Wie is rechthebbende? (meer personen willen overschijven grafrecht)
6 juni 2006
Vraag nummer: 4491 (oude nummer: 8083)
In het graf liggen begraven een kind en zijn ouders. Rechthebbende is indertijd geworden het oudste kind. Zij is nu overleden. Haar man en kinderen willen de urn in betreffend graf plaatsen. (hier is een aanvraag voor). Zij zouden ook de grafsteen willen veranderen, dwz niet alleen de naam van de overledene erop zetten (geen vergunning voor nodig) maar ook bepaalde ornamenten verwijderen.
(ook hier is geen vergunning voor nodig).
Nu vinden de overige kinderen van de begraven ouders dat plaatsing van urn geen probleem is, maar het veranderen van de grafsteen onacceptabel. Een van deze kinderen wil dan ook rechthebbende worden.
De echtgenoot en kinderen van de oorspronkelijke rechthebbende vinden dat zij als erfgenamen alle rechten van
dit graf hebben. En dus ook alle zeggenschap. Binnen de familie is hier geen gesprek over mogelijk.
Vraag is, wie is/zijn juridisch gezien, rechthebbenden van dit graf?
Direkte nabestaanden, zoals overige kinderen van de begraven ouders of de schoonzoon en kleinkinderen?
Antwoord:
Geachte heer,
Na het overlijden van de vorige rechthebbende (het oudste kind) is de persoon met een redelijk persoonlijk belang die als eerste vraagt om rechthebbende te worden, de persoon die de rechten moet krijgen. Dat kan de echtgenoot zijn, maar ook een kind of een broer of zus.
Ik heb/ken geen actuele beheersverordening van uw gemeente dus kan niet zien of er eventuele beperkingen zijn.
Als er niets over in uw verordening staat, heeft de status van erfgenamen helemaal niets te maken met het vóórgaan op anderen met aanspraken op het grafrecht. Als u in uw verordening wel hebt staan dat de erfgenamen samen een nieuwe rechthebbende aanwijzen, kunt u die bepaling beter schrappen. Want als erfgenamen het niet eens zijn, is er een enorme patstelling. Ik ken enkele begraafplaatsen die al jaren geen onderhoudsaanslagen meer sturen naar families, omdat de erfgenamen blijven ruziën over wie de grafrechten krijgt, zodat er dus geen rechthebbende is en komt die men de aanslag kan sturen.
Het is beter om niets geregeld te hebben, dan is het gewoon 'Wie het eerst komt, het eerst maalt´. Voor elke belanghebbende is wel wat te zeggen, zo ook in het geval van uw vraag. Maar er is geen wettelijke of andere regel waarom de een voor zou gaan op de ander. Dan geldt gewoon wie het eerst komt, het recht kan krijgen.
Ik merk dat men soms wel eens moeite heeft met mijn advies 'Wie het eerst komt, het eerst maalt´. Maar men moet bedenken dat er geen inhoudelijk criterium is en ook niet mogelijk is. Stel dat kinderen van een overledene vóór zouden moeten gaan, zijn dat dan die kinderen van de lang geleden overleden ouders, of de kinderen van het nu overleden kind? Dat is dus geen criterium waar je iets mee kunt. En als iemand nu 3 of 5 kinderen heeft die het onderling niet eens zijn, wie gaat dan voor? Ik zou het niet weten.
Alleen als zich iemand meldt die zich kan beroepen op de inhoud van een testament waarin met zoveel woorden uitdrukkelijk staat dat deze ene persoon de grafrechten krijgt na het overlijden van de erflater, heeft die een punt. Maar... als hij niet de eerste is, is ook hij te laat.
Als een verzoek om overschrijving wordt gedaan, kan (en eigenlijk ook moet) daar snel op beslist worden. Ik ken gemeenten die per kerende post een graf overschrijven. Prima, prachtig, alle lof, want waarom zou men zoiets weken of zelfs maanden laten liggen (als er geen ander werk ligt)? Als dan een dag na het versturen van het overschrijvingsbewijs of de -akte zich een ander meldt, dan is die te laat. Ook wanneer die testamentair is aangewezen (NB wat in ieder geval nooit iets betekent is dat alle erfgenamen samen aanspraak willen maken; dat kan niet). Die vist achter het net. Maar hij of zij kan dan wel bezwaar maken tegen de overschrijving. Dat bezwaar zal niet snel gehonoreerd kunnen worden, zelden zijn er argumenten die echt spijkerhard zijn.
Het heeft geen enkele zin om met het overschrijven van een graf een paar weken of een paar maanden te wachten, om andere belanghebbenden de kans te geven zich te melden. Want ook als men bijvoorbeeld 3 maanden wacht, kan zich na 3 maanden of 1 dag een persoon melden die óók de rechten wil hebben. Of als men een termijn van 2 jaar zou wachten, na 2 jaar en 1 dag. Dat werkt gewoon niet.
En wat als zich 4 of 9 of 23 belangstellenden melden? Hoe kiest men dan?
Personen die zich niet kunnen vinden in de overschrijving van het grafrecht, kunnen bezwaar aantekenen of een civiele procedure tegen de nieuwe rechthebbende beginnen.
Een bestuursrechtelijke bezwarenprocedure maakt voor de klager niet zoveel kans, want de gemeente heeft ook niets fout gedaan als pas na de overboeking zich iemand meldt die ook objectief meer recht zou hebben, zoals iemand die uitdrukkelijk in een testament staat. De meeste mensen zijn het alleen maar ergens mee oneens, zoals in uw verhaal, dat men niet wil dat er iets aan een monument veranderd wordt. Dat is evenwel geen voldoende zware reden om het graf niet over te boeken. Elke volgende rechthebbende heeft altijd volledig recht om iets aan een monument te wijzigen; daar kunnen anderen niets aan doen. Er is ook geen maatstaf voor dat bepaalde familieleden wel inspraak zouden moeten hebben en anderen niet. Zou dat een jaar moeten gelden, of ook na 50 of 100 jaar? Mag het alleen bij ouders of ook bij gescheiden echtgenoten of broers en zussen? Per familie liggen de verhoudingen tot de overledene en de onderliggende verhoudingen heel anders. Wat in geval 1 rechtvaardig zou zijn, is het in geval 2 absoluut niet.
Maar rechtvaardigheid kan en moet ook niet het probleem van de gemeente zijn. Dat is het probleem van God en van de rechter. God zal later - bij het hemelen van de nieuwe rechthebbende - moeten beoordelen of iemand naar eer en geweten om de rechten heeft gevraagd. Als daar sterke twijfel over is kunnen derden nu ook al de rechter inschakelen.
Mijn advies blijft:'Wie het eerst komt, het eerst maalt´. Dat is natuurlijk ook bestuursrechtelijk correct: wie iets vraagt heeft recht op een besluit, los van de vraag of het positief of negatief is. Wie het het eerst vraagt, het eerst. En als er geen reden is om een verzoek te weigeren, moet de gevraagde overschrijving worden verleend. Dat iemand anders het ook vraagt kan nooit een reden tot weigering zijn, want dat geldt andersom ook! Dan kan nimmer iemand het recht krijgen zodra er een tweede belangstellende is. Zo werkt het natuurlijk niet.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
