Diefstal gedenkteken op begraafplaats
2 oktober 2002
Vraag nummer: 1213 (oude nummer: 1551)
Fri Sep 17 23:47:51 1999
Ten behoeve van een tweede bijzetting hebben wij als steenhouwerj het gedenkteken op de begraafplaats ontruimd. Het liggende gedeelte is aan de kant gerold en het kopstuk meegenomen naar de werkplaats om de tweede inscriptie in aan te brengen. Na enige tijd komt de steenhouwer om het kopstuk terug te plaatsen. Wat bleek? Het liggende gedeelte (omranding en afdekplaat) bleek niet meer te vinden.
We zijn tot de conclusie gekomen dat dit in de tussenliggende tijd is gestolen. Wij als steenhouwer en de familie stellen de gemeente hiervoor aansprakelijk, omdat het op hun terrein is gebeurd. (Zowel de familie, als de steenhouwer, als ook de gemeente komt tot de konklusie dat diefstal de enige mogelijkheid is) De gemeente zegt tegen de familie en de steenhouwer: zoek het maar uit. Hier hebben wij niets mee te maken. Vraag: hoe zit dit juridisch?
Antwoord:
Sun Sep 19 23:24:18 1999
Geachte heer of mevrouw,
Diefstal van een grafsteen (omranding en afdekplaat) op een begraafplaats.... Het komt niet vaak voor, maar soms toch wel. Wellicht is hij meegenomen door iemand die dacht dat het om 'afval' ging van een geruimd graf; maar dan mag het natuurlijk nog niet.
Alle betrokken partijen komen in ieder geval tot de conclusie dat diefstal de enige reden voor het verdwijnen van de afgenomen liggende steen is.
De steenhouwer en de familie achten de gemeente voor de schade aansprakelijk. Ik ben een andere mening toegedaan. Misschien bent zelfs u als steenhouwerij aansprakelijk...
U vraagt hoe het juridisch zit. Complex. Want wat het recht is en wat de gemiddelde burger denkt hoe het recht in elkaar zit, lopen in dit geval niet gelijk op.
Elke geplaatste grafsteen is eigendom van de begraafplaats. Dat volgt uit een hoofdregel uit ons recht, natrekking geheten. Alles wat aard- en nagelvast op grond wordt geplaatst, wordt eigendom van de eigenaar van die grond. Als u een hele grote tuin hebt, en uw buurman ook, en u weet niet zo exact waar de grenzen lopen en u plaatst een tuinhuisje of een garage op - wat later blijkt - de grond van de buurman, dan wordt de buurman automatisch eigenaar van dat bouwsel. Hij hoeft u zelfs geen vergoeding te betalen. Zo gaat het met grafstenen ook. Als er een op een graf wordt geplaatst, wordt die automatisch eigendom van de begraafplaats, of die wil of niet. Dat is lastig. Zowel voor steenhouwers, als voor de familie als voor de begraafplaats. Een steenhouwer die niet betaald krijgt, mag niet zomaar meer 'zijn'steen meenemen, maar heeft dus toestemming van de begraafplaats nodig. Voor de familie is het vreemd dat de door haar uitgekozen en betaalde steen haar eigendom niet is. De begraafplaats wil die eigendom helemaal niet, want zij loopt er onnodige risico's mee. Als bijvoorbeeld een steen tijdens een storm omvalt en de steen van het buurgraf beschadigt, moet in eerste instantie de begraafplaats voor de kosten opdraaien (in tweede instantie kan een begraafplaats met een goede verordening of reglement de schade weer van de familie vorderen, maar zij is primair zelf aansprakelijk). De grafsteen is dus eigendom van de begraafplaats, zodra zij geplaatst is.
Nu wordt de steen afgenomen voor een tweede bijzetting. Hij is dus los. Wie is dan eigenaar? Ik denk nog steeds de begraafplaats. De steen wordt gestolen. Juridisch wordt de begraafplaats bestolen. En dan wilt u de eigenaar aansprakelijk stellen voor diefstal? In het algemeen kan dat natuurlijk niet. Alleen een eigenaar mist iets en heeft dus formeel gezien schade.
Ik denk dat hier cruciaal is de vraag waarom de steen niet op het graf was teruggeplaatst. Mocht dat van de begraafplaats niet, of was de steen nog niet geplaatst omdat u als steenhouwerij nog werkzaamheden aan het monument verrichtte? Als dat laatste het geval is, had u als steenhouwerij de zorg over de steen (de vraag wie eigenaar is, is dan niet relevant). U kunt er dan voor kiezen om het gehele monument mee te nemen, om het zelf veilig op te bergen, of het met toestemming van de begraafplaats zolang daar achter te laten. Als het monument in de tussentijd gestolen wordt, denk ik dat de schade voor uw verantwoording komt, want dan had u die afdekplaat daar niet achter moeten laten. Ik zie in ieder geval geen juridische grondslag om de gemeente(telijke begraafplaats) aansprakelijk te stellen, tenzij deze uitdrukkelijk heeft verklaard het risico van vermissing, breuk etc. op zich te nemen. En dat zal niet het geval zijn. De gemeente is wel aansprakelijk te achten, als zij u zou hebben verboden om de steen mee te nemen, maar dat maak ik uit uw verhaal niet op en is ook niet waarschijnlijk.
Stel dat de plaat nog niet op het graf terug geplaatst was, omdat de gemeente dat verbood (wat overigens niet waarschijnlijk is) of dat de reeds terug geplaatste plaat van het graf wordt gestolen. Is de gemeente dan aansprakelijk? Ik denk het niet. Ik zie geen juridische grondslag, tenzij de gemeente zelf de diefstal heeft gepleegd. Want in eerste instantie is natuurlijk altijd de dief aansprakelijk. Maar ja, die moet eerst gevonden worden. In die gevallen komt de schade voor rekening van de familie, die een nieuwe steen zal moeten bekostigen. Als de steen nog niet teruggeplaatst was door uw bedrijf vanwege uw werkzaamheden, dan denk ik dat de familie u aansprakelijk kan stellen.
mr W.G.H.M. van der Putten
19 september 1999
