In het nieuws op deze site staat vandaag staat 'Graven Twenterand echt voor eeuwig’:
https://www.uitvaart.nl/nieuws/graven-twenterand-echt-voor-eeuwig/56746
Kan dat eigenlijk wel?
Willem Lak
Antwoord:
Geachte heer,
Ik heb de motie gezien die eergisteravond door de grootst mogelijke meerderheid van de gemeenteraad van Twenterand is behandeld en aangenomen. Er was 1 tegenstem.
Ik heb even geprobeerd om de tekst te knippen en te plakken, maar dat gaat helaas niet. Dan maar een korte samenvatting. Het komt er op neer dat graven voor termijnen van 10 of 30 jaar of eeuwigdurend worden uitgegeven en dat de term 'onbepaalde tijd' ook in de Verordening lijkbezorgingsrechten wordt vervangen door 'eeuwigdurend'.
U vraagt: "Kan dat wel?"
Mijn antwoord is: "Nee, dat kan niet. Dat is namelijk strijdig met de wet."
De gemeenteraad is blijkbaar vergeten om in de wet te kijken. Artikel 28, eerste lid, Wet op de lijkbezorging geeft aan dat "een uitsluitend recht op een graf, welke vorm aan dit recht ook wordt gegeven, (...) voor onbepaalde tijd of voor een bepaalde tijd van ten minste tien jaar (kan) worden verleend." Meer smaken dan bepaalde of onbepaalde tijd zijn er gewoonweg niet. De wet biedt geen ruimte om graven eeuwigdurend uit te geven.
Dit type wet wordt nooit zo geschreven dat er staat "Men mag alleen een graf type A en B uitgeven; andere typen C en D zijn nadrukkelijk verboden". Mede omdat er waarschijnlijk ook nog wel een type E en F bedacht kan worden. Varianten kunnen er soms eindeloos zijn. Maar het is wel degelijk zo dat als er staat 'Het grafrecht kan voor bepaalde tijd of voor onbepaalde tijd worden verleend' er geen ruimte is voor een derde variant. Zo worden wetten en grenzen binnen wetten geformuleerd. Het is niet zo dat een wet enkele willekeurige suggesties doet en men zelf ook nog wat kan aanvullen. Een gemeente dient zich aan de wet te houden, zoals iedere burger en instelling, natuurlijk.
Het kan ook rare consequenties hebben. Iemand die een 'eeuwigdurend graf' aanschaft, kan, als hij de rekening krijgt, weigeren om die te betalen omdat de belastingheffing niet rechtmatig is als een onwettig grafrecht in rekening wordt gebracht. Hij kan dat in elk geval bij de belastingrechter laten beoordelen.
Ook kan het college van burgemeester en wethouders later gewoon niet doen wat de bedoeling is, omdat het een juridisch niet mogelijke variant is. Voor een rechthebbende is het lastig zich later bij de rechter te beroepen op een onwettig recht.
Een onwettige variant grafrecht biedt per definitie geen enkele veiligheid. Dat beoogt de gemeenteraad nu wel, maar het is de verkeerde 'oplossing'. In plaats van zekerheid te bieden, wat de gemeenteraad beoogt, schept de raad een heel onzekere situatie. Juridisch is dit het meest onverstandige wat de raad kon doen.
Wat is dan wel de oplossing om te garanderen dat graven werkelijk eeuwigdurend kunnen blijven bestaan?
Die alomvattende oplossing bestaat niet. Het is juridisch en ook feitelijk onmogelijk om te garanderen dat graven echt eeuwigdurend blijven bestaan. Ik denk dat ook mede daarom die optie in de wet geen mogelijkheid is, terwijl ik mij best zou kunnen voorstellen dat er maatschappelijk behoefte aan is. Ik denk aan de Joodse gemeenschap, Christelijke gemeenschappen en tegenwoordig in Nederland ook meer en meer Islamieten. Er is geen onwil van de wetgever om aan die wens ook wettelijk tegemoet te komen; het is niet te realiseren.
Dat geldt niet alleen voor graven en grafrechten. Ik denk bijvoorbeeld aan testamenten, waar mensen bepaalde wensen in vastleggen. Daar is ook geen garantie dat de wensen in het testament later werkelijk worden gerespecteerd en uitgevoerd.
Een gemeenteraad die besluit om graven voor de eeuwigheid uit te geven, is en blijft altijd in staat om die regeling weer in te trekken.
Juist in Twenterand zou ik me dat kunnen voorstellen. Daar is men wel eens eerder van gedachten veranderd. In augustus 2007 heb ik al eens - op juridische gronden - op verzoek van een raadsfractie een pleidooi in de gemeenteraad van Twenterand gehouden om de rechten op graven voor onbepaalde tijd te respecteren, bij de ruiming van de begraafplaats in Westerhaar en Bruinehaar. De toenmalige wethouder vond dat maar onzin, gesteund door een (op dit punt onjuist) rapport van een bekende gerespecteerde begraafplaatsadviseur. Een meerderheid van de raad vond het toen ook geen erg boeiend thema. Ik zag vooral veel desinteresse bij raadsleden.
