Kleinschalige begraafplaats en hoe nu verder?
19 april 2004
Vraag nummer: 3066 (oude nummer: 4234)
De raad van de gemeente Eemsmond heeft positief geadviseerd op het aanleggen van een kleinschalige begraafplaats. De persoon die hierom heeft gevraagd leeft nog en wordt misschien wel 100 jaar. Is het verplicht om de begraafplaats op het terrein uit te zetten? Bij het kadaster in te laten tekenen? Wie onderzoekt de grond op geschiktheid de gemeente of het ministerie? Is de persoon verplicht het graf te laten onderhouden?
Ik stel u deze vragen omdat het voor mij niet duidelijk is. Het vinden van antwoorden op deze vragen is moeilijk als niemand bekend is met de materie. Ik heb er veel over gelezen zeker op uw website. Het lijkt soms zo simpel, het aanleggen van een kleinschalige begraafplaats. Je hebt toestemming van de Raad je regelt het beheer via een stichting of via Grafzorg Nederland (deze zou ook het register bij kunnen houden) en het is klaar. Maar nee dus. De persoon voldoet voor wat betreft de ligging van de begraafplaats aan de gestelde voorwaarden. Het terrein is groot genoeg. Ligt buiten woongebied en is geschikt voor het hebben van een kleinschalige begraafplaats. Is het raadzaam de artikel 19 procedure in gang te zetten?
Als u hier wat antwoorden voor mij op heeft ben ik waarschijnlijk al weer een heel eind verder.
Alvast bedankt voor uw medewerking.
Met vriendelijke groet, verblijf ik,
Jennie Rietveld
senior medewerkster burgerzaken gemeente Eemsmond.
Antwoord:
Geachte mevrouw Rietveld,
Het is niet verplicht om de begraafplaats op het terrein uit te zetten. Maar of dat desalniettemin zinvol is of niet, hangt af van de omvang van de begraafplaats of het terrein. Ik ken de goedgekeurde aanvraag niet, dus kan daar niets over zeggen.
Het intekenen van de begraafplaats op een kaart bij het kadaster lijkt mij niet aan de orde. Doordat iets een andere bestemming krijgt, wordt het nog geen ander perceel. De aanwijzing zal later opgenomen moeten worden in het bestemmingsplan, maar bestemmingsplannen worden niet vertaald in tekeningen bij het kadaster. Dat zijn heel verschillende zaken.
Of de grond(soort) geschikt is of niet, is een zaak die de gemeente moet onderzoeken. Het woord ministerie in uw vraag is een strikvraag; het hangt er van af welk ministerie of welke rijksdienst u bedoelt. Het zit zo.
Om een begraafplaats op te kunnen richten zijn 2 besluiten nodig: een van de raad en een van het college. De raad wijst de grond aan (nadat een aanvrager natuurlijk zelf eerst heeft gezegd welk stuk hij graag aangewezen ziet), maar wint eerst advies in bij de inspectie van de volksgezondheid, zo staat in de wet (artikel 40,lid 3, Wlb). Die inspectie is de Inspectie van de volksgezondheid voor de hygiëne van het milieu van het ministerie van VROM, die tegenwoordig geen aparte dienst meer is, maar gewoon 'de VROM-inspectie'. Naar mijn mening zou inderdaad de VROM-inspectie onderzoek ter plekke behoren te doen en dan advies uit moeten brengen. Dan wel tenminste in het algemeen moeten zeggen: als je grondsoort A aantreft is het goed, bij B moet je afgraven en nieuw zand inbrengen, etc. De inspectie moet namelijk door de gemeenteraad worden gehoord over de maatregelen die nodig zijn om de grond geschikt te maken om als begraafplaats te dienen. Helaas is het echter zo dat de inspectie nooit gaat kijken en dus geen advies uit kan brengen over de situatie ter plaatse. De inspectie brengt wel advies uit, maar dat is - wat ik met een net woord - beleidsadvies noem (een kletsverhaal). Dat advies is steevast: doe het niet! En de argumenten die men daar voor aandraagt zijn meestal zaken die VROM niet aangaan en bestuursrechtelijk niet deugen. Voor een leek en iemand die geen kennis van het begraafwezen draagt, is de argumentatie soms echter wat lastig door te prikken.
In heel algemene zin staat er wel in de Inspectierichtlijn lijkbezorging, waar het advies ook naar verwijst, dat de bodem voldoende zuurstof door moet laten. Maar wanneer is dat wel het geval en wanneer niet? Zo'n algemene kreet als 'dat een voldoende mate van gasdiffusie in de bodem' gewaarborgd moet zijn, kan ik ook slaken. U ook. Maar dan weet je nog niet of dat daar ter plekke het geval is of niet. Aan het VROM-advies heb je concreet helemaal niks als het gaat om de maatregelen die nodig zijn om de grond geschikt te maken voor begraven. En dat wilt u weten.
