Wetgeving omtrent menselijke resten bij archeologische opgraving
9 april 2016
Vraag nummer: 45802
Geachte Mr. van der Putten, bij het bezoeken van het Huis van Hilde Castricum verbaasde (en stoorde) het mij dat menselijke resten, resulterend uit archeologische opgravingen, voor een ieder zichtbaar tentoongesteld werden. Voorbeelden hiervan zijn de skeletten van Willem en Hillegonde van Brederode uit de 13e/14e eeuw.
Zijn er in Nederland geen regels omtrent een verplichte herbegraving, zoals in Groot-Brittanië?
Bij voorbaat dank en met vriendelijke groet,
WW
Antwoord:
Geachte heer,
Er zijn in Nederland geen wettelijke regels dat menselijke resten die resulteren uit archeologische opgravingen, niet tentoon gesteld mogen worden en herbegraven moeten worden.
Wel zijn er regels omtrent opgravingen uit een graf. Er mag niet uit een graf worden opgegraven zonder toestemming van de eigenaar van het graf en zonder vergunning van de burgemeester.
Er zijn wel eens grijze gebieden. Zo wilde men ongeveer twee jaar geleden archeologisch onderzoek doen naar een graf op een privé terrein. Er was een graf gevonden op een historisch terrein, waar vermoedelijk de adellijke eigenaar uit de 19e eeuw begraven was. De lokale archeologische vereniging stond al met de schop in de hand om onderzoek te doen aan de stoffelijke resten. Maar de gemeente vroeg mijn advies. Mijns inziens was hier gewoon sprake van een normaal graf (men kon vroeger (en tegenwoordig nog) graven op eigen terrein aanleggen met vergunning van B&W (tegenwoordig: de gemeenteraad)). En net zo min als op een 100 of 200 jaar oud graf op een gewone begraafplaats geopend mag worden om onderzoek aan te doen, mocht dat mijns inziens bij dit graf. Het was nog een gewoon graf.
Anders ligt dat als er graven liggen op terreinen die niet de status van begraafplaats meer hebben en waar de graven niet de juridische status van een graf hebben. Dan zijn de stoffelijke resten geen 'lijk' in de zin van de wet meer. We vinden tegenwoordig het woord 'lijk' geen prettig woord meer, maar het geeft wel wettelijke bescherming. Als stoffelijke resten geen 'lijk' meer zijn, zijn ze eigenlijk vogelvrij. Niet dat er zonder meer alles mee mag gebeuren. Er zal altijd toestemming nodig zijn van een eigenaar voor het betreden van een terrein en opgravingen en er zullen ook wel regels zijn voor de bescherming van plaatsen met een archeologische waarde. Maar daar ben ik niet in thuis.
Het is op zich echter niet verboden om skeletten en schedels e.d. te hebben. Vroeger werden ze gewoon gebruikt bij biologielessen op scholen, om maar een voorbeeld te noemen. Skeletten kunnen uit het buitenland worden ingevoerd. Maar als men van een heel oude opgeheven begraafplaats nog skeletresten zou vinden, is men ook vrij om met die resten te doen wat men wil. Er is geen verplichting tot herbegraving.
Overigens adviseer ik gemeenten en andere betrokkenen die bij grondwerkzaamheden op voormalige begraafplaatsen botresten aantreffen - wat af en toe voorkomt - om deze wel altijd bij de lokale begraafplaats aan te bieden. Kwestie van ethiek en piëteit.
Overigens zijn graven op voormalige begraafplaatsen niet zonder meer vogelvrij. Bijvoorbeeld omdat er nog steeds grafrechten op rusten. Als een begraafplaats wordt opgeheven, betekent dat niet automatisch dat de grafrechten vervallen. Dan mag men ook niet zonder meer uit die graven opgravingen verrichten.
De ouderdom van een graf maakt nog niet zonder meer mogelijk dat archeologisch onderzoek mag plaatsvinden. Ook een heel oud graf met grafrechten is een gewoon graf, waar volgens de wet iedereen van af moet blijven. Ook archeologen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Op zaterdag 23 april 2016 wordt in de Westerkerk in Amsterdam de Uitvaartbeurs Amsterdam gehouden. De beurs is gratis toegankelijk voor het publiek!
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Vergelijk offertes van uitvaartondernemers via de site Uitvaartmarkt.nl
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
