29 augustus 2003
Vraag nummer: 2434 (oude nummer: 2985)
Geachte heer,
Wij zitten met de volgende kwestie. Er is vorig jaar een man overleden, die op ons kerkhof is begraven. Zijn vrouw heeft een steen laten plaatsen en nu is zij begin dit jaar overleden. Nu kregen wij het verzoek van de steenhouwer om de steen terug te mogen nemen omdat de steen nooit betaald is. De kinderen weigeren de erfenis van hun ouders, omdat er alleen maar schulden zijn. Omdat we de familie kennen en we ook van de plaatselijke uitvaartondernemer hoorden dat er problemen met zijn rekening waren, zal dit relaas wel kloppen.
Maar we zijn LOB-lid en lezen altijd trouw uw artikelen en weten dus dat wij juridisch eigenaar van de steen zijn. De steenhouwer beroept zich op zijn eigendomsvoorbehoud. Hoe moeten we daar in in verband mee omgaan? Het eigendomsvoorbehoud geldt niet, hebt u al eens eerder geschreven. Kunnen wij de kinderen op een of andere manier verplichten om de steen te betalen? In ons dorp is dit een naar precedent. Wat is de beste oplossing?
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Ik zie 2 oplossingen. U zou de kinderen kunnen vragen of zij de steen willen betalen. Het betalen van de steen staat mijns inziens los het wellicht afstand doen van de erfenis (en schulden) van de ouders. Als de steenhouwer afspreekt met de kinderen dat hij een nieuwe rekening (voor het oude bedrag) stuurt, dan staat dat los van de erfenis- en schuldenkwestie. Dan is het zo dat de kinderen nu, op eigen gelegenheid, een grafmonument kopen. Maar als zij de oude rekening van/aan hun moeder zouden betalen, dan zou dat opgevat kunnen worden als het voldoen van een schuld van moeder en het aanvaarden van een deel van de nalatenschap, wat mogelijk later in hun nadeel zou kunnen werken.
Wellicht is deze opzet met betrokkenen bespreekbaar. Alhoewel, ik zou me als ik u was niet al te diep met de kwestie bemoeien. Ik zou het voorstel doen, wellicht naar deze site verwijzen, en verder afwachten wat er gebeurt. Ik zie in ieder geval geen mogelijkheid om de kinderen te verplichten om de steen te betalen.
En daarmee kom ik bij de 2e oplossing: als de kinderen niet betalen, dan zou ik als kerkhofbestuur er mee instemmen dat de steenhouwer de steen weghaalt. Er is geen enkele juridische grond om dat te belemmeren, tenzij u zich beroept op uw eigendomsrecht (ja, inderdaad, dat is er), maar dan roept u meteen een probleem voor uzelf op. Als u stelt eigenaar te zijn, dan bent u ook verplicht om de steen zelf te betalen. Dan is immers sprake van een ongerechtvaardigde verrijking en dan zegt de wet dat u daar een vergoeding tegenover moet stellen. En dat is dus de rekening van de steenhouwer. Ik neem aan dat u zover niet wilt gaan.
En los van de juridische benadering is er ook het gezonde verstand: als een leverancier niet betaald krijgt, is het redelijk dat hij zijn product of goed terugkrijgt. En dat als een ander dat goed wil houden, dat die ander er dan maar voor betaalt. Zo zit het recht ook in elkaar, alleen wordt het verhaal door te goochelen met juridische termen en constructies soms wat mistig om te volgen. Maar recht is vaak gewoon heel logisch.
U roert nog een interessant juridisch aspect aan, waar ik wat dieper op in wil gaan omdat ik vaker merk dat mensen daar moeite mee hebben. Hoe verhoudt het eigendomsvoorbehoud van de steenhouwer zich met het eigendom-door-natrekking van de begraafplaats?
Welnu, beide aanspraken zijn rechtsgeldig. Het eigendomsvoorbehoud is op zich zonder meer geldig. Alleen weegt het eigendom-door-natrekking zwaarder, als beide aanspraken tegen elkaar in gaan. Maar als de begraafplaats geen aanspraak maakt op het eigendom, speelt alleen het eigendomsvoorbehoud van de steenhouwer.
Toevallig heeft mijn kantoor dezer dagen zon kwestie onder handen. Een steenhouwer kreeg het grafmonument niet betaald en wil de steen terug. De begraafplaats in kwestie weigert dat om een aantal redenen, die hier nu verder niet ter zake doen. Maar de begraafplaats is wel zo slim om geen eigendomsaanspraak op de steen te laten gelden, omdat zij anders voor de kosten moet opdraaien (zie andere vragen in deze sub-rubriek). Als je een recht hebt, hoef je er geen gebruik van te maken.
Een andere kant is, dat het recht ook een plicht is. Als een steen op een begraafplaats omvalt en iets beschadigt, kan het slachtoffer vergoeding van de schade eisen. De begraafplaats kan daar dan niet onderuit komen door te zeggen dat zij geen aanspraak maakt op of afstand doet van haar eigendomsrecht op de steen. Dat is de altijd bestaande risicoaansprakelijkheid. Wel kan de begraafplaats de schade verhalen op de rechthebbende op het graf, maar dat is weer een ander verhaal.
In wezen is het heel simpel: je kunt afstand doen van rechten, maar geen afstand doen van plichten. Ook wanneer het dezelfde zaak of materie betreft.
Wat ik merk is dat mensen soms moeite hebben met het idee dat de begraafplaats wel het eigendomsrecht heeft, maar er geen gebruik van maakt.
Ik heb net al het voorbeeld gegeven dat het soms verstandig is om er geen gebruik van te maken, om te voorkomen dat je moet betalen. Mij valt nog een ander voorbeeld te binnen, dat goed past in uw probleemschets.
De kinderen van deze ouders zijn onmiddellijk, de seconde nadat hun ouders zijn overleden, de erfgenamen. Maar
zij hoeven van dat recht geen gebruik te maken. Zij kunnen een afstandverklaring bij de notaris tekenen, dat gebeurt in de regel pas een aantal weken of maanden na het overlijden. Als zij in de tussentijd ook hun recht niet uitgeoefend hebben, geen spullen uit het huis van hun ouders hebben genomen e.d., dan zijn ze voor schuldeisers zoals de steenhouwer ook niet aanspreekbaar als erfgenamen. Het kan ook voorkomen dat als de schulden niet erg hoog zijn en zich geen schuldeisers melden, de kinderen nooit formeel afstand van de erfenis hoeven te doen. Zij zijn formeel dan wel erfgenamen, maar omdat ze er feitelijk geen aanspraak op maken en hun recht (en plicht) niet uitoefenen, gebeurt er in de praktijk niets. Na 5 jaren verlopen dan de vorderingen van schuldeisers van rechtswege, als deze niet gestuit worden.
En zo geldt ook voor een begraafplaats die geen aanspraak maakt op zijn eigendomsrecht, dat ook bepaalde verplichtingen niet ontstaan. Laat in dit geval, als de kinderen niet betalen, de steenhouwer maar rustig zijn eigendomsvoorbehoud uitoefenen.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