Het is dan zaak om mensen met gezond verstand en enige ervaring met grond, zoals de beheerder van de gemeentelijke begraafplaats en een opzichter van de plantsoenendienst, eens naar het terrein te sturen, eventueel met een spade. En die moeten dan maar zeggen of ze een probleem verwachten met de lijkvertering. Ze moeten ook kijken naar de grondwaterstand. En in het gemeentehuis moet ook de grondwatertrappenkaart bestudeerd worden. Als er geen problemen te verwachten zijn voor lijkontbinding, zijn er geen maatregelen nodig. En anders moet er misschien ander zand in de bodem, onder een klein heuveltje worden begraven, of een keldertje worden gebruikt. Nu de raad al een besluit heeft genomen, kan dat misschien niet meer aan het raadsbesluit gekoppeld worden, tenzij er voldoende algemeen geformuleerde voorwaarden zijn meegenomen. Het college moet echter nog het 2e besluit nemen over het in gebruik nemen en daar dient de uitvoering van voorschriften getoetst te worden. Als in de voorwaarden staat: er moet grof geel zand in de grond (ik verzin maar iets), gaat een buitendienstmedewerker op een afgesproken dag controleren of aan die voorwaarde is voldaan. Als hij constateert dat het goed is, kan het college de vergunning voor het in gebruik nemen afgeven. Het ministerie (van Binnenlandse Zaken, dat over deze wet gaat, van VROM of welk dan ook) gaat niet controleren of aan de voorwaarden is voldaan.
Het is verstandig om de zaak voorspoedig af te handelen. Die meneer kan inderdaad wel 100 jaar oud worden, maar hij kan ook volgende week overlijden. De zaak moet geregeld zijn voor het geval dat. Wachten totdat zich een sterfgeval voordoet, werkt niet. Het college vergadert niet vaak genoeg en is er dan ook tijd nodig voor aan ambtelijk advies en controle. Dat duurt samen veel te lang als iemand net overleden is. Het moet dus van tevoren bekeken en geregeld zijn.
De toekomstige eigena(a)r(en) van de grond zijn niet verplicht om het graf te onderhouden. Niemand is verplicht om een graf te onderhouden, voor zover het gaat om zaken als het poetsen van een steen en het weghalen van onkruid. Dat geldt voor geen enkel graf (er zijn wel begraafplaatsen die een minimum aan onderhoud verlangen, maar dat is dan een 'welstands-eis' van de begraafplaatshouder, niet van de wetgever of gemeente). Maar er moet natuurlijk wel een persoon of instantie zijn die de begraafplaats onderhoudt in die zin dat als bijvoorbeeld de afwatering niet goed zou zijn, maatregelen worden getroffen.
Aan de andere kant moeten we het ook allemaal niet zo heel erg zwaar nemen, meen ik. Je mag er van uitgaan dat een persoon die zoiets voor zichzelf regelt, ook regelt dat straks de zaak een behoorlijke periode in stand wordt gehouden. Anders heb je namelijk nog niets. In algemene zin mag je bij de aanwijzing van een begraafplaats ook de vraag stellen: is er iets geregeld hoe het verder gaat als u dood bent? Maar stel dat over 40 of 80 jaar iets helemaal mis loopt en de nieuwe eigenaar van het terrein van het graf af wil. Dan is dat feitelijk geen enkel punt. Het graf kan al na 10 jaar worden geruimd en zonder graven kan de begraafplaats van de ene op de andere dag worden opgeheven. Dat ruimen is een fluitje van een cent. Dat is veel eenvoudiger en goedkoper dan het weghalen van een olietank uit een tuin bij een huis. Je moet er niet van uitgaan, maar stel dat er iets fout gaat bij de instandhouding van het graf, dan is het heel erg eenvoudig op te lossen.
Uw laatste vraag: is een artikel 19 procedure nodig? Dat hangt van de concrete situatie af. Formeel benaderd moet je al snel zeggen dat het een vereiste is om het bestemmingsplan aan te passen. Ik vind dat echter in bepaalde situaties bestuurlijk oneconomisch: een hoop tijd, geld en moeite om niets. Als het gaat om zulke kleine nietige aanpassingen in het feitelijke gebruik, die niet strijden met de hoofdbestemming van het grotere terrein, dan vind ik het onzinnig. Er zijn bij gemeenten tientallen RO-zaken die meer prioriteit verdienen. Neem het mee in de reguliere periodieke aanpassing van het bestemmingsplan, zou ik zeggen. Zeker in een geval als dit, waarbij het nog wel tientallen jaren kan duren voordat het begraafplaatsje echt in gebruik wordt genomen.
Zie andere vragen in de subrubriek 'Graf/begraafplaats op eigen grond' in de hoofdrubriek 'Begraven'.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
-----
Naschrift: In 2010 is de regelgeving over de aanleg van begraafplaatsen gewijzigd.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zie over een graf of een privé begraafplaats op eigen grond ook:
