Oude graven verplaatsen? Onderhoudsplicht in verordening
29 september 2003
Vraag nummer: 2516 (oude nummer: 3134)
Geachte heer Van der Putten:
Op de gemeentelijke begraafplaats van Eemnes zijn tot 1984 graven uitgegeven met uitsluitend recht voor onbepaalde tijd, daarna zijn alle graven uitgegeven voor bepaalde tijd van 25 jaar. Het gaat om ongeveer 65 graven die al heel oud zijn maar waarvan een aantal toch tot ongeveer 1980 zijn gebruikt. Nou is onze vraag wat we met deze graven kunnen doen.
a) Het is natuurlijk het makkelijkst om die graven te ruimen, nadat de rechthebbenden of nabestaanden zijn geïnformeerd, maar dat gaat niet zomaar volgens mij. Is het wel het best om dit eerst te proberen?
b) Is er ook een mogelijkheid dat de graven gewoon gesloten worden, nadat de rechthebbenden of nabestaanden zijn geïnformeerd, en dat we er een grasveld op plaatsen, maar de graven in verder in ere houden, dit scheelt namelijk in het onderhoud waar de gemeente verantwoordelijk voor is.
c) Misschien is een andere optie om de graven te verplaatsen naar het nieuwere gedeelte van de begraafplaats. Ik weet niet in hoeverre dat mogelijk is. Misschien kunt u hier antwoord op geven, of mij doorverwijzen.
Ook zijn we bezig met het maken van een nieuwe verordening, op zich is dit niet zon probleem, maar ik zit een beetje met de onderhoudsverplichting. Op dit moment is in de verordening van 1994 geregeld dat de gemeente in het onderhoud voorziet. De tekst is uit het standaardartikel van het model overgenomen. In uw eerdere reacties op soortgelijke vragen zegt u dat het niet slim is om het onderhoud van de gemeente af te laten hangen, het is mij alleen niet echt duidelijk waarom dan niet. Wat adviseert u om op te nemen in onze verordening. In vroegere verordeningen kon men het onderhoud afkopen of een vergunning aanvragen om het onderhoud in eigen handen te nemen, daarna is dat weer veranderd, zodat de gemeente voor het onderhoud verantwoordelijk is. Is het niet voor het overzicht beter om het onderhoud zelf in de hand te houden en dan de onderhoudskosten door te berekenen in de prijs van het graf?
Graag hoor ik uw mening en advies over deze onderwerpen. Alvast bedankt!
N Korevaar (mevr)
Antwoord:
Geachte mevrouw Korevaar,
Er mag tenooit of tenimmer iets met de bestaande graven voor onbepaalde tijd gebeuren, zonder dat de betreffende rechthebbenden vóóraf uitdrukkelijk toestemming hebben verleend. De gemeente kan hen dus niet informeren dat men gaat ruimen. Er is expliciet toestemming nodig. Maar je mag rechthebbenden natuurlijk altijd wel vragen of ze afstand willen doen.
Je moet bij dit soort zaken bij het begin beginnen. En dat begint met de vraag: wat is de inhoud van het grafrecht; wat zijn de geldende regels en voorwaarden geweest? Als er de verplichting was om graven tijdig over te schrijven als de rechthebbende overleden was, maar dat is niet gebeurd, kan het grafrecht vervallen worden verklaard. Das een makkie. Het kan zijn dat de grafrechten wel voor onbepaalde tijd waren, maar dat men toch de verplichting had om onderhoudsrechten te blijven betalen (je kunt nu geen onderhoudsbijdragen gaan vragen, als er geen grondslag voor die verplichting was). Je hebt, als nog onderhoudsrechten verschuldigd zijn, daarmee een handvat om het aanhouden van die graven onaantrekkelijk te maken. In gewoon Hollands: maak het maar flink duur. Dan vallen vanzelf veel mensen af.
Ik adviseer gemeentelijke en kerkelijke en andere particulieren ook altijd om, ook al geven ze graven voor lange tijd of zelfs onbepaalde tijd uit, ten eerste tevens onderhoudsbijdragen te vragen en ten tweede nóóit de onderhoudsbijdragen voor dezelfde lange tijd af te laten kopen. Je slaat je als begraafplaatshouder zelf voor de toekomst alle middelen uit handen.
Zie ook vele andere vragen in de sub-rubriek Eigen graf.
U stelt voor om de graven te laten sluiten. Tja, dat is zon non-oplossing. Want wat is sluiting? Het sluiten van graven is juridisch niets. Wat houdt het in? Meestal was dat het onbepaald maken van graven voor bepaalde termijn. Dat was sinds 1991 in strijd met de wet en het is nu, sinds deze zomer, terecht in de nieuwe model-verordening van de VNG geschrapt. Er is ook nooit goed juridisch omschreven wat sluiting is, wat het inhoudt en wat voor rechten en plichten het voor de rechthebbende en de gemeente met zich meebrengt. Meestal werd het zo opgevat, zoals ik al schreef, dat graven voor bepaalde tijd werden omgezet in graven voor de duur van het bestaan van de begraafplaats. Maar het lost ook uw probleem helemaal niet op, want de graven blijven gewoon bestaan en de gemeente kan er geen recht aan ontlenen om de monumenten te verwijderen. En het zou ook niet kunnen zonder toestemming van de rechthebbenden.
