In een aantal beleidsadviezen/-notities over de aanleg van bijzondere (particuliere) begraafplaatsen komen telkens dezelfde voorschriften naar voren die gemeenten kunnen gebruiken voor toetsing van aanvragen (bv. de aanvrager dient eigenaar van de grond te zijn, de aanvrager dient een aantoonbare historische en emotionele binding met de grond te hebben, er mogen geen kabels, leidingen of andere nutsvoorzieningen in het als bijzondere begraafplaats aan te wijzen perceel grond liggen etc. etc.).
Vraag: weet u de oorsprong/bron deze voorschriften?
Met vriendelijke groet,
X X
beleidsmedewerker
gemeente X
Antwoord:
Geachte heer,
Ik weet wat voor voorschriften u bedoelt. Ik verzorg regelmatig voor particulieren de aanvraag van een bijzondere particuliere begraafplaats; enkele jaren geleden ook voor de buitenplaats X in uw gemeente.
De betreffende voorschriften zijn afgeleid van adviezen van de VROM-Inspectie, voorheen de Inspectie voor de milieuhygiëne. Zij zijn ook opgenomen in de Inspectierichtlijn L:ijkbezorging, die u o.a. op de site van het ministerie van VROM kunt downloaden. De Richtlijn is in december 1999 en janurai 2000 ook toegezonden aan alle Nederlandse gemeenten.
Ik heb over deze materie ook uitvoerig geschreven in mijn boek 'Begraving', dat begin dit jaar (2e herziene druk) is verschenen bij de SDU in Den Haag. Daar moet ik u naar verwijzen.
De betreffende adviezen/voorschriften zijn grotendeels een verzinsel van ambtenaren van VROM. Men is daar principieel tegenstander van particuliere begraafplaatsen en heeft alles bedacht wat er tegen zou kunnen pleiten. Sommige zaken zijn nog wel nuttig, maar andere punten zijn volstrekte flauwekul en bestuursrechtelijk niet houdbaar. Dat heeft ook uw gemeente ondervonden bij de rechtszaak over X.
Enkele voorbeelden. Dat de aanvrager eigenaar van de ondergrond moet zijn, klinkt voor de leek logisch, maar is bestuursrechtelijk volstrekte nonsens. Natuurlijk is in 99,9% van de gevallen de eigenaar de aanvrager, maar strikt noodzakelijk is het niet. Voor juristen is er het bekende voorbeeld van de Eiffeltoren. De vraag in de eerste week van de studie rechten is: mag je de Eiffeltoren verkopen? De leek zal 'nee' zeggen. Maar juristen zeggen 'ja'; je kunt hem wel kopen of verkopen, maar de verkoper kan alleen niet leveren. Zo mag ook iedereen bijvoorbeeld een bouwvergunning voor het Paleis op de Dam aanvragen. Alleen, als je die vergunning hebt, heb je er niets aan als je geen eigenaar of huurder van het pand bent. Hetzelfde geldt voor de aanvraag van een particuliere begraafplaats: je kunt best de aanvraag doen zonder eigenaar te zijn, alleen heb je er weinig aan als je geen eigenaar of exploitant bent.
Maar het is niet uitzonderlijk: heel veel bijzondere begraafplaatsen worden beheerd of geëxploiteerde door derden die niet de eigenaar van de ondergrond zijn. De gemeentelijke begraafplaatsen van Arnhem en Nijmegen bijvoorbeeld zijn qua ondergrond eigendom van de gemeente, maar de begraafplaatshouder zijn stichtingen of bedrijven. Ook kerkelijke begraafplaatsen worden soms wel 'gerund' door stichtingen of uitvaartverenigingen die geen eigenaar zijn.
Daarom is ook de eis dat de aanvrager van een begraafplaats ook eigenaar van de ondergrond moet zijn, een niet-relevant bedenksel van de niet-juridisch geschoolde VROM-ambtenaren.
Waarom moet er een historische band met de grond zijn? Dat is geen wettelijke eis. En wat is historische band? Zoveel jaar in de familie? Moet het in rechte lijn zijn? Waarom? Waar ligt de grens, bij 20 jaar of 200 jaar? Daar kun en moet je als gemeente niets mee.
En waarom moet er een emotionele band zijn? Moet het papier van de aanvraag doordrenkt zijn van tranen? Dat is geen wettelijke eis en het is natuurlijk volstrekt niet meetbaar. Zoiets niet-objectiefs mag een overheid in haar besluitvorming niet betrekken.
Geen kabels en leidingen op de begraafplaats lijkt in eerste instantie logisch. Maar wederom: er is geen wettelijke grondslag. Er mogen best kabels en leidingen op een begraafplaats liggen. Denkt u dat het kantoor van een grote gemeentelijke begraafplaats geen electra heeft? En wat denkt u van de waterleiding? Op veel begraafplaatsen kan men water uit de kraan tappen om de plantjes te begieten.
Weer zo'n ondoordacht punt van VROM. Er is niets op tegen om kabels en leidingen op een begraafplaats te hebben; het is alleen onhandig om ze ook onder graven te hebben liggen. Maar in het pad kunnen ze geen kwaad. In Amsterdam denkt de gemeente er serieus over om zelfs een tunnel onder een begraafplaats aan te leggen, dat gaat dus nog wel even wat verder. En dat kan en mag, onder bepaalde voorwaarden.
Het is niet voor niets dat in het voorstel van wet tot wijziging van de Wet op de lijkbezorging, dat op 14 september 2006 bij de Tweede Kamer is ingediend, de adviestaak van VROM wordt geschrapt. De adviezen van VROM waren namelijk gewoonlijk onder de maat en grotendeels ondeugdelijk.
Ik verwijs voor het overige naar mijn boek 'Begraving'.
Spelregels
