28 september 2016
Vraag nummer: 47529
De onderstaande juridische kwestie wil ik graag aan u voorleggen. Als casus zal die niet uniek zijn, omdat meer gemeenten hiermee van doen zullen hebben.
Veel gemeenten (als beheerders van begraafplaatsen) krijgen te maken met het ruimen van graven waarvan de grafrechten worden beëindigd. Indien nabestaanden er afstand van doen of nabestaanden niet meer te traceren zijn, kan na enige tijd na publicatie het graf worden geruimd. Nu maakt een historische vereniging bezwaar tegen het “achteloos” ruimen van de graven zonder historisch onderzoek naar de overledene en de vormgeving van het graf als mogelijk funerair waardevol erfgoed.
Inmiddels is een waarderingssysteem opgesteld en aan de hand daarvan een selectie gemaakt om eventueel cultuurhistorisch waardevolle graven te behouden.
De vraag rijst echter of een gemeente een graf kan behouden tegen de wil van een nabestaande in die ervan ‘afstand doet’. Wordt de gemeente na beëindiging van de grafrechten eigenaar en heeft de nabestaande zijn beschikking(srecht) hiermee uit handen gegeven? Anders gezegd kan de gemeente er vervolgens mee doen wat zij wil.
Met belangstelling zie ik uw reactie tegemoet en dank u vooraf voor genomen moeite,
gemeente X
Antwoord:
Geachte heer,
Eerst even een paar puntjes op de i.
Gemeenten zijn geen beheerders van begraafplaatsen, maar de houders. De beheerder is een ambtenaar of medewerker; de houder is de eigenaar of exploitant. De houder stelt de regelingen en verordeningen vast; de beheerder niet.
Het is niet zo dat als nabestaanden niet te traceren zijn, na enige tijd het graf worden geruimd. Het grafrecht blijft in beginsel ook bestaan als er geen rechthebbende is. Alleen als in de akte van uitgifte van het graf of in de verordening een voorbehoud is gemaakt en is bepaald dat er wel altijd een rechthebbende moet zijn en dat er binnen een bepaalde periode na het overlijden van de vorige rechthebbende een nieuwe moet zijn, dan kunnen de grafrechten vervallen worden verklaard. Daar is dan een collegebesluit voor nodig dat openbaar moet worden gemaakt, waar belanghebbenden bezwaar tegen kunnen aantekenen.
U stelt dat "na enige tijd na publicatie het graf (kan) worden geruimd". Dat is te kort door de bocht. De hoofdregel is dat een graf met rust moet worden gelaten zolang er grafrechten op rusten. Pas als er - in akte of verordening - een bijzondere regel is dat er een rechthebbende moet zijn, kan beoordeeld worden of de situatie van een bepaald graf in strijd met deze regel is. Maar dat ambtelijke onderzoek moet vorm krijgen in een besluit van het college. En dat besluit van het college moet worden gepubliceerd. Bijvoorbeeld in een gemeentelijk informatieblad en op de web-site. En het is verstandig om regelmatig ook meer journalistieke verhalen te wijden aan zaken als dat mensen verhuizingen doorgeven, zorgen dat een graf altijd op naam blijft staan etc.
Als een persoon of een instelling zoals een vereniging aandacht vraagt voor mogelijk funerair waardevol erfgoed, dan kan de gemeente daar over gaan denken en een beleid vaststellen. Dat in het kader van de Erfgoedverordening, lijkt mij.
Dat de gemeente vaststelt dat een graf of grafmonument een bijzondere waarde heeft, is iets wat niet hoeft te wachten tot het moment dat het gebruiksrecht eindigt en een graf dreigt te verdwijnen. Het kan natuurlijk ook bij graven waarvan de gebruiksrechten nog gewoon lopen. Eigenlijk heeft dat ook de voorkeur, want dan wordt het risico van 'per ongeluk ruimen'na afloop van het grafrecht geminimaliseerd.
De waardering voor een graf kan liggen in 1) de persoon die er begraven is of 2) het monument. In het laatste geval hoeft het graf niet in zijn geheel bewaard te blijven maar kan het eventueel ook naar een andere plek worden overgebracht. Er zijn begraafplaatsen die aparte locaties op het terrein hebben voor bijzondere monumenten.
Als een rechthebbende grafrechten niet verlengt en er geen andere persoon is die meldt de grafrechten graag over te nemen, vervalt het eigendom van het grafmonument door natrekking aan de begraafplaatshouder. Die kan er mee doen wat hij wil. De begraafplaatshouder kan het monument laten staan, verplaatsen of vernietigen. de rechthebbende dat anders gewenst zou hebben, had hij het monument kunnen (laten) verwijderen gedurende een maand voor het einde van het grafrecht.
Idem kan de begraafplaatshouder het graf (met of zonder monument) laten liggen. Hij is vrij om het graf te ruimen of niet.
Hier zijn dus geen acties van iemand voor nodig. Niets doen - niet ruimen - leidt tot het blijven voortbestaan van het graf.
Echter, een graf is zo ook niet beschermd. De begraafplaatshouder kan elke dag besluiten om het graf diezelfde dag nog te ruimen.
Als gewenst is dat het graf en/of het monument beschermd worden, dan is het wenselijk dat het graf en/of het monument worden aangewezen als gemeentelijk monument, volgens de Erfgoedverordening van uw gemeente. Dan heb je ook de situatie dat mogelijk belanghebbenden zoals nabestaanden bezwaar kunnen maken tegen de aanwijzing door het college. Dat is de bescherming van nabestaanden, wiens positie u helder wilt hebben, zo proef ik in uw vraag.
In het algemeen wil ik nog opmerken dat je wel een beetje nuchter moet kijken welke graven het behoud waard zijn. Ik herinner me het enthousiasme van een historische werkgroep in een andere universiteitsstad, die ook meende dat graven het behouden waard waren. Men maakte een inventarisatie van 'bijzondere graven', die er op neer kwam dat 60% van de graven bewaard zou moeten blijven. Want in het ene geval ging het om de schoolmeester die iedereen in de klas had gehad, de bakker die de spil van de wijk vormde, etc etc. Iedereen was wel bijzonder. Dat is in zekere zin natuurlijk ook zo, maar dat is niet de bedoeling van monumentenbeleid.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Vergelijk snel en eenvoudig offertes van uitvaartondernemers via de site Uitvaartoffertes.nl
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Spelregels
