19 juni 2003
Vraag nummer: 2308 (oude nummer: 2764)
Sedert medio 2000 zijn wij als gemeente in het bezit van een asbus. De overledene had een dochter van 16 jaar. Opdracht voor bijzetting van de asbus werd toendertijd gegeven door een halfzus van de direct betrokkene in casu de dochter van overledene.
Ruzies in de familie over de plaats van bijzetting tot en met betaling van de kosten voor de bijzetting zijn er mede oorzaak van dat tot nog toe geen uitvoering is gegeven aan deze opdracht.
Thans is de dochter van overledene meerderjarig.
Hoe moeten wij thans handelen of niet handelen?
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
Ik mis de cruciale gegevens in uw vraag. En omdat die niet bekend zijn - althans nu niet aan mij - komen we er nu niet direct uit. Maar ik kan u wel de weg wijzen.
Familieruzies over asbussen en graven en alles er om heen zijn een onontwarbare kluwen. Het is niet zo dat kinderen of zussen of ouders per definitie formeel zeggenschap of een emotioneel recht hebben alleen omdat ze kind, zus of ouder zijn. Ik ken uit mijn adviespraktijk sprekende voorbeelden van kinderen die tientallen jaren lang ouders hebben laten barsten en na hun overlijden het hoogste woord voerden en zaken naar hun hand trachtten te zetten (tot men op mij stuitte, natuurlijk), gescheiden ouders die hele vetes over de asbus van een kind uitvochten, noem maar op. En iedereen heeft natuurlijk een eigen verhaal, dat vanuit eigen gezichtpunt logisch en redelijk is. De een beroept zich er op dat vader dit nooit gewild zou hebben en de ander roept even hard exact het tegenovergestelde. Daar kom je als buitenstaander niet uit.
De wetgever besefte dat het soms nodig is om knopen door te hakken en heeft dat ook gedaan. Daarom staat in artikel 18 van de Wet op de lijkbezorging dat de persoon die de crematie regelde, óók de persoon is die zeggenschap heeft over de as. Het staat er wat plechtiger en formeler, maar daar komt het op neer. Die persoon moet zich houden aan de wens van de overledene. Dus als hij dat niet doet, kan een ander die zich daartoe geroepen voelt zich tot de rechter wenden en aan de hand van een testament, een codicil of voldoende duidelijke mondelinge getuigenissen, iets anders conform de wens van de overledene afdwingen.
Een gemeente is geen rechter en moet ook niet proberen om rechter of mediator te spelen. De gemeente moet zich gewoon aan de wet houden. En als anderen het daar niet mee eens zijn, stappen ze maar naar de rechter. Daar is die voor. Een voor het woord gemeente kan men ook kerkelijke begraafplaatshouder of private begraafplaatshouder of crematoriumhouder invullen.
En nádat de asbus is bijgezet in een graf, is de rechthebbende van dat graf (of een urnengraf of een nis in een columbarium), de persoon die vervolgens de zeggenschap heeft. Niet meer de opdrachtgever van de crematie. Zie artikel 63, tweede lid, Wet op de lijkbezorging.
Nu terug naar het begin van mijn antwoord. Ik mis cruciale gegevens. Cruciaal is, wie de persoon is die opdracht heeft gegeven voor de crematie. Wellicht weet u dat, wellicht ook niet. Maar u mag er van uitgaan dat als het crematorium de asbus uit handen geeft, dat gebeurt in opdracht van de opdrachtgever. En als het crematorium u de asbus heeft gezonden om hem bij te zetten in een graf, dan kunt u die opdracht rustig uitvoeren; uiteraard alleen als de rechthebbende van dat graf daar mee instemt. Als de rechthebbende daar niet mee instemt, kan de asbus terug naar de opdrachtgever. De betaling van de kosten van bijzetting lijkt mij niet zon probleem; volgens de legesverordening is dat ongetwijfeld de aanvrager/opdrachtgever. De kosten zijn leges, dus een belasting en als iemand het daar niet mee eens is, kan hij bezwaar aantekenen en naar de belastingrechter. Als de aanvrager al tevoren aangeeft niet te zullen betalen, dan kan de uitvoering (bijzetting) geweigerd worden.
Kortom: bijzetten kan in opdracht van de aanvrager en met toestemming van de rechthebbende van het graf. Als derden het er niet mee eens zijn kunnen zij naar de rechter. Dat kan dan een rechtszaak worden tegen de opdrachtgever en/of de rechthebbende op het graf. U staat daar buiten, want u hebt geen beslissingsmacht. Een rechtszaak tegen de gemeente zou daarom onverstandig zijn van een advocaat, want hij kan niets vorderen.
Andersom maakt u zich door het weigeren om de opdracht uit te voeren ook kwetsbaar. Als de opdrachtgeefster mijn advies had gevraagd, had ik al lang geleden geadviseerd om u eerst vriendelijk doch dringend te manen, maar als dat geen effect had, zeker naar de rechter te gaan. U hebt namelijk helemaal niets met andere familieleden te maken en geen enkele objectieve rechtsgrond om de bijzetting niet uit te voeren. (Behalve dan als de rechthebbende geen toestemming zou geven en de aanvrager tevoren zeer uitdrukkelijk schriftelijk zou weigeren om leges te betalen. Maar dan kan de asbus subiet retour en hoeft, ja zelfs mág, u hem niet in uw bezit houden).
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
