Beeindigen graven onbepaalde tijd
21 juni 2010
Vraag nummer: 7602 (oude nummer: 15844)
In Papendrecht heeft de gemeenteraad in 2002 besloten om de graven die tussen 1912 en 1966 zijn uitgegeven als onbepaalde tijd met ingang van 1-1-2007 te beeindigen.
De rechthebbende kunnen op aanvraag het recht telkens verlengen met 10 jaar.
Is met dit besluit uit 2002 het recht onbepaalde tijd definitief komen te vervallen? Want in 2010 schermt een rechthebbende met een brief uit 1965 m.b.t. graf onbepaalde tijd.
Antwoord:
Geachte heer,
Het is lastig zo'n vraag te beantwoorden, omdat het afhangt van het hoe en waarom.
Als het besluit van de gemeenteraad alleen was: grafrechten voor onbepaalde tijd eindigen per 1 januari 2007, dan kan ik direct zeggen dat dit een juridisch onhoudbaar besluit was.
Een grafrecht is een zakelijk gebruiksrecht, dat men wel bij publiekrechtelijk besluit kan uitgeven, maar niet bij publiekrechtelijk besluit of verordening kan beeindigen. Ook niet kan wijzigen. Natuurlijk kunnen privaatrechtelijke begraafplaatshouders dat ook niet.
Een uitzondering is mogelijk wanneer bij de uitgifte van die graven of de vestiging van die grafrechten al een bepaald voorbehoud is gemaakt, welk voorbehoud nu wordt ingeroepen.
Als er geen duidelijk aanwijsbaar voorbehoud is, kan men niets wijzigen of intrekken.
Het grafrecht is geen vergunning die je kunt intrekken. Het grafrecht is vergelijkbaar met een erfdienstbaarheid, zoals een recht van opstal.
Toevallig had ik vorige week een zitting bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, waarbij in de marge van de zaak dit principe ook aan de orde kwam en door een van de staatsraden, een bekend hoogleraar bestuursrecht, bevestigend werd geknikt. Dit was niet echt het onderwerp van die zaak, want anders kan een staatsraad geen blijk geven van instemming of afkeuring; de afweging en het oordeel komen in de uitspraak. Maar er werd in de marge van de zitting even iets vrijer gefilosofeerd over een aantal aspecten van het grafrecht.
Een probleem is echter hoe een rechthebbende op een grafrecht zijn rechten kan beschermen. Of dat dat bij de bestuursrechter kan of alleen via de civiele rechter. Dat is niet altijd even helder. De bestuursrechter is laagdrempeliger, men kan als burger tegen minder hoge kosten procederen en er is eerst de mogelijkheid van de bezwaarschriftenprocedure. Naar dan moet er eerst een besluit zijn of besluit komen dat de burger een handvat geeft om bezwaar en zonodig beroep in te stellen.
Als de gemeenteraad van Papendracht simpelweg dacht "De graven zijn voor onbepaalde tijd; kom, we gaan dat 'onbepaald' vandaag maar eens nader bepalen" dan is dat een grote misvatting. Dat is volstrekt onjuist en onhoudbaar.
Het wijzigen van de verordening is wel een rechtsgeldig besluit, tot het moment dat het weer wordt ingetrokken of door rechthebbenden of andere belanghebbenden wordt aangevochten.
Los van de rechtsgeldigheid staat de vraag of het besluit wel 'werkt'. Mijn inziens worden grafrechten niet automatisch van rechtswege beeindigd als de raad een nieuwe verordening vaststelt. Rechthebbenden van de betreffende graven moe(s)ten een besluit krijgen waarin hen individueel wordt medegedeeld dat hun grafrechten eindig(d)en.
Vergelijk het met een besluit van B&W. B&W kunnen in een vergadering wel besluiten dat dit of dat gebeurt, maar het opnemen in de besluitenlijst van het college betekent nog helemaal niets. Betrokkenen moeten een brief krijgen waarin dat besluit wordt medegedeeld. Die brief is dan ook het besluit dat rechten geeft of rechten afneemt en waar men een bezwaarschrift tegen kan indienen. Niet tegen een besluit in de besluitenlijst.
Als rechthebbenden op de graven voor onbepaalde tijd geen brief hebben gehad, heeft het veranderen van de verordening, ook al is het op zich een rechtsgeldig besluit, voor hen geen werking.
Maar zodra een kwestie voor de rechter komt, zal deze de verandering van de verordening onverbindend verklaren, is mijn verwachting.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
