Verbod op afscheid aan het graf
18 november 2002
Vraag nummer: 1586 (oude nummer: 1951)
Mon Jul 3 23:30:56 2000
Geachte heer van der Putten,
In de stad waar ik als uitvaartondernemer werkzaam ben, is het gebruikelijk om afscheid te nemen op een centrale plaats op de begraafplaats en de kist niet naar het graf te begeleiden. De nabestaanden vertrekken naar een gelegenheid om koffie te drinken en ik breng met mijn personeel de overledene naar het graf om de kist te laten dalen.
Uit onze vakliteratuur en uit persoonlijke ervaring is vast komen te staan dat het zinvol is (mits men dat wil en kan) om afscheid te nemen aan het graf. Ik wijs in ieder geval ook altijd de nabestaanden op die mogelijkheid. Tot dusver zijn de ervaringen zeer positief.
Onlangs hebben echter de besturen van 2 kerkelijke begraafplaatsen aangegeven dat ze dit afscheid aan het graf niet meer willen. Als redenen worden aangevoerd:
- de nabestaanden zouden over andere graven lopen;
- er zou sprake zijn van hoge grondwaterstanden en dit zou voor de familie niet prettig zijn om te zien.
Kunt u mij zeggen of een kerkbestuur ons inderdaad kan verbieden om afscheid te nemen aan het graf?
Antwoord:
Tue Jul 4 21:55:59 2000
Geachte heer of mevrouw,
In principe is een eigenaar/houder van een begraafplaats bevoegd om regels en voorschriften te stellen voor het gebruik van de begraafplaats. Die regels zijn neergelegd in een reglement (bij kerkelijke begraafplaatsen) of een verordening (bij gemeentelijke begraafplaatsen). Die regels kunnen bijvoorbeeld inhouden dat men slechts op bepaalde uren op de begraafplaats mag zijn (bij daglicht, bijvoorbeeld, om vandalisme en kattekwaad tegen te gaan), dat men er niet met een auto mag rijden of dat men niet luidruchtig mag zijn. Ook kan verboden worden om op de graven te lopen. Regels moeten in het belang zijn van rust, orde, veiligheid e.d.
Zouden begraafplaatsen ook de regel kunnen invoeren dat men als familie een kist moet achterachterlaten en dat de begraving plaats vindt buiten de aanwezigheid van familie? Ik moet u zeggen, ik aarzel.
Voor gemeentelijke begraafplaatsen zou ik direct kunnen zeggen dat dit onmogelijk is. Het invoeren van zo'n regel, bedoel ik dan. De overheid is sterk gebonden aan algemene beginselen van behoorlijk bestuur, wat mede inhoudt dat een bepaalde regel een redelijk doel moet hebben. Als dat er niet is, mag men de regel niet stellen. De laagdrempelige bestuursrechter ziet er op de achterhand op toe dat zin en onzin goed gescheiden worden.
Bij bijzondere (dat zijn kerkelijke en andere particuliere) begraafplaatsen is er een grotere contractsvrijheid (wat neerkomt op het dicteren van voorwaarden door de begraafplaats) dan bij gemeenten. Maar ook daar moet sprake zijn van een redelijke bescherming van de consument en zijn belangen en mogen algemene voorwaarden - we spreken hier puur in burgerlijk rechtelijke termen - niet onredelijk bezwarend zijn. Ik denk op zich dat een kerkelijke begraafplaats wel bepaalde voorschriften (op het vlak van veiligheid en techniek en dergelijke) zou mogen stellen ten aanzien van het begraven, maar geen onzinnige. En het verbod om bij de feitelijke begraving aanwezig te zijn, is in mijn ogen onzinnig. Per slot: daar is de begraafplaats voor en daar kom je voor.
De redenen die worden opgevoerd om te verbieden dat men bij de begraving is, vind ik al even slecht.
Als er een risico is dat nabestaanden op graven lopen, zou men natuurlijk bij de begrafenis natuurlijk uitdrukkelijk kunnen vragen om niet te doen. Mensen doen zoiets in het gedrang vaak onbewust. Ook kan met het zo organiseren, dat de groep minder groot wordt. Ik was een paar weken geleden bij een begrafenis waar de meeste bezoekers werd gevraagd alvast naar een naastgelegen café te gaan, omdat de feitelijke begrafenis alleen in aanwezigheid van kinderen en kleinkinderen zou gebeuren. Dat beperkt de groep. Wie later nog eens wil kijken kan later terugkomen.
Bovendien vraag ik me af of het hier wellicht om een probleem gaat, dat door de begraafplaats zelf is gemaakt. Als graven met een zerk zijn gedekt, kun je er niet zomaar op lopen. Sommige begraafplaatsen staan op een graf alleen een staande steen aan het hoofdeinde toe. Als dat hier ook het geval is, moet je als begraafplaats niet zeuren dat er op het gras (boven een graf) voor de steen gestaan en gelopen wordt.
Een begrafenis bijwonen houdt natuurlijk niet per definitie in dat er op graven wordt gelopen. Als je dat als een risico ziet, dan zou je de hele begraafplaats altijd voor publiek moeten sluiten. Ik vind het net zoiets als een rozentuin aanleggen en dan zeggen dat er niemand mag komen, omdat men wellicht niet alleen op de paden, maar ook tussen de bloemen loopt. Wat hebben we er dan aan? Het is zoiets als het geven van kinderspeelgoed met het verbod er mee te spelen omdat er dan een krasje op kan komen. Als een begraafplaatshouder wil voorkomen dat er op graven gelopen wordt of kan worden, zal hij zijn begraafplaats anders moeten inrichten, maar moet hij niet het normale gebruik van de begraafplaats verbieden.
De reden dat er sprake is van hoge grondwaterstanden, roept ook allerlei vragen op. Als het geen incident is, maar er vaak hoog grondwater is, dan is het begraven op die plaats überhaupt verboden. Dan komt het er op neer dat de begraafplaats geen pottekijkers wil bij dubieuze handelingen. Ik meen dat het bestuur zich in eerste instantie zou moeten bekommeren om de vraag hoe ze dat water daar weg krijgt, met drainage of een andere oplossing.
Deze kerkbesturen doen aan bestrijding van symptomen, zonder de zaken goed te organiseren. Ik zou als ik u was dat 'verbod' aan mijn laars lappen. En met 'u' bedoel ik natuurlijk de nabestaanden, want het gaat om hun wens.
Ik kan me voorstellen dat je als uitvaartondernemer in een lastig parket zit, want je wilt enerzijds geen ruzie met een begraafplaatshouder, maar anderzijds moet je de belangen van je klanten, de nabestaanden, dienen. Ik zou in uw geval de zaak telkens voorleggen aan de familie. Zeggen dat het mogelijk is om bij de daling van de kist te zijn, maar ook zeggen dat het kerkbestuur daar bezwaar tegen heeft om genoemde redenen. Laat dan de familie maar beslissen. Het behoort ook het besluit van de familie te zijn.
U bent niet de 'politieagent' van het kerkbestuur. Als er problemen van komen en het kerkbestuur spreekt u daarop aan, dan zou ik voor volgende gevallen alle voornemens om bij de daling van een kist aanwezig te zijn vooraf aan het bestuur melden. Dan kan het bestuur zijn verantwoordelijkheid nemen en zelf met de familie contact opnemen om dat te verhinderen, als ze dat niet wil. Persoonlijk zou ik als familie dan een andere begraafplaats kiezen.
mr W.G.H.M. van der Putten
4 juli 2000
