Erfrecht en niet-geregistreerd partnerschap
2 februari 2002
Vraag nummer: 562 (oude nummer: 210)
Wed Apr 18 15:32:03 2001
Geachte heer Van der Putten,
In verband met de ontwikkeling van uitvoeringsregels voor de verlening van bijzondere bijstand voor kosten begraven of cremeren wil ik u de volgende punten voorleggen.
Er zijn 2 niet-geregistreerde partners die een gezamenlijke huishouding vormen als bedoeld in artikel 3 van de Algemene bijstandswet, waardoor zij gelijk worden gesteld met gehuwden. Een partner, die nog een moeder heeft, overlijdt. De opdracht tot begraven wordt gegeven door de achterblijvende partner.
Kan gesteld worden dat de moeder niet verantwoordelijk is voor de kosten of is zij juist verantwoordelijk voor deze kosten volgens de regels van het erfrecht?
Art. 22 van de Wet op de Lijkbezorging spreekt van "bloed- en aanverwanten". Kan hieronder ook deze niet-geregistreerde partner worden verstaan?
Volgens de notaris-site op Internet vervalt, indien er helemaal geen bloedverwanten zijn, de gehele nalatenschap aan de Staat der Nederlanden.
Hoe verhoudt zich dit tot de kosten van begraven of cremeren die een onder de passiva van de nalatenschap te rangschikken post vormen?
Bij voorbaat hartelijk dank!
A. v.d. Buuse
toetser
Afdeling Sociale Zaken van de gemeente Middelburg
Antwoord:
Geachte heer v.d. Buuse,
Ik wil mijn best doen om mee te denken over het door u geschetste probleem. Maar een probleem bij het formuleren van uitvoeringsregels voor de Algemene bijstandswet (Abw) kan zijn dat verschillende wetten dezelfde situaties anders behandelen, waardoor er toch andere uitkomsten uit zouden kunnen komen. Van de Abw weet ik niets af. En daarmee is het gevaarlijk om helemaal op mijn oordeel of opmerkingen af te gaan. Ik adviseer u daarom om ook bijvoorbeeld met de VNG of met het ministerie te overleggen. Dat vooraf.
Even een scherp beeld van de casus. Twee mensen wonen samen en vormen een gezamenlijke huishouding. Een van beiden overlijdt. De overgebleven partner regelt de begrafenis. De overledene had nog een moeder. Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de begrafenis?
Ten eerste is dat degene die de begrafenis regelt. Hij of zij geeft opdracht voor verschillende zaken, zoals een opdracht aan een uitvaartondernemer en (indirect) voor het kopen/huren van grafruimte. Dat is in principe gewoon helemaal vergelijkbaar met een persoon die bijvoorbeeld een auto naar een garage brengt voor een onderhoudsbeurt of iemand die een woning huurt: de opdrachtgever moet de rekening van de garage betalen en de huurder de huur. Wie een begrafenis regelt, neemt verplichtingen op zich.
Stap 2 is dat degene die de begrafenis regelt, een vordering heeft op de nalatenschap. Iemand regelt een uitvaart niet voor z'n eigen plezier, maar als een soort zaakwaarneming van de overledene (diens zaakjes moeten worden geregeld zou je kunnen zeggen) en daarmee van zijn erfgenamen. Want de erfgenamen van iemand treden op de seconde van diens overlijden in principe in de plaats van de overledene, in alle rechten en plichten. Dat is althans het uitgangspunt (men kan een erfenis verwerpen of aanvaarden onder voorbehoud, maar dat soort details laat te even terzijde).
In dit geval kan in theorie de partner die de begrafenis heeft geregeld de erfgenamen vragen om vergoeding van zijn kosten. (De uitvaartondernemer kan zijn rekening formeel indienen bij de opdrachtgever; de begraafplaats idem). Als de overledene geen echtgenoot of geregistreerde partner heeft, en geen kinderen, dan is de moeder erfgenaam. Zij is aanspreekbaar voor de kosten van de begrafenis. De niet-geregistreerde partner is geen erfgenaam.
Deze partner mag de kosten verhalen op de moeder. De moeder kan de kosten voldoen uit de nalatenschap of uit haar eigen zak. Als de moeder de kosten niet kan betalen, is zij in mijn ogen een kandidaat voor bijzondere bijstand.
De uitvaartondernemer en begraafplaats (gemeente of kerk) hebben overigens met dit alles niets te maken: die kunnen gewoon de rekening indienen bij de opdrachtgever.
Artikel 22 Wet op de lijkbezorging speelt alleen in het geval dat de gemeente opdrachtgever was van de begrafenis (wanneer de partner en de moeder geen actie zouden hebben ondernomen). Dan had de gemeente de kosten kunnen verhalen op de moeder. In artikel 392, lid 1, van Boek 1 van het BW staan de ouders genoemd als onderhoudsplichtige. Een niet-geregistreerde partner is niet onderhoudsplichtig. Indien de gemeente de begrafenis had verzorgd, had zij de moeder kunnen aanspreken voor de kosten; kan deze die kosten niet dragen, dan komt weer bijzondere bijstand in beeld.
En hier komen we op een punt waar ik het zelf niet verder weet. U zegt dat niet-geregistreerde partners in de Awb gelijk worden gesteld met gehuwden. Als de Abw een zorgplicht kent voor gehuwden, zou het wellicht zo kunnen zijn dat de kosten van het overlijden ook onder die zorgplicht valt. Maar u kent de Abw vast en zeker 100 keer zo goed als ik; dat kunt u beter beoordelen. Het is mijns inziens evenwel niet zo dat omdat de Abw zegt dat deze ongehuwden gelijk worden gesteld met gehuwden, daarom zij ook voor het erfrecht als gehuwd moeten worden gezien (en dus erfgenaam zouden worden van elkaar) en ook niet dat ze daarmee onder artikel 1:392 BW vallen.
Indien iemand geen erfgenamen heeft, vervalt de nalatenschap aan de Staat der Nederlanden. Komt de Staat dan ook op voor de kosten van de uitvaart? Ja, dat denk ik wel, als de nalatenschap voldoende groot is. Als de gemeente de uitvaart regelt, mag ze de kosten verhalen op de nalatenschap (artikel 22 Wlb). Dan blijft er dus per saldo minder over voor de Staat. Maar wat als de kosten hoger waren dan de nalatenschap. Bijvoorbeeld wanneer de nalatenschap fl. 1.000,- bedroeg en de uitvaartkosten fl. 3.000,- waren. Dan zijn die fl. 1.000,- voor de gemeente en kan de gemeente de resterende fl. 2.000,- nergens verhalen. De Staat is geen erfgenaam onder algemene titel die dan gehouden zou zijn om het verschil uit eigen zak aan te vullen.
Ik hoop dat dit u wat verder helpt.