Ik hoorde een half jaar later dat het debat van die avond bij andere fracties toch vragen had opgeroepen, hoe een en ander zou gaan aflopen voor de gemeente. Negatieve publiciteit en de dreiging van rechtszaken leidden er toe dat de coalitie-fracties toch bereid waren tot het zoeken van oplossingen om de ruiming te voorkomen en rechten te respecteren.
Dat men nu tien jaar later juist in deze gemeente bijna unaniem eeuwigdurende graven wil toelaten, is in het licht van deze geschiedenis wel opmerkelijk. Maar dan kan het best zo zijn dat een nieuwe gemeenteraad er over tien of twintig jaar weer heel anders over denkt. Dat hebben we al eerder gezien.
Afgezien van het feit dat particuliere graven niet eeuwigdurend kunnen worden uitgegeven, blijft het feit dat een gemeenteraad een regeling altijd kan veranderen of intrekken, of meent aan bestaande rechten geen boodschap te hebben. Dat was tien jaar geleden ook zo. Men kan geen wet of regeling maken die verbiedt dat men later een wet of regeling verandert. Men kan zichzelf nooit van een bevoegdheid ontdoen.
Hoe kan men dan bewerkstelligen dat er een regeling is die optimale bescherming geeft aan het voortbestaan van graven?
Ten eerste zou men dan graven voor onbepaalde tijd moeten uitgeven. Dat is het maximale dat de wet toestaat. De nu aangenomen motie moet worden ingetrokken, want die werkt helemaal averechts. Zij schept onzekerheid, geen zekerheid.
Graven voor onbepaalde tijd kunnen eindigen, als zich bepaalde omstandigheden voordoen. Bijvoorbeeld als een graf(monument) kennelijk verwaarloosd is, zo bepaalt artikel 28 Wet op de lijkbezorging. Het is niet mogelijk om de wet uit te schakelen. Dan is het wel een oplossing om voor graven voor onbepaalde tijd te bepalen dat zij geen grafbedekking hoeven te hebben, maar toch kunnen voortbestaan. Dan kan het grafrecht om die reden niet vervallen worden verklaard. Want als een monument niet verplicht is, doet het er niet meer toe dat het monument kapot is. Dan kan het verwijderd worden zonder dat het consequenties heeft voor het grafrecht.
Het is verstandig om in de aktes van uitgifte van die graven op te nemen, dat de graven nooit zullen worden geruimd. Als dat in de beschikking of de akte staat, is dat sterker dan wanneer het in de verordening staat, omdat een volgende gemeenteraad een verordening kan wijzigen, maar een bestaande grafakte niet.
Voorts doe ik de aanbeveling aan eigenaren van een graf voor onbepaalde tijd die er aan hechten dat hun graf eeuwig blijft bestaan, om hun graven formeel onder te brengen in een stichting om de continuïteit van het rechthebbende-zijn te garanderen als de familie uitsterft of nazaten verhuizen en geen belangstelling meer hebben. Personen en families gaan dan overeenkomsten aan met de stichting. Er bestaan al stichtingen die dit kunnen doen, maar je kunt ook denken aan een nieuwe 'Stichting eeuwig behoud graven Twenterand'. (Let op de essentiële nuance 'eeuwig behoud graven', niet 'behoud eeuwige graven'). Je hebt dan een waakhond die het tegen de gemeente kan opnemen, als de gemeente over een of twee eeuwen zou overwegen om regelingen te veranderen of rechten niet meer te respecteren. Iedereen kan dan 500,- of 1.000,- inbrengen, waardoor de stichting een behoorlijke pot geld heeft om een advocaat in te schakelen als de gemeente stoute dingen dreigt te doen.
Een groot probleem rond het behoud van oude graven is, dat er vaak geen rechthebbende meer is, die opkomt voor de rechten van 'zijn' graf. Dat maakte het tien jaar geleden voor de gemeente ook mogelijk om graven te gaan ruimen. Dat grafrechten zakelijke rechten zijn die ook zonder rechthebbenden gerespecteerd dienen te worden, daar had de gemeente toen weinig boodschap aan. Ik vind het onverstandig om als er geen rechthebbenden meer zijn of als de rechthebbenden zelf onvoldoende kennis en daadkracht hebben, de gemeente de vrije hand te laten. Men moet nooit de kat op het spek binden. Er moet altijd een instantie zijn die de belangen van de graven actief beheert en bewaakt, als men graven heel lang wil laten bestaan.
Ik doe nu min of meer uit de losse pols een paar suggesties om graven lang te kunnen laten bestaan. Er zijn waarschijnlijk ook nog andere maatregelen denkbaar. Maar het is inmiddels na middernacht en het is nu al een lang antwoord.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
Spelregels
