Uitbreiding particuliere begraafplaats op landgoed (grafkelder)
26 april 2010
Vraag nummer: 7527 (oude nummer: 15668)
Geachte heer van der Putten,
Op een landgoed is sinds 1947 een grafkelder aanwezig. Hierin liggen een aantal mensen begraven. Op grond van artikel 85 Wlb mogen hier nog familieleden bij begraven worden. Dit artikel is volgens mij per 1 januari 2010 niet gewijzigd. Het landgoed is nog steeds eigendom van de familie. Het probleem is alleen dat de grafkelder vol is en voor een volgende bijzetting te zijner tijd deze kelder uitgebreid moet worden of een nieuwe gerealiseerd moet worden. Op dit moment is dit nog niet aan de orde, maar de familie vraagt naar de mogelijkheden. Over deze grafkelder is in het geldende bestemmingsplan Buitengebied niets geregeld. Het perceel heeft de bestemming "Bos- en natuurgebied" waar niet gebouwd mag worden. Op grond van het bestemmingsplan kan voor de uitbreiding geen bouwvergunning worden verleend. Eventueel zou een bouwvergunning verleend kunnen worden met toepassing van artikel 3.23 van de Wet ruimtelijke ordening en artikel 4.1.1 onder d van het Besluit ruimtelijke ordening. Hiervoor moet dan een prodedure gevolgd worden. Dit kan echter alleen voor bouwwerken, geen gebouw zijnde. Een gebouw is elk bouwwerk, dat een voor mensen toegankelijke overdekte geheel of gedeeltelijk met wanden omsloten ruimte vormt. In principe is een grafkelder een gebouw. Aangezien een grafkelder normaal gesproken is afgesloten zodat je niet naar binnen kunt, zou je kunnen zeggen dat het eigenlijk niet "een voor mensen toegankelijke" ruimte vormt. Bij een ruime uitleg zou hiervoor naar mijn mening dan ook een bouwvergunning verleend kunnen worden.
Hierbij ga ik er van uit dat het recht om nog te begraven op grond van artikel 85 Wlb niet is beperkt door toevallig in dit geval de beperkte ruimte van de destijds gemaakte grafkelder. Het recht op begraven, mits uiteraard helemaal voldaan wordt aan de criteria van artikel 85 Wlb, is er. Een verlof tot begraven kan volgens mij hierom niet geweigerd worden, want een dergelijk verlof is wel vereist. Kunnen aan dat verlof ook nog eisen gesteld worden met betrekking tot de grafkelder.
Mijn concrete vragen:
1. is een bijzetting op grond van artikel 85 Wlb in een bestaande grafkelder beperkt door de bestaande afmetingen van deze grafkelder of geldt dat recht altijd en moet de gemeente dan meewerken aan een uitbreiding van die grafkelder of de realisering van een nieuwe grafkelder ?
2. kan voor de uitbreiding van een dergelijke grafkelder artikel 3.23 Wro worden toegepast ?
3. kunnen aan het verlof tot begraven eisen worden gesteld aan die uit te breiden grafkelder ?
Met vriendelijke groet
H.W. (Henk) Ruiterkamp
juridisch medewerker ruimtelijke ordening
Gemeente Raalte, afdeling REO
Postbus 140, 8100 AC RAALTE
tel. 0572-347841
fax. 0572-355111
henk.ruiterkamp@raalte.nl
Antwoord:
Geachte heer,
Inderdaad mag in een grafkelder of graven ex artikel 15 van de oude Wlb (Wet van 10 april 1869, Stb. 65) nog begraven worden. En een redelijke uitleg van artikel 85 jo. artikel 15 oud is dat er zoveel graven of kelderruimte mag zijn of uitgebreid mag worden als nodig is om 'de lijken der leden van zijn geslacht' (van de eigenaar) aldaar te begraven. Dat lijkt me geen discussiepunt als het betreffende terrein altijd nog in dezelfde familie is. Mijn inziens zou het ook mogen als het eigendom in andere handen zou zijn overgegaan, want dan liggen er graven die gebruikt mogen worden. Het is geen persoonlijk recht; een toenmalige vergunning van B&W heeft betrekking op de grond. De huidige eigenaar zal ook niet meer dezelfde eigenaar van 1947 zijn, schat ik in.
