Begraven of verstrooien? (alsnog uitvoeren testament)
2 oktober 2002
Vraag nummer: 1233 (oude nummer: 1574)
Thu Nov 16 14:35:04 2000
Familielid is overleden. De bij leven gevolmachtigde van overledene besluit tot crematie: de crematiewens is naar zeggen per codicil vastgelegd. Na de crematie wordt het testament geopend. Hierin staat degetailleerd beschreven hoe overledene zijn begrafenis geregeld wilde hebben. Het codicil blijkt zoek.
Een deel van de 12 erven pleit er nu voor zich te houden aan de feiten, voor zover nog mogelijk het testament te volgen. Dit zou betekenen: bijzetten in het familiegraf. Gevolmachtigde blijft erbij, dat de as verstrooid moet worden.
Wat moet de familie doen?
Oranjelaan 6 1405 AZ Bussum 035-6941222
Antwoord:
Thu Nov 16 22:47:51 2000
Geachte heer of mevrouw,
Blijkbaar heeft zich hier voorgedaan, waar ik regelmatig voor waarschuw: leg niet alleen zaken vast in een testament of codicil, maar zorg ook dat mensen in iemands omgeving dit weten en dit kunnen vinden (zie o.a. mijn Antwoord op Keuzemogelijkheid d.d. 29 februari 2000). Dat een testament pas na de begrafenis of crematie wordt geopend, is een kwalijke zaak. Wist niemand in de omgeving van de overledene, de gevolmachtigde en/of een van de erven van het bestaan van het testament af?
Wat mij allereerst opvalt in uw vraag, is dat u schrijft dat een gevolgmachtigde van overledene besluit tot crematie. Hoezo? Waarom? Het komt wel vaker voor dat ouderen, die moeilijk ter been zijn of erg vergeetachtig worden etc. iemand vragen om hun zaken te behartigen en bijvoorbeeld correspondentie af te wikkelen en bankzaken te regelen. Het is natuurlijk erg fijn als er zulke hulpvaardige mensen zijn.
MaarÂ… elke volmacht bij leven vervalt ogenblikkelijk op het moment van overlijden van betrokkene.
Dan moet men kijken of er een testament of codicil is en wie daarin als executeur testamentair is aangewezen. Vanaf dat moment is dat de persoon die het heft in handen moet nemen. Dat kan dezelfde persoon of kunnen dezelfde personen zijn als een gevolmachtigde, maar dat hoeft niet. Een gevolmachtigde kan een goede buur of goede vriend van de familie of een neef of nicht die in de buurt woont zijn. De executeur-testamentair kan iemand uit de familie zijn, maar soms kiest betrokkene bewust voor een derde. Waarom is hier de - op dat moment voormalige - gevolmachtigde opgetreden als executeur-testamentair? U schrijft niet dat dit ook in een codicil is neergelegd. Of was het gewoon degene die feitelijk het voortouw nam?
Wat mij voorts zeer vreemd voorkomt in uw verhaal, is dat er blijkbaar een testament bestaat, maar dat gehandeld wordt naar een codicil. Dat nota bene niet getoond kan worden. Dit is natuurlijk volstrekt onlogisch. Als er een testament bestaat, maar betrokkene bedenkt zich, wat ligt er dan meer voor de hand dan dat het testament gewijzigd wordt? Iemand die een testament maakt, vergeet dat niet zomaar.
Mijn inziens kan een codicil een testament niet eens wijzigen. En dat het codicil zoek blijkt, geeft er toch een vreemd tintje aan. Wie heeft het codicil gezien, behalve de voormalige gevolmachtigde die zich er op beroept? Hebben onafhankelijk derden het ook gezien? Stond daar dan niets in over wie executeur zou worden? Is over het bestaan van het codicil gesproken voordat de crematie plaats vond? Of pas nadat het testament is gevonden en er blijkbaar kritiek van een deel van de erven kwam? Ik ga altijd uit van goede trouw van mensen, maar de door u geschetste omstandigheden roepen bij mij het beeld op dat de gevolmachtigde (te) eigenmachtig tot crematie heeft besloten (wellicht geheel te goeder trouw, omdat hij wellicht niet wist dat er een testament was) en nu blijkt dat de wens van de overledene anders was, zich op een 'zoek geraakt' codicil beroept om zijn keuze te rechtvaardigen.
Wat er ook met dit codicil aan de hand is: of het bestaat of niet, dat doet er eigenlijk niet toe. Zolang het testament niet is gewijzigd, geldt dat. Wanneer in het testament gedetailleerd is beschreven hoe betrokkene zijn begrafenis wilde hebben, maakt dat het des te ongeloofwaardiger dat hij later in een codicil deze wens heeft 'ingetrokken'. Als iets gedetailleerd is beschreven, heeft iemand er blijkbaar goed en diep over nagedacht. Dan herroep je dat niet zomaar, zonder weer naar de notaris te gaan.
De Wet op de lijkbezorging zegt dat de wens van de overledene gevolgd moet worden, tenzij dit redelijkerwijs niet gevergd kan worden. En dat laatste slaat op feitelijk onmogelijke of onwettige situaties, zoals een begrafenis op de maan of in de achtertuin. Anders moet het altijd gevolgd worden.
Als er een familiegraf bestaat en als betrokkene heeft aangegeven dat hij daar begraven had willen worden, ligt het voor de hand dat de fout rond het cremeren nog zoveel mogelijk wordt rechtgezet door de asbus in dat graf bij te zetten. Op de nabestaanden rust mijns inziens zowel morele als een wettelijke (artikel 18, lid 1, tweede volzin, Wet op de lijkbezorging) plicht om de wens van de overledene zo dit nu niet meer naar de letter maar nog wel naar de geest mogelijk is, te volgen.
Uiteraard is het het beste wanneer de erven die het testament willen volgen en de asbus willen bijzetten, op minnelijke wijze de gevolmachtigde hiervan overtuigen. U schrijft het niet, maar is de gevolmachtigde ook een erfgenaam?
Als hij geen erfgenaam is en niet tot executeur is benoemd, dan heeft hij er helemaal niets mee te maken.
Mocht men er niet op minnelijke wijze uit komen, dan rust op een of meer erven die het testament willen uitvoeren de morele plicht om de rechter in te schakelen om uitvoering van het testament af te dwingen.
Alle kosten van de rechtszaak mogen m.i. direct uit de nalatenschap worden voldaan (ik zou wel de rechter vragen dit te bevestigen; overigens zou ik ook vragen een andere executeur-testamentair te benoemen; en ook om de nalatige erven in de proceskosten te veroordelen). Ik ken de nodige jurisprudentie over de uitvoering van de wens van de overledene en een zaak, met een testament met gedetailleerde wensen versus een zoek geraakt codicil, is zo klaar als een klontje. Ik twijfel er niet aan dat, als de door u geschetste feiten kloppen, de rechter bijzetting van de asbus in het familiegraf zal bevelen.
mr W.G.H.M. van der Putten
16 november 2000
