Onderhoudskosten (monumenten op) eigen graven (mogen we de verordening wel wijzigen?)
9 oktober 2003
Vraag nummer: 2534 (oude nummer: 3169)
N.a.v. uw advies en de uitspraak van de Hoge Raad inzake het eigendomsrecht van grafstenen schrappen wij het artikel over het reguliere onderhoud van de graven uit onze begraafplaatsverordening. Vanaf 1-1-2004 verrichten wij geen onderhoud meer aan graftuinen en stenen.
Onze vraag is: kan dit wel. Want alle graven zijn uitgegeven onder een verordening waarin heel duidelijk stond dat de gemeente het reguliere onderhoud voor zijn rekening nam. Bovendien hebben velen het onderhoud afgekocht. Mag je dan zomaar zeggen, dat doen we niet meer en vanaf nu moet u het zelf doen.
Antwoord:
Geachte heer,
Ik zie het probleem niet. Ik heb eens even in de beheersverordening van uw gemeente uit 1993 gekeken en zie daar in artikel 22 de standaardbepaling uit het VNG-model staan: 'Burgemeester en wethouders voorzien in het schoonhouden en het na verzakking opnieuw stellen van het gedenkteken en in de zorg voor de winterharde beplantingen'.
Ik vind niet dat uit deze formulering heel duidelijk blijkt dat de gemeente het reguliere onderhoud voor zijn rekening nam. Want de vraag is: wat hield dat onderhoud dan precies in? Hoe intensief is dat? Dat is niet omschreven.
Kijk, waar het mij mede naar aanleiding van het arrest van de Hoge Raad uit oktober 2002 om gaat - maar ik adviseerde het ook al vele jaren eerder - is dat de houder van de begraafplaats geen verantwoordelijkheid moet nemen voor het onderhoud van de individuele monumenten. Dan kan je als gemeente op het niveau van dat onderhoud aangesproken worden en neem je ook meer verantwoordelijkheid en draag je meer risico voor als er eens iets mis gaat. De gemeente moet de verantwoordelijkheid nemen voor het onderhoud van het terrein. Daar maken de graven ook onderdeel van uit, maar de verantwoordelijkheden liggen anders. En daardoor ook de risico's.
Dat betekent niet dat de praktijk van het onderhoud sterk moet veranderen. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat het niveau van het onderhoud ook onder de oude verordening zo intensief was, dat stenen enkele maken per jaar individueel werden afgeborsteld, letters werden bijgeschilderd of vervangen, etc. Ik denk meer dat eens per jaar de stenen globaal werden afgespoten en er regelmatig wat rond de graven werd geschoffeld, maar niet dat elke week elk onkruidje werd uitgetrokken.
Dát niveau van onderhoud kan de gemeente natuurlijk gewoon handhaven, ook onder de nieuwe verordening. Ik bepleit niet dat er in het geheel geen onderhoud wordt gepleegd. Ik bepleit alleen een ander niveau van verantwoordelijkheid dragen.
En de kosten van dat onderhoud van uw gemeente waren - ik zeg het maar ronduit - bijzonder laag.
Vorig jaar waren de onderhoudskosten voor een graf voor 30 jaar ongeveer 535,- euro. Dat is vergelijkbaar met een tarief van 20,- tot 21,- euro per jaar (door de termijn en eenmalige afkoop - wat je eigenlijk moet kapitaliseren - komt de rekensom niet op 30 x 21,- euro uit, maar wat lager). Dat is zon 25 tot 50% van wat een extern bedrijf voor onderhoud zou vragen. Of nog minder. Ik ken bedrijven die intensief onderhoud plegen, maar dan wel ruim 200,- euro rekenen. Dat is dan weer het andere uiterste, maar 60,- of 70,- euro is een normaal tarief voor onderhoud van een monument. En daarnáást moet je als gemeente eigenlijk nog een bedrag voor het algemeen onderhoud van het terrein (paden, hek, heggen, etc.) rekenen.
Bij de graven voor onbepaalde tijd was het tarief van uw gemeente vorig jaar iets minder dan 600,- euro. Als je dat als een gekapitaliseerd bedrag beschouwt, kom je op een jaartarief van 10,- tot 12,- euro. Daar kun je niets mee, dat is verre van kostendekkend.
Tegen deze feiten is het ook niet reëel als rechthebbenden zouden stellen aanspraak te kunnen maken op individueel onderhoud. Dit tarief past bij (zeer) globaal onderhoud.
Ik meen dat de omschrijving in het oude artikel 22 voldoende globaal was, om het bestaande globale onderhoudsniveau feitelijk voort te kunnen zetten, zonder in een andere omschrijving van onderhoud in de problemen te komen.
Bovendien bevatte de verordening in artikel 21 al de bepaling dat de rechthebbende ook verplicht was om de grafbedekking behoorlijk te onderhouden en zonodig te herstellen.
In mijn visie moet het accent iets meer op artikel 21 en minder op artikel 22 liggen. Zo erg ingrijpend is het allemaal niet.
Daarnaast is het inderdaad zo, dat je in verordeningen niet zo maar van alles kunt veranderen. Uw voorzichtigheid op dat vlak is zeker terecht en verstandig. Maar dat geldt de kern van het grafrecht. Je kunt bijvoorbeeld niet in een verordening zetten dat alle graven die eens als 3-diep uitgegeven zijn, nu slechts voor 2 begravingen gebruikt mogen worden. Of dat alle rechten voor onbepaalde tijd nu voor bepaalde tijd worden omgezet. Maar je kunt best accenten in het onderhoud van de begraafplaats en van graven verleggen. Net zoals dat je nu bijvoorbeeld opneemt dat je geen kelders meer toestaat, om maar iets te noemen. En wat denkt u van het wijzigen van de toegangstijden van de begraafplaats? Dat kun je ook zien als een beperking van rechten van nabestaanden. Maar met dit type 'aanspraken' kun je mijns inziens wel wat schuiven.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Zie ook: Van wie is de grafsteen?
