monumenten op haar terrein wel stabiel zijn en niet omvallen als er iemand onnadenkend even tegen leunt (in het Bredase geval leunde de grootmoeder van het kind tegen de steen, waarna die omviel. Bij een deugdelijk monument moet dat niet kunnen).
- Ja, de gemeente als houder van de begraafplaats kan dat risico in de beheersverordening (of in het geval van een kerkelijke of andere niet-overheids instantie: in haar beheersreglement) afwentelen op de rechthebbende op het graf.
Al is de rechthebbende van een graf juridisch geen eigenaar, ze heeft door het grafrecht (dat vergelijkbaar is met een erfdienstbaarheid zoals het recht van opstal of erfpacht) wel de lusten en de lasten en kan en moet zich feitelijk als eigenaar gedragen. De inhoud van het grafrecht moet feitelijk in de verordening of het reglement goed omschreven zijn. Daar horen behalve de lusten ("Je mag een monument plaatsen, binnen bepaalde grenzen/formaten") ook de lasten bij ("Je moet het zelf onderhouden, zorgen dat het deugdelijk is, en je bent aansprakelijk als jouw monument aan iemand anders of iets anders schade aanbrengt").
Zie ook de andere vragen over het eigendom van grafmonumenten in deze rubriek.
mr W.G.H.M. van der Putten
4 november 2002
Naschrift:
Er is een nieuwe wettelijke regeling voor het eigendom van grafmonumenten per 1 maart 2011:
Spelregels
