Verantwoordelijkheid begraafplaats bij sluiting (gevaarlijke monumenten)
19 augustus 2005
Vraag nummer: 3957 (oude nummer: 6343)
Geachte heer vd Putten,
graag wil ik U de volgende vraag voorleggen.
Een begraafplaats in onze gemeente staat op de nominatie geruimd te worden. Momenteel is de begraafplaats nog van de parochie. Op korte termijn zal de overdracht plaatsvinden waardoor de gemeente eigenaar wordt van deze begraafplaats. Het kan dan echter nog minstens een jaar duren voor er over gegaan zal worden tot het ruimen van de begraafplaats.
De onderhoudstoestand van diverse monumenten is belabberd en kunnen naar mijn mening ook enige vorm van gevaar opleveren. De begraafplaats in zijn geheel ontoegankelijk maken voor bezoekers vind ik geen optie daar de bezoekers tot het laatst toe de mogelijkheid moeten hebben hun dierbare te bezoeken. Mijn vraag aan U is in hoeverre de gemeente verantwoordelijk is voor de monumenten en de veiligheid op de begraafplaats en wat voor advies heeft U of wat voor stappen kunnen we ondernemen om de begraafplaats tot dat er geruimd gaat worden toegankelijk te houden voor de bezoekers. De situatie zoals hij nu is is al jaren zo echter vind ik het wel belangrijk te weten in hoeverre de gemeente verantwoordelijk is als de gemeente eigenaar van de begraafplaats wordt. De begraafplaats is in 1997 al officieel gesloten verklaard.
Antwoord:
Geachte heer,
Dat de begraafplaats gesloten is, zegt mij niet zoveel. Sluiting betekent namelijk niets anders, dan dat er niet meer begraven mag worden. Maar alle lopende grafrechten blijven in principe gewoon doorlopen! Het kan zijn dat de rechten in dit geval toch vervallen zijn, omdat soms in oude aktes en het reglement van de begraafplaats is bepaald dat de rechten eindigen, als de begraafplaats gesloten wordt. Wat in de regel trouwens niet zo verstandig is, omdat met het vervallen van de grafrechten meteen ook de verplichting van rechthebbenden vervalt om nog iets aan onderhoud te betalen. Een gesloten begraafplaats moet nog een aantal jaren blijven liggen, alvorens hij echt geruimd kan worden. Geen inkomsten werkt dan al snel verloedering in de hand. Er is een betere juridische oplossing denkbaar.
Hoe juridisch de situatie van de begraafplaats in uw gemeente is, weet ik. Of ruiming wettelijk wel kan, op deze begraafplaats, kan ik niet beoordelen, omdat ik niet meer gegevens heb. Het gesloten verklaren in 1997 is maar één onderdeel van het geheel aan juridische aspecten.
Maar goed, daar gaat uw vraag nu eigenlijk niet over.
U siganleert dat e onderhoudstoestand van diverse monumenten belabberd is. Zij kunnen naar uw mening ook enige vorm van gevaar opleveren. Wat moet of kan er gebeuren?
De eerste relevante vraag is: rusten er nog grafrechten op die graven? Dat kan namelijk gewoon nog het geval zijn. De rechthebbenden op die graven kunnen dan verplicht zijn om actie te ondernemen. Ze moeten het monument laten vastzetten, opdat het geen gevaar meer kan vormen, of het gevaar zettende onderdeel laten verwijderen. Dat kan op basis van een verplichting in het reglement (of straks de gemeentelijke beheersverordening), en anders is er wel iets te construeren vanuit het burgerlijk recht dat de eigenaar of juridisch gerechtigde geen gevaar mag veroorzaken. Er is altijd wel een juridische grond voor te vinden.
De vraag "Rusten er nog rechten op het graf?" kan ook worden beantwoord met "Neen". Dan is het zo dat de houder van de begraafplaats, de parochie, ook de eigenaar van de graven en de grafmonumenten is en ook aansprakelijk is bij schade. En, ook gehouden is om schade te voorkomen, als dat redelijkerwijs mogelijk is.
Dan zijn er twee mogelijkheden.
1. De parochie (en straks na overdracht de gemeente) kan als houder van de begraafplaats het terrein afsluiten. Dan kan er ook niets meer gebeuren. Alhoewel, als het erg gevaarlijk is, bijvoorbeeld met inzakkende kelders, is dat onvoldoende. Men moet er dan namelijk ook rekening mee houden dat kwajongens over het hek klimmen; ook voor hen mag het niet erg gevaarlijk zijn. Een beetje wel, maar niet erg. De maatregelen die men als eigenaar/houder moet treffen, moeten in relatie staat tot de mate van gevaar. Erg gevaarlijk vergt een verdergaande oplossing dan een beetje gevaarlijk. Overigens denk ik dat het bij een Brabants dorpskerkhof niet heel erg gevaarlijk zal zijn. Daar liggen in de regel geen kelders van 3 meter diep en omvallende monumenten van 3 meter hoog.
2. De tweede mogelijkheid is dat de parochie (of de gemeente) van de graven die geen rechthebbende meer hebben, de wankel staande stenen omhaalt en neer legt. Zo'n actie is een half jaar of jaar geleden ook uitgevoerd op een oude gemeentelijke begraafplaats in Roermond. Het is jammer als het moet, maar wel verstandig. Want inderdaad is de parochie en straks de gemeente verantwoordelijk voor schade door omvallende grafstenen. Er stond toevallig in het blad Uitvaart van afgelopen week ook een berichtje dat een kind in - ik meen - Oostenrijk door een omvallende steen om het leven was gekomen. En dat het al het tweede of derde geval binnen 10 jaar in dat land was. In Nederland zijn zulke ongevallen met dodelijke afloop onbekend, maar dat moeten we zo houden.
Kort gezegd: de parochie is nu verantwoordelijk voor schade. Straks is de gemeente verantwoordelijk, als zij de begraafplaats ongeclausuleerd over neemt. Ik zou als gemeente alleen overnemen, als de gevaarlijke situaties voordien verholpen zijn.
Met vriendelijke groet
mr W.G.H.M. van der Putten