Wel kende artikel 15 oud Wlb later ook de eis dat er geen strijd met het bestemmingsplan moest zijn in die zin dat het bestemmingsplan niet zou kunnen verwerkelijkt indien er graven zouden komen. Ik vermoed echter dat die eis pas na 1947 is ingevoerd; het is te veel werk (voor mij) om dat nu uit te zoeken. (Als u wel oude staatsbladen bij de hand hebt, verwijs ik naar de wet van 1 augustus 1964, Stb. 344 (misschien is dit de oude Wet RO?) en van 3 juli 1986, Stb. 374).
Maar dat betekent m.i. niet dat het bestemmingsplan uitdrukkelijk 'graven' of 'begraafplaats' moe(s)t noemen. De graven zijn m.i. verenigbaar met een bestemming 'bos- en natuurgebied', of 'agrarisch gebied', maar niet met bestemmingen zoals '(snel)weg' of 'industrie' of 'wonen', maar dat ook weer afhankelijk van de definities van die bestemmingen. Het letterlijk geringe afwijkende gebruik moet het gebruik er om heen niet onmogelijk maken, lijkt mij een redelijke uitleg. Je kunt bomen in een bos toch niet op 1 meter afstand van elkaar planten, dus is een eventueel graf er tussen in geen belemmering.
Uitbreiding van dit soort graven of grafkelders komt overigens zelden voor. Ik hoor er althans heel zelden van. De meeste mensen kiezen toch voor een reguliere begraafplaats. Vaak ook of zelfs als men van oudsher begraafmogelijkheden op eigen terrein heeft.
Voor de bouw of aanleg van grafkelders wordt in de regel geen bouwvergunning verstrekt. Normaal is het zo dat als iemand overlijdt die de wens had om in een kelder begraven te worden, zo'n kelder binnen 48 uur op de begraafplaats geplaatst wordt. Dit gebeurt dagelijks, door het hele land. Het is een eeuwenoude gewoonte. Binnen zo'n kort tijdsbestek is er geen tijd voor vergunningen. Gemeenten of kerken met begraafplaatsen die kelders toelaten, hanteren gewoonlijk wel eisen qua formaten.
Over de vraag of een bouwvergunning nodig was voor een grafkelder heb ik in 2008 een principiele discussie gehad met een gemeente. De kwestie is toen voorgelegd aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Ik heb de reactie van de VNG bewaard:
"Naar de letter van de wet is het inderdaad zo dat een grafkelder een bouwwerk is, niet genoemd wordt in het Bblb en daardoor regulier bouwvergunningplichtig. Een grafkelder zou dan aan de eisen in het Bouwbesluit, bestemmingsplan, bouwverordening en welstandnota moeten voldoen. Je kunt je afvragen of de wetgever heeft bedoeld een dergelijk bouwwerk bouwvergunningplichtig te maken. Immers, de Woningwet beoogt o.m. de veiligheid van mensen te bewaken door aan bouwwerken eisen aan constructieve veiligheid, brandveiligheid e.d. te stellen. Hier is geen sprake van gebruik van het bouwwerk door (levende) mensen en kan je je afvragen of een bouwvergunningplicht hier op zijn plaats is. Bovendien: waaraan moet een welstandscommissie het bouwwerk toetsen?
Gelet op het doel van de Woningwet, lijkt ons het vasthouden aan (het) standpunt dat een grafkelder bouwvergunningplichtig is, strict formeel gesproken juist, doch praktisch over het algemeen - wegens tijdsfactor - niet uitvoerbaar en niet noodzakelijk om bovengenoemde redenen.
Een ander verhaal is het wanneer het gaat om een bovengronds graf, waarin meerdere personen kunnen worden bijgezet en dat mogelijk (deels) voor mensen toegankelijk is."
Daar kan ik me helemaal in vinden.
