20 november 2003
Vraag nummer: 2663 (oude nummer: 3424)
Geachte heer van der Putten,
In art. 4, tweede lid van een oude verordening staat het volgende:
Voor het overschrijven van eigen graven in het daartoe bestemde register van de ene op de andere gerechtigde wordt een recht geheven van 2,50 per graf.
Het klinkt alsof het normaal was om een recht op naam te hebben staan. Maar is het dan ook verplicht? Het lijkt mij wel omdat er ook geld voor wordt gevraagd. Want wie gaat het recht nou overschrijven en er geld voor betalen als het niet verplicht is. Kan de gemeente nu eisen dat het graf op naam gezet wordt als de rechthebbende onbekend is?
Antwoord:
Geachte mevrouw,
U bent er eens flink ingedoken, in de administratief-juridische vragen rond het begraafplaatsbeheer, zo merk ik aan uw vragen van de laatste tijd. Prima!
Nadenken over de zin en onzin van bepaalde regels en gebruiken is altijd een goede zaak.
Vroeger, van 1869 tot 1991 (jawel, ruim 120 jaar), stonden in de Wet op de lijkbezorging - die heel vroeger trouwens ook nog niet zo heette, maar een héél lange naam had (de 'Wet tot vaststelling van bepalingen betrekkelijk het begraven van lijken, de begraafplaatsen en de begrafenisregten') maar in de praktijk kortweg Begrafeniswet werd genoemd maximumtarieven voor bepaalde diensten. Let op het woord begrafenisregten in de oude titel. Er stond dat voor het inschrijven en overboeken van grafrechten fl. 3,- mocht worden geëischt. Er stond bijvoorbeeld ook in dat voor de kosten van begraven van kinderen jonger dan 12 jaar het halve tarief moest worden geheven en voor kinderen jonger dan een jaar een kwart van het normale begraaftarief. De bepalingen hadden een sociale strekking: het moest allemaal betaalbaar blijven.
Veel gemeenten hebben deze bepalingen trouw nageleefd en van 1869 tot 1991, toen deze bepalingen werden geschrapt, voor het overboeken van grafrechten fl. 3,- geheven.
Het is grappig om te zien dat sinds 1991 dat tarief van fl. 3,- in beginsel bij veel gemeenten is gehandhaafd, maar telkenjare met de inflatie mee een beetje werd opgetrokken. Zo ongeveer de helft van de Nederlandse gemeenten rekent op dit moment een tarief van iets meer dan 2,- euro. Wat dus fl. 3,- + inflatie sinds 1991 is. Tussen 1869 en 1991 mocht het tarief niet worden verhoogd.
Ik vind het zelf niet verstandig dat gemeenten dit tariefje heffen. Om de simpele reden dat de administratie- en verwerkingskosten van 2,- euro minstens een tienvoud kost. Je bent als gemeente veel goedkoper uit als je dan maar niets rekent. Er zijn ook veel gemeenten die wél een kostendekkend tarief rekenen, zo in de orde van grootte van 30,- euro. Dat is zakelijk gezien billijk.
Maar het tarief kan ook een barrière zijn voor mensen om een graf over te laten schrijven Zó duur? Laat dan maar zitten. En dat moet je nu ook weer niet hebben als gemeente (of kerkvoogdij of parochie), want als een graf niet op naam staat, is er niemand meer verantwoordelijk voor in het geval er iets mis gaat. Denk aan de flinke discussies over schade door grafmonumenten van het afgelopen jaar.
Ik kom dan aan uw vraag: is het verplicht om een graf op naam te hebben? Nee, op zich zou dat niet hoeven. Je kunt als begraafplaatshouder best graven hebben en in stand houden, zonder dat ze op iemands naam staan. Maar je krijgt dan wel een paar problemen. Er is dan niemand aanspreekbaar bij verwaarlozing van het graf. Er is niemand aansprakelijk als een monument omvalt en schade aan derden veroorzaakt. Je gaat toch krijgen dat allerlei familieleden komen die willen dat nog een overledene of een asbus in dat graf wordt bijgezet; maar wie mag dat dan beslissen? Je bent wettelijk verplicht om na afloop van het grafrecht verlenging aan te bieden; maar aan wie, als het recht niet op naam staat?
Als een graf niet op naam staat, krijg je als begraafplaatshouder dus allerhande risicos en problemen. Niemand is aanspreekbaar voor slecht onderhoud en schade is voor rekening van de gemeente. Bij onenigheid tussen familieleden is er niemand die rechtens de knoop mag doorhakken. Als de rechten niet verlengd kunnen worden, loop je verdere inkomsten mis. Dat is dus allemaal onhandig en onverstandig.
Je kunt niemand verplichten om een graf op zijn of haar naam te laten stellen, zoals u al aanvoelt. Maar je moet er wel een druk achter zetten, anders gaat inderdaad niemand betalen en niemand verantwoordelijkheid nemen. De enige druk die je dan kunt uitoefenen, is in de beheersverordening of het beheersreglement vastleggen, dat als een graf niet op naam staat, de rechten vervallen kunnen worden verklaard. Zulke voorwaarden zijn trouwens al vanaf begin af aan, eeuwenlang mag ik zeggen, gebruikelijk. Als niemand verantwoordelijk wil zijn voor een graf, heeft men ook geen recht meer om er nog in te begraven of een asbus bij te laten zetten. En dan kan het graf(monument) ook verdwijnen. Dat lijkt mij logisch en redelijk.
Voor de goede orde: we hebben het hier over eigen graven, met een zogenaamd uitsluitend recht. Alleen dáárover heeft de wet bepalingen. Maar ik vind het ook verstandig als (ruimtes van een) algemeen graf op naam van mensen staan. Maar dat is een breder probleem.
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
