Heb ik het recht om afscheid te nemen van mijn inmiddels gecremeerde vader?
20 november 2002
Vraag nummer: 1601 (oude nummer: 1966)
Fri Jul 13 11:24:13 2001
Ik heb gisteravond van mijn huisarts te horen gekregen dat mijn vader nu drie weken geleden is overleden. Hij is twee dagen na zijn overlijden gecremeerd. Zijn as staat bij crematorium Moscowa in Arnhem. Omdat ik niet op de hoogte was van zijn overlijden heb ik geen afscheid kunnen nemen van hem. Ik heb Moscowa gebeld maar ik mag niet naar zijn urn om even mijn laatste zegje te doen want er schijnt een bepaalde wet te zijn waarin staat dat er niemand de eerste vier weken bij zijn urn mag komen.
Degene die de crematie heeft aangevraagd is de enige die mag beslissen wat er straks met de as van mijn vader gaat gebeuren.
Aangezien ik geen contact heb met de familie van mijn vader ben ik bang dat ik nooit afscheid zal kunnen nemen van hem, hetgeen ook al niet heeft kunnen gebeuren voordat mijn vader werd gecremeerd.
Heb ik dan geen enkel recht om als zijn enige zoon afscheid van hem te kunnen nemen ook al zal ik hem nooit meer aan kunnen raken?
Antwoord:
Fri Jul 13 13:03:18 2001
Geachte heer,
Ja, u had recht om van uw vader afscheid te nemen. Maar dat recht kon niet worden uitgeoefend omdat u de situatie niet kende. Maar ik denk dat er nog wel iets aan te doen is.
Er zijn de afgelopen jaren enkele rechtszaken (uit de aard der zaak altijd korte gedingen) gevoerd door personen die door familieleden buiten de uitvaart werden gehouden en die men de toegang tot het mortuarium of het crematorium eigerde. De rechter heeft in al die gevallen bepaald dat zo'n familielid toch altijd nog even, bijvoorbeeld een uur voor de crematie in een aparte ruimte, afscheid mocht nemen. Als de (familie)verhoudingen erg verstoord waren, hoefde de familie de betrokken persoon niet bij de hele uitvaartplechtigheid te betrekken.
Hier kan dat niet meer. De crematie heeft plaatsgevonden.
Ik kan overigens niet nalaten op te merken dat als iemand zelf geen contact meer met zijn/haar familie onderhoudt, dit het risico is dat men loopt. Dat kan men ook tevoren bedenken. Als men dit risico niet wil lopen, moet men de contacten aanhalen, of met een familielid of vriend van de familie de afspraak maken dat als er ooit iets met vader/moeder of een ander familielid gebeurt, men (tijdig) de tip geeft dat er iets is gebeurd.
Maar hoe nu en hoe verder?
Een asbus moet inderdaad op grond van de wet een maand lang door het crematorium worden bewaard. Dat gebeurt in een zogenaamde 'algemene nis'.
Dat is gewoon een kamer met een aantal schappen of rekken, waar de asbussen staan of liggen. Het is niet wettelijk verboden om in die kamer te komen, maar crematoria hebben het liever niet. De ruimte is zakelijk en niet representatief en er moet dan iemand bij blijven om te zien of er niets met de asbussen gebeurt. Maar het voornaamste probleem is dat - zoals u schrijft - de persoon die de crematie heeft geregeld ook degene is die bepaalt wat er met de as moet gebeuren. En men mag niet zonder diens toestemming allerlei personen bij de asbus 'op bezoek' laten komen. En als het crematorium het aan de opdrachtgever zou vragen, is de kans 99 op 100, dat die opdrachtgever geen toestemming geeft.
Als u echter per se zou willen, zou het denk ik nog wel mogelijk zijn om die toestemming af te dwingen. Dan zou u een juridisch circus op touw moeten zetten. Het crematorium zou gevraagd/gesommeerd moeten worden om de status quo te handhaven en de asbus niet uit handen te geven, tenzij hij in een columbarium of graf zou worden bijgezet. Als u weet waar de bus komt te staan, zou u over een paar weken dat columbarium of dat graf kunnen bezoeken. Als het de bedoeling is dat de as verstrooid wordt, moet u vragen om de asbus voordien toch te bezoeken. U moet dan vragen wie de opdrachtgever is en diens toestemming krijgen. Als u die niet goedschiks krijgt, denk ik dat u een goede kans maakt om dat in een kort geding af te dwingen. Ik denk dat er voldoende jurisprudentie is. Niet voor deze specifieke situatie. Over het laatste bezoek aan een asbus bestaat geen jurisprudentie. Maar wel over bezoek aan de mortuarium e.d. en ik denk dat dat 1 op 1 vergelijkbaar is.
Hetzelfde speelt als de asbus door een van uw familieleden thuis bewaard zou gaan worden. Dat zal die voor u waarschijnlijk ook niet meer te bezoeken zijn.
Ook dan zou vooraf rechterlijk kunnen worden ingegrepen.
Het crematorium moet er aan meewerken om u de vereiste informatie te geven.
De bestemming van de as is namelijk openbaar. Dat wil zeggen: iedereen mag vragen en moet antwoord krijgen op de vraag wat er met as is gebeurd. Dat is wettelijk gegarandeerd. Het is logisch in zo'n situatie als dit dat het niet alleen gaat om informatie die achteraf bekend wordt gegeven, maar ook om actuele informatie, namelijk dat bij het crematorium bekend is wat gaat gebeuren.
We zijn hier echter op een ongebruikelijk punt aangeland. Dit komt zelden voor.
Ik schat in dat het crematorium hier niet goed raad mee weet, als u met dat punt zou komen. En het crematorium kan niet voorkomen dat als een maand na de crematie de opdrachtgever op de stoep staat en zegt dat hij de asbus direct mee wil nemen, de asbus meegegeven moet worden. Tenzij er juridisch wordt ingegrepen en tijdig, dit wil zeggen - nu direct, liefst vandaag - met een kort geding wordt gedreigd. Dan heeft het crematorium ook een goede reden om de situatie even te bevriezen. Dan kan overleg plaats vinden met de opdrachtgever.
Die kan inzien dat het niet onredelijk is om u afscheid te laten nemen. En anders kan die een kort geding tegemoet zien. De situatie is juridisch nogal complex, omdat het crematorium Moscowa een onderdeel van de gemeente Arnhem is.
Dan heb je het deels over een 'publiekrechtelijk kort geding' (+ een administratiefrechtelijk bezwaarschrift) en deels over een privaatrechtelijk kort geding (richting opdrachtgever). Dat is juridisch tamelijk complex.
Het hoeft dan niet werkelijk tot een of twee korte gedingen te komen. Moscowa is inhoudelijk geen partij en zal redelijkerwijs altijd - onder dreiging - de zaak bevriezen (maar zonder de juiste dreiging niet). Als de opdrachtgever zelf (ook) een juridisch adviseur raadpleegt, zal deze waarschijnlijk hetzelfde concluderen als ik, namelijk dat als het tot een rechtszaak komt, bezoek aan de asbus waarschijnlijk de uitkomst is.
Ik schat dus in dat na het schrijven van enkele brieven de kans heel groot is, dat u de asbus kunt bezoeken.
Maar dit is een zaak die u niet kunt oplossen zonder een juridisch adviseur.
mr W.G.H.M. van der Putten
13 juli 2001
