Asbussen vervangen zonder kennisgeving (wateroverlast columbarium; vergaan asbussen)
12 november 2004
Vraag nummer: 3462 (oude nummer: 4933)
Geachte heer van der Putten,
Wij waren voornemens het as van onze moeder bij te zetten in het columbarium van onze vader. Tot onze schrik bleek bij de opening van de nis met daarin de asbus van onze vader tot aan de rand gevuld met water. De asbus bleek in een deplorabele toestand, zij was half vergaan. Door de gaten in de bus liep een grijze drap weg. Water vermengt met het as van onze vader.
Wij zijn vervolgens in gesprek gegaan met het bestuur van de begraafplaats en hebben hun excuses ontvangen.
Het is zeer waarschijnlijk dat alle andere bussen die daar staan in dezelfde toestand verkeren. Het bestuur wil het columbarium van anderen nu openen, controleren zo nodig leegpompen en eventueel ook urnen vervangen. Dit wordt echter gedaan zonder medeweten van de nabestaanden. Onze vraag bij deze is: Mogen de beheerders zonder medeweten van de nabestaanden het columbarium openen voor dit onderhoud?
En dienen de beheerders bij eventuele waterschade de nabestaanden hiervan op de hoogte te brengen?
He bestuur weigert tot nu toe in beide gevallen de nabestaanden in kennis te stellen.
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Een heel vervelende zaak natuurlijk. Maar nu even het zakelijke deel: wat kan, wat mag?
De houder van een begraafplaats is verantwoordelijk voor het technische deel van grafruimtes (graven in de grond en ruimtes in columbaria). Als het voor het beheer en behoud van een grafruimte nodig is, mag men de grafruimte openen een maatregelen treffen. Stel bijvoorbeeld dat een keldergraf op instorten staat en een gevaar vormt iedereen die naast het graf op het pad loopt, dan kan de houder ingrijpen en het graf openen, als dat nodig is. Ook bijvoorbeeld als zou blijken dat kelders onder water staan en dat het water schade aanricht, kunnen ze het graf openen. Het mag ook bijvoorbeeld bij een opgraving, waar nog andere mensen boven liggen. Als er een technische beheersmatige noodzaak is, mag de grafruimte worden geopend. Dat geldt ook zo voor bovengrondse ruimtes zoals een urnennis.
Het is op zich niet nodig dat de houder van een begraafplaats de rechthebbende op een urnenruimte op de hoogte brengt van waterschade. Het behoort tot zijn normale taak om die wateroverlast tegen te gaan en maatregelen te treffen. Ook zonder kennisgeving aan of toestemming van de rechthebbende.
Echter, ik zou een begraafplaatshouder altijd adviseren om rechthebbenden er wel van in kennis te stellen. Als het om een klein incident gaat, moet je het probleem snel oplossen en klaar. Maar als het om een heel columbarium gaat, heb je met meer mensen van doen en danb krijg je dat mensen elkaar gaan vertellen "Heb je al gehoord dat..." Of er komt een stukje in de krant. En dan worden mensen ongerust "Wat gebeurt er nu?" Die onrust en onzekerheid is voor een begraafplaats fnuikend. Mensen moeten bij een begraafplaats en een columbarium het vertrouwen hebben en ook kunnen hebben, dat alles stoffelijke resten veilig zijn en niet geroerd worden en ook niet met de resten van anderen verward kunnen worden. En dan helpt maar één ding: volledige openheid. Dan heb je vertrouwen en houd je vertrouwen, maar als mensen achteraf horen dat er iets gebeurd is, kan men vertrouwen verliezen. Dat verlies moet je m.i. als begraafplaatshouder nooit riskeren, ook al is het juridisch niet nodig dat men mensen van het openen van de ruimte in kennis stelt.
