Sluiting van graven
4 september 2007
Vraag nummer: 4940 (oude nummer: 9654)
Op schriftelijke aanvraag van rechthebbende kan het management van een begraafplaats een graf gesloten verklaren. Gedurende de tijd dat het graf gesloten is, mag daarin geen andere bijzetting plaatshebben, dan die van de stoffelijke overschotten van de personen die de rechthebbende in zijn aanvraag met name heeft genoemd. Aldus een artikel uit een reglement. Wat is de zin van een geslotenverklaring, het is toch de rechthebbende van een graf die bepaalt wiens overschot er bijgezet mag worden?
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
De zin van het gesloten verklaren van een graf is, dat een graf voor bepaalde tijd wordt omgezet in een graf voor onbepaalde tijd. Dat is in strijd met de Wet op de lijkbezorging, die in artikel 28 bepaalt dat een graf voor bepaalde tijd telkens met maximaal tien jaar kan worden verlengd.
De bepaling over het sluiten van een graf stond vroeger in de model-verordening voor het beheer van begraafplaatsen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Maar in het actuele VNG-model voor een beheersverordening is die bepaling geschrapt, omdat, zoals ik al zei, het in strijd met de wet is. Bovendien is het ongewenst om onduidelijke situaties te hebben, waarbij rechten en verplichtingen niet helder vast staan.
Soms is de oude VNG-bepaling ook wel overgenomen in reglementen van kerkelijke begraafplaatsen. Maar het is dus een onwettige regeling.
U slaat de spijker op zijn kop. Het is de rechthebbende die bepaalt dat en wie er later in een graf mag worden bijgezet. Het is een beetje dom om dat als rechthebbende zelf te beperken. In het voorbeeld dat u noemt kan de rechthebbende blijkbaar zelf nog opgeven wie er in het graf mag worden bijgezet. Dat staat niet in elke regeling inzake het sluiten van graven, er zijn allerlei varianten op. Maar juridisch is het m.i. zo dat de rechthebbende altijd zelf mag bepalen wie er begraven wordt. En als hij overleden is, is zijn beperking wie er wel of niet begraven mag worden, van geen waarde meer. Men kan alleen bij testament iets 'voor later', na het overlijden, bepalen.
Er kunnen zich later situaties voordoen die men eerst niet bedenkt, zoals dat er een kleinkind overlijdt, die men wel een plek in het graf gegund zou hebben. Maar het is uitermate moeilijk om tevoren alle situaties te bedenken. Stel dat men vastlegt dat zoon Piet en zijn vrouw Marie in het graf mogen worden bijgezet. Maar wat als Piet en Marie gaan scheiden? Marie staat genoemd als persoon die daar begraven mag worden. En wat als Piet na zijn scheiding hertrouwt met Els. Mag Els dan niet daar begraven worden?
Men moet heel voorzichtig zijn om dingen ver vooruit te willen regelen.
De idee van het gesloten verklaren is dat een begraafplaats het graf laat voortbestaan, ook als de rechthebbende overleden is. De regel dat het grafrecht kan komen te vervallen als het recht niet binnen een bepaalde termijn na het overlijden van de rechthebbende is overgeschreven, zou dan opzij worden geschoven. Althans, dat vermoed ik. Want ook een eigenaardigheid - geen eigen aardigheid - van het sluiten van een graf is, dat deze regeling altijd zeer summier is omschreven en niet duidelijk is bepaald wat nu wel en wat nu niet van toepassing zou zijn. Er zijn begraafplaatshouders die de regeling wel in de verordening hebben staan, maar nooit toepassen, bijvoorbeeld omdat ze er geen tarief voor hebben. En ik ken een begraafplaats die als zij tot sluiting van een graf overgaat, o.a. 3 keer de waarde van een nieuw grafmonument extra in rekening brengt. Dat zijn zeer forse bedragen. Maar... juridisch zonder enige grondslag, want niet vastgelegd in de gemeentelijke verordening lijkbezorgingsrechten. Dat is nog eens een leuke melkkoe voor die gemeente! Ook staan de verplichtingen van de gemeente niet vast. Men zegt alleen "wij sluiten het graf", alsof het een soort toverformuler is. Maar wat het dan inhoudt? Niemand kan later de begraafplaatshouder op de vingers tikken die er een zeer eenzijdige uitleg aan geeft.
Verwerpelijk is dat ik ook heb ervaren dat sommige begraafplaatshouders zich na verloop van tijd niets van die sluiting aantrekken, maar zulke graven toch ruimen. Want er is niets of niemand die hen weerhoudt. Het niet hebben van een opvolgende rechthebbende door het graf te sluiten is voor een familie altijd een risico.
Ik heb het al vaker gezegd, maar herhaal het hier toch ook maar weer eens een keer. Meestal is de betrokken rechthebbende beter af en veel goedkoper af als hij het graf onderbrengt bij derden, zoals bijvoorbeeld de Stichting Grafzorg Nederland (www.grafzorg.nl). Dan is er een neutrale partij die over het voortbestaan van het graf blijft waken. Gemeenten respecteren grafrechten zonder rechthebbende vaak niet. Ik heb een recent voorbeeld. Ik was vorige week dinsdag bij een raadsdebat in de gemeente Twenterand over het al dan niet voort mogen of moeten bestaan van graven voor onbepaalde tijd. De wethouder zei dat graven natuurlijk moesten voortbestaan zolang er rechthebbende nabestaanden waren. Maar hij zei - in dat verband veelbetekenend - niets over graven waar nog rechten op rusten zonder dat er rechthebbenden zijn en waar niet voor gold dat het grafrecht zou kunnen vervallen als het recht niet tijdig op een ander was overgeschreven. Met andere woorden: die graven konden naar zijn mening wel weg. Dat vermeed de wethouder heel nadrukkelijk om uit te spreken, maar was precies wat hij bedoelde. Maar juridisch mag dat helemaal niet.
U merkt, ik heb groot wantrouwen tegen het sluiten van graven, nog los van de juridische bezwaren. Begraafplaatshouders respecteren grafrechten soms niet. De meesten doen het wel, laat ik geen paniek zaaien. Maar als je 1 keer in de 100 jaar een wethouder hebt die er anders over denkt, kan een graf zomaar verdwijnen. Het debat in Twenterand sterkte mij in mijn toch al sterke overtuiging dat je voor een graf altijd een persoon of rechtspersoon moet hebben, die als rechthebbende een vinger aan de pols kan houden. En bij sluiting heb je dat niet.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