Het zou inderdaad een goede optie kunnen zijn om de graven te verplaatsen, als dat uw gemeente goed uitkomt. Maar, u kunt het inmiddels al raden, dat mag nooit zonder toestemming van de rechthebbenden. Maar je kunt het wel vragen en je kunt rechthebbenden over de streep trekken door ze bijvoorbeeld een gratis opknapbeurt van het monument aan te bieden of iets dergelijks. Of desnoods een geldbedrag in contanten. Dat kun je eventueel ook bieden om mensen afstand te laten doen van het graf. Een simpel en effectief middel.
Het is allemaal nog niet zo makkelijk. Maar ja, de gemeente heeft het zichzelf aangedaan. Er was nooit een verplichting om graven voor onbepaalde tijd uit te geven. En als de raad besloot om het toch te doen, dan moet het de gemeente nu ook maar wat kosten (tijd, moeite, geld) om er weer vanaf te komen. Dit zijn allemaal problemen die je van tevoren kunt bedenken. Ook nu waarschuw ik soms nog begraafplaatsen voor een al te uitbundig uitgiftebeleid met lange termijnen, maar als men er toch voor kiest, dan heeft dat consequenties.
Het maken van een nieuwe verordening is voor een gemiddelde gemeente geen probleem, al vind ik het VNG-model (let u wel op de nieuwe versie van enkele maanden geleden?) op een aantal onderdelen onhandig en onverstandig. Bijvoorbeeld de regeling dat je het verwijderen van het monument en het ruimen van het graf telkens de (voormalige) rechthebbende tijdig moet melden, desnoods (telkens!) een jaar tevoren een bordje moet plaatsen en zo, vind ik veel te eenzijdig en overdreven. Ook het bestaan van een aparte commissie voor de begraafplaatsen vind ik te veel van het goede. De regeling van de onderhoudskosten en risicos bij grafmonumenten vind ik onverstandig (in het nieuwe model nog slechter dan voorheen; de gemeente draagt nu al het risico). En een groot manco vind ik het niet goed geregeld hebben van de zeggenschap en verantwoordelijkheid van nabestaanden over een plaats in een algemeen graf; dat aspect zit bijvoorbeeld in het model van het RK-kerkgenootschap veel beter in elkaar. Maar over dit soort dingen heb ik de afgelopen jaren regelmatig geschreven in artikelen in het vakblad 'De Begraafplaats' en daar kan men inspiratie opdoen voor aanpassing van het model of voor alternatieve bepalingen.
Ik vind het inderdaad onverstandig dat de gemeente zichzelf verantwoordelijk maakt voor het onderhoud van individuele grafmonumenten. De gemeente gaat die monumenten toch niet individueel met een emmertje water en een sopje schoonmaken. En gemeenten beginnen er ook niet aan om beletteringen bij te verven, of afgevallen bronzen letters te repareren, etc. Mijn punt is, dat als een gemeente zich verantwoordelijk stelt voor het onderhoud, de gemeente is aanspreekbaar is als nabestaanden klagen dat het onderhoud van het monument niet vaak of goed genoeg is, er onkruid tussen de bloemetjes staat, etc. Of wanneer er ooit iets aan een monument beschadigd raakt, dat soort dingen. Je maakt jezelf kwetsbaar voor kritiek en eventuele schade. Als je als gemeente stelt dat je alleen het algemene onderhoud van het terrein doet en de rechthebbenden verantwoordelijk houdt voor het onderhoud van het eigen graf, dan kan niemand klagen over onkruid tussen de viooltjes en het niet-glanzen van een steen. Je kunt als gemeente dan toch wat aan onderhoud van de monumenten doen, door ze regelmatig schoon te spuiten om algenaanslag te verwijderen en kunt ook wel wat schoffelen om de boel op peil te houden, maar die individuele aanspraken en verantwoordelijkheden zijn weg. Dat lijkt mij gewoon verstandig.
Om het onderhoud facultatief te maken (U mag het als nabestaande zelf doen, maar als u wilt dat wij het doen moet u er voor betalen), lijkt mij een zeer onhandige regeling. Je krijgt al snel de situatie dat mensen én niet willen betalen als het niet verplicht is én geen goed onderhoud plegen. En uw mensen op het terrein moeten dan precies weten voor welk graf al wel betaald is en welk niet. En het regent klachten als ze er dan een paar vergeten. Dat geeft in mijn ogen alleen rompslomp en gezeur.
Ik zou als ik uw gemeente was het niet al te ingewikkeld maken: simpel een verplicht bedrag als algemene bijdrage in het onderhoud vragen en daar een algemeen acceptabel onderhoudsniveau van de gehele begraafplaats van realiseren. Ik zou bijvoorbeeld 1 keer per jaar algenaanslag wegspuiten als er veel bomen op uw begraafplaats staan en in de herfst 1 of 2 keer blad weghalen. Maar ik zou geen letters gaan verven en niet suggereren dat ik individuele monumenten ga onderhouden, waarbij mensen kunnen gaan klagen dat er wéér wat aanslag op een steen zit of dat er toch nog ergens wat blad ligt, of dat er onkruid tussen het marmergruis op een graf staat. Daar moet men dan zelf maar voor zorgen.
mr W.G.H.M. van der Putten
