Opgraven om zekerheid te krijgen
29 november 2002
Vraag nummer: 1728 (oude nummer: 2095)
Thu Jun 13 2002 14:12:33
Onlangs is er bij ons kerkhof een aantal
grafmonumenten verwijderd. Helaas is daarbij een administratieve fout gemaakt en is een verkeerd monument verwijderd.
De nabestaande (dochter van de overledene) kwam hier achter bij haar bezoek aan het kerkhof, en was zeer emotioneel geschokt. Haar reactie was bijna op het hysterische af. Ik vertel u dit om aan te geven hoe zwaar die mevrouw is geraakt.
Het parochiebestuur heeft haar toegezegd dat hoe dan ook de materiële schade vergoed zal worden (dus een nieuw monument).
Het gaat hier dus om de verwijdering van het monument. De stoffelijke resten zijn niet verwijderd! Dit gebeurt pas als op die plaats een nieuwe begraving plaats heeft.
De bovenvermelde mevrouw gelooft dit niet en is door ons ook niet te overtuigen. Zij eist dat het graf wordt geopend, om te zien of haar moeder daar nog echt ligt.
Het graf is van maart 1982 dus ruim 20 jaar oud.
Onze vragen aan u zijn:
1) Is het wettelijk toegestaan dat wij in het bijzijn van deze mevrouw het graf openen. Is daar gemeentelijke toestemming voor nodig of iets anders?
2) Wij maken ons verder oprechte zorgen, of die mevrouw die zo emotioneel heeft gereageerd op het bovenstaande, het openen van het graf van haar moeder wel aankan. Wat ze dan te zien krijgt blijft haar wel haar hele leven bij en is niet meer terug te draaien. Vraag: heeft u daar ervaring mee en kunt u ons adviseren wat te doen?
U begrijpt dat dit een zeer pijnlijke situatie is voor zowel die mevrouw als voor ons.
Antwoord:
Thu Jun 13 2002 22:20:05
Geachte heer,
Het is niet zonder meer toegestaan om een graf te openen. Opening van het graf om de kist van de overledene of de stoffelijke resten te zien geldt als opgraving. Daar is verlof van de burgemeester voor nodig op grond van artikel 29, eerste lid, Wet op de lijkbezorging. Er is toestemming nodig van de rechthebbende op het graf. Als mevrouw weliswaar het graf gecontroleerd wenst te zien, maar een broer of zus rechthebbende is, is van de laatste toestemming vereist.
Het verlof voor de opgraving moet aan de burgemeester gevraagd worden door de persoon die het wenst. In het geval des de betrokken mevrouw. De burgemeester moet bij de houder van de begraafplaats, het parochiebestuur, navragen wie rechthebbende op het graf is; hij moet dat weten omdat het verlof alleen mag worden afgegeven indien de rechthebbende akkoord gaat. Hij moet dan natuurlijk wel weten welke persoon dat is. Het ligt voorts voor de hand dat de burgemeester inlichtingen inwint bij de houder van de begraafplaats naar de feitelijke situatie. U vertelt/schrijft dan wat er is gebeurd. En u kunt uitleggen wat de gangbare praktijk is, wat de burgemeester desgewenst bij derden zoals de LOB en de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) kan verifiëren. Het kan ook erg handig zijn als de persoon die feitelijk de monumenten van de graven heeft verwijderd, een verklaring aflegt dat hij wél de monumenten heeft verwijderd, maar niet in het graf heeft gegraven.
Het is voorstelbaar dat iemand die een grafmonument mist, denkt dat het hele graf, ook de inhoud, verdwenen is. Heel veel mensen denken dat tegelijk met het verwijderen van het monument, álles weggehaald wordt. Dat is nooit het geval.
Alvorens die mevrouw een verlof aan te laten vragen, ligt het voor de hand om haar eerst gerust te stellen dat de inhoud van het graf nog onaangeroerd is. Als zij de uitleg hierover van de parochie wantrouwt, kunt u haar voorstellen om zelf contact op te nemen met de beheerders van enkele andere begraafplaatsen. Ze kan zelf de plaatsen kiezen en gaan bellen. Dan krijgt ze uw verhaal bevestigt. U kunt haar attenderen op de site uitvaart.nl en de Juridische adviesrubriek. In de rubriek Begraven en de sub-rubrieken Graf ruimen en Opgraven en herbegraven staat deze praktijk tientallen keren beschreven. Voorts staat het in diverse handboeken en o.a. in de LOB-handleiding Opgraven en Ruimen. Het komt er allemaal op neer dat het onlogisch is dat de inhoud van een graf wordt geruimd zonder dat er een concrete aanleiding toe is. Het is het beste om stoffelijke resten altijd zo lang mogelijk te laten liggen. De resten worden daarom pas verwijderd als in het graf wordt gegraven om een volgende begraving mogelijk te maken. Dat is vaak pas vele jaren na het verwijderen van een monument.
Als mevrouw ondanks uw uitleg en de mogelijkheid om zelf derden te vragen en informatie te vergaren het graf wil laten openen, is dat mogelijk met verlof van de burgemeester. Als zij dat wenst, kunt u haar dat niet beletten. Ik verwacht evenwel dat de kans groot is dat de burgemeester het verlof zal weigeren, als hij uw verklaring hoort en hij zich ook zelf in de materie heeft verdiept. Een onrustgevoel van de dochter alleen, is dan onvoldoende aanleiding om verlof te geven. Er moeten een of meer concrete aanwijzingen zijn dat er iets anders is gebeurd, om verstoring van de grafrust te rechtvaardigen. Dat is althans de lijn van de jurisprudentie.
Als de dochter toch verlof krijgt, mag zij het graf laten openen. Maar
. dat wil nog niet zeggen dat zij daar dan zelf bij mag zijn. Een gebruikelijke bepaling in verordeningen en reglement is dat er alleen mag worden opgegraven of geruimd in aanwezigheid van personen die de werkzaamheden uitvoeren. Als in uw beheersreglement op dit punt niets geregeld is, mag het parochiebestuur niettemin besluiten om niemand toe te laten. Vaak heeft een reglement wel een bepaling dat het bestuur mag besluiten waar het reglement niet in voorziet. Dat geldt dan voor deze situatie. En het is een heel gebruikelijk verbod.
Het gebruikelijke verbod dat er niemand bij mag zijn, is vaak bedoeld om familie te weren, omdat het openen van een graf heel emotioneel kan zijn. En het kan ook een grote schok zijn als blijkt dat het lichaam onvolledig verteerd is. Dat kan om tal van redenen het geval zijn.
In dit geval zou het graf worden geopend om de aanwezigheid van stoffelijke resten te controleren; het ligt dan voor de hand dat er wel een derde bij is, anders is er nog geen controle. De parochie hoeft niet iedereen te accepteren en kan verlangen dat een niet of mindere emotioneel betrokken persoon aanwezig is. Het moet natuurlijk wel iemand zijn waar de betrokken mevrouw vertrouwen in heeft. Bijvoorbeeld een zwager of een goede vriend, een arts of een uitvaartverzorger.
De kosten van een opening of opgraving behoren voor rekening van mevrouw zelf te komen. Zíj wenst die zekerheid.
Zie vele andere vragen in de sub-rubrieken Graf ruimen en Opgraven.
mr W.G.H.M. van der Putten