Ik heb het nu alleen gehad over de ruimte. Maar in die ruimte staat de asbus. De asbus is een ander verhaal dan de ruimte. Ik vermoed dat het bij u gaat om de ouderwetse metalen asbussen, die kunnen wegroesten. Van de asbus moet m.i. de begraafplaatshouder afblijven. Die mag hij niet vervangen. Dat is juridisch hetzelfde als het opnieuw kisten van een overledene in een graf. Je mag wel aan het graf komen, maar niet aan de overledene. Op de asbus zit als het goed is een plaatje of andere vaste aanduiding wiens as dit is. De asbus moet van de wet gesloten blijven en mag niet vervangen worden. Hoe dan om te gaan met een kapotte asbus? Niet, zou ik zeggen. De begraafplaatshouder mag de asbus niet vervangen. De enige die de asbus mag (laten) vervangen is de rechthebbende op de grafruimte. Als de familie later ooit zou besluiten om de asbus thuis te bewaren, zelf de inhoud te verstrooien, of om een andere reden de asbus zou zien, zou de schok groot kunnen zijn als men ontdekt dat het een andere asbus is. Dat wekt helemaal de indruk dat het de as van een andere persoon is.
Wat moet, juridisch gezien, het bestuur van de begraafplaats doen? Zorgen dat de wateroverlast ongedaan wordt gemaakt en verder niets. Ik zou trouwens verder ook nog eens even kijken of de bouwer en/of ontwerper van het columbarium niet aansprakelijk kan worden gesteld. Dit mag natuurlijk niet kunnen. Maar dat terzijde.
Juridisch is het denk ik niet nodig dat de asbus altijd intact blijft zodra hij ergens op opgeborgen. Ik zeg 'denk ik', omdat er geen wettelijke regel voor is en de wetgever zich er nooit over heeft uitgelaten. Maar het is een bij begraafplaatshouders bekende zaak dat wanneer een asbus wordt begraven, hij na verloop van tijd wegroest en de as in de grond trekt of soms alleen als een vochtige klomp of als een verkleuring in de grond zichtbaar is. Dat is een geaccepteerde praktijk, althans bij beheerders. Ik denk dat veel nabestaanden zich dit niet realiseren. Als zij de mogelijkheid open willen houden dat de asbus later ooit toch nog eens elders wordt begraven of bewaard, dan moeten ze een omhulsel kiezen dat niet roest en niet vergaat.
Als ik dit vertaal naar de ruimte in het columbarium is het juridisch acceptabel als een deels kapotte asbus en een hoopje as in de nis ligt. Daar hoeft niet per se verandering in te worden aangebracht.
Maar als ik nu het totale plaatje bekijk, dan zou ik als begraafplaatshouders alle rechthebbenden benaderen, de situatie precies uitleggen en (toch) aanbieden om de situatie te herstellen en de as zeer zorgvuldig in een andere nieuwe asbus waar in onuitwisbare letters de gegevens op staan, over te brengen. Het juridische aspect is denk ik ondergeschikt aan de gevolgen van het mogelijk verlies van vertrouwen. Dat is m.i. het allerergste. Uiteraard zou e.e.a. geheel voor rekening van de begraafplaatshouder moeten worden uitgevoerd.
Het is natuurlijk moeilijk om als begraafplaatshouder een afweging te maken. Het is een zaak waar men zich niet voor hoeft te schamen: dat de constructie blijkbaar ondeugdelijk is, zal men niet geweten hebben. Verwijten, zelf grote verwijten, zijn wel mogelijk als blijft dat er al eerder problemen met de technische conditie van de urnenmuur waren, maar dat men niets of niets serieus heeft gedaan. Maar ook al heeft men waarschijnlijk zelf geen schuld, men is wel verantwoordelijk.
Ik vermoed dat het bestuur verder niemand wil inlichten om geen onrust te zaaien, maar ik denk dat dit een averechts effect heeft. Want àls het dan later ooit bekend wordt, is alle vertrouwen totaal weg.
Er zijn natuurlijk wel eens vaker ergens problemen. Ik heb wel eens een verhaal gehoord van een crematoriumhouder die familie moest melden dan een asbus was gestolen, en een begraafplaatsdirecteur die ontdekte dat er die ochtend in een verkeerd graf was begraven. Maar als men dat open besprak, was dat voor beide partijen gunstig.
Tot slot: ik denk dat u pech hebt gehad met een metalen asbus. Er worden tegenwoordig ook veel kunststof bussen gebruikt. Het kan zijn dat andere medegebruikers van het columbarium helemaal geen probleem hebben.
mr W.G.H.M. van der Putten