Het recht om te begraven bestaat mijn inziens, zoals ik boven al aangaf, nog steeds. Men zou de grafkelder kunnen uitbreiden of vervangen door een grotere, of er een andere naast kunnen plaatsen. Men zou ook naast de kelder in het zand kunnen begraven. Nog een andere optie is om de kelder deels te 'schudden': men zou stoffelijke resten in enkele kleine beenderenkistjes kunnen overbrengen, of in juten zakken of iets dergelijks, waardoor er feitelijk weer ruimte ontstaat voor nieuwe kisten. De restanten van oude kisten kunnen worden vernietigd. Dan hoef je waarschijnlijk bouwkundig niets te veranderen. Maar dat is een persoonlijke keuze.
Het aantal kisten in een kelder is niet gelimiteerd. "Alles wat er in kan, mag, zolang het deksel er nog op past" zou een bekende van mij heel plastisch zeggen.
Misschien is het wel verstandig om de hele kelder te vervangen of te restaureren. Waarschijnlijk is het een gemetselde kelder. Het lijkt me voor de familie verstandig om de kelder bouwkundig te (laten) inspecteren. Juist ook als hij weer een generatie mee moet.
Nog een opmerking over het verlof tot begraven: dat is uiteraard nodig om een overledene te kunnen begraven. Een dergelijk verlof kan door de ambtenaar van de burgerlijke stand alleen worden geweigerd als er geen verklaring van overlijden (of geen verklaring van geen bezwaar van de Officier van Jusititie) is. Een verlof tot begraven is nooit gerelateerd aan de plaats van begraving. Men kan zo'n verlof niet beperken tot een begraving op een gemeentelijke begraafplaats, of een kerkelijke begraafplaats, of een begraving in een graf op eigen terrein uitsluiten. Dat wellicht soms met een geldig verlof illegaal begraven kan worden, bijvoorbeeld op een willekeurige plaats in een bos, is een ander verhaal. Dan is sprake van overtreding van artikel 23 Wlb, maar dat is bij deze particuliere begraafplaats niet aan de orde.
Mijn antwoord op uw concrete vragen:
1. Je zou eigenlijk naar het oorspronkelijke verlof uit 1947 moeten kijken om te kunnen beoordelen of de kelder uitgebreid kan worden. Maar in het algemeen, gelet op de bewoordingen en strekking van het toenmalige artikel 15 Wlb, kan het. Zou het in de breedte niet kunnen, dan zou het waarschijnlijk wel in de diepte kunnen, omdat er geen wettelijke begrenzing is aan de diepte van kelders (vergelijk artikel 5 Besluit op de lijkbezorging). Maar dat zou een beetje flauw zijn. Feitelijk maakt het niets uit of een kelder op eigen terrein nu 2, 3 , 4 of 5 meter breed is. Maar misschien is ook het schudden van het graf een goede optie voor deze familie.
2. Artikel 3.23 Wro lijkt mij niet nodig. Het is bij de aanleg van een nieuwe particuliere begraafplaats ook niet altijd nodig, gelet op praktijk en jurisprudentie. Wel zou ik bij een reguliere aanpassing van het bestemmingsplan aantekenen dat zich op dit terrein een particuliere begraafplaats bevindt. Maar ook niet meer dan dat. In de praktijk hoeft ook niet gevreesd te worden dat zo'n begraafplaatsje enorm uitdeit. Ik ken maar een geval waarbij een van oorsprong particulier begraafplaatsje na de oorlog is uitgegroeid tot een reguliere bijzondere begraafplaats, in de buurt van Apeldoorn. Het is mijn ogen de uitzondering die de regel bevestigt.
3. Aan het verlof tot begraven kunnen geen eisen worden gesteld, die gerelateerd zijn een grafkelder of andere plaats of situatie van begraven. Bovendien zou dat aan de late kant zijn. De betreffende familie doet er goed aan om e.e.a. tijdig te onderzoeken en te regelen voordat zich een overlijden voordoet.
Zie andere vragen in de subrubriek 'Graf/begraafplaats op eigen grond' in de hoofdrubriek 'Begraven'.
Maar pas op met antwoorden op oude vragen: per 1 januari 2010 is de regelgeving over de aanleg van begraafplaatsen gewijzigd.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zie over een graf of een privé begraafplaats op eigen grond ook:
