25 augustus 2002
Vraag nummer: 936 (oude nummer: 1263)
Geachte mijnheer van der Putten
Graag zou ik uw advies willen in de volgende zaak.
Ik ben bestuurslid van een stichting die een begraafplaats beheert. Deze begraafplaats is over een aantal jaren vol.
Om in de toekomst voldoende ruimte te hebben om te begraven hebben wij van de buurman een perceel grond kunnen kopen. Op de bestaande begraafplaats zijn de graven in het verleden voor onbepaalde tijd verkocht. Wij willen echter op het nieuwe gedeelte de graven voor bepaalde tijd -40 jaar - verkopen waarna verlengd kan worden.
De vraag is nu wat doen wij met de oude reeds verkochte graven. Kunnen wij de onbepaalde tijd omzetten in een bepaalde tijd?
U begrijpt ongetwijfeld dat dit voor de stichting aantrekkelijk kan zijn. Wij zijn ons er tevens goed van bewust dat deze materie zeer gevoelig kan liggen bij de nabestaanden. Daarom willen wij dan ook uiterst voorzichtig handelen.
Vandaar onze vraag.
Antwoord:
Geachte heer of mevrouw,
Het is voor een 'beheersbaar beheer' van een begraafplaats inderdaad verstandig om geen graven voor onbepaalde tijd meer uit te geven. De last van het verleden, waar geen inkomsten meer tegenover staan, geeft veel begraafplaatsen op den duur problemen.
Niet voor niets adviseren de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en kerkgenootschappen 'hun' begraafplaatshouders de tijdslimiet aan grafuitgifte te stellen (met de mogelijkheid telkens om de 10 jaar te verlengen, zoals in de wet staat).
U denkt aan een termijn van 40 jaar. Dat is een mooie termijn, maar er zijn ook mensen die aan zo'n lange termijn geen behoefte hebben. Per slot moet het ook allemaal betaald (kunnen) worden.
Ik geef u in overweging om mensen de keuzemogelijkheid te geven 20 of 40 jaar.
En wellicht ook algemene graven voor 10 jaar, voor mensen die helemaal niet om termijnen geven en/of weinig bemiddeld zijn. Maar dat is natuurlijk uw eigen beleidsvrijheid.
Op uw vraag of u oude reeds verkochte graven voor onbepaalde tijd kunt omzetten in graven voor bepaalde tijd, kan ik u geen 100% zeker antwoord geven. Het hangt namelijk af van de voorwaarden waaronder die graven zijn uitgegeven.
Er is niet één type 'graf voor onbepaalde tijd', maar er bestaan er meer. De verschillen zitten 'm in de voorwaarden. Ik verwijs naar de betreffende paragraaf in mijn Handboek Wet op de lijkbezorging, want anders schrijf ik 10 bladzijden vol en dat gaat de strekking van deze rubriek te buiten.
Om het goed te weten, zou u eigenlijk alle oude beheersverordeningen van de gemeente na moeten lopen, om ze op hun voorwaarden te onderzoeken.
Ze kunnen namelijk van tijd tot tijd verschillen. Dan kan de conclusie zijn dat er bijvoorbeeld wel iets kan gebeuren met de graven die tussen 1910 en 1930 en van 1955 tot 1980 zijn uitgegeven, maar niet met graven van voor 1910, van 1930 tot 1955 en van 1980 tot heden. U begrijpt dat ik even volstrekt willekeurige jaartallen noem.
De eerste vraag is dan of er inderdaad zogenaamde uitsluitende rechten zijn gevestigd. Dat moet in de (oude) verordening(en) staan.
Het komt nog wel eens een keer voor dat geen uitsluitende rechten zijn gevestigd voor onbepaalde tijd, maar onder bepaalde voorwaarden. Niemand kijkt de oude verordeningen meer na en iedereen denkt uit het hoofd te weten dat er 'eeuwigdurende' graven zijn uitgegeven. Men vergist zich dan. Ik ken helaas wel voorbeelden van begraafplaatsbeheerders die dit van hun eigen begraafplaats niet wisten en mensen verkeerd hebben voorgelicht. Dan heeft een beheerder bijvoorbeeld in 1975 in een brief aan de familie bevestigd dat sprake was van een eeuwigdurend recht, terwijl uit de verordening van 1905 (die formeel altijd nog gold, maar feitelijk niet werd gebruikt) blijkt dat dat niet zo is. In 1990 stelt de begraafplaats orde op zaken, biedt de familie aan het grafrecht te verlengen, maar de familie beroept zich op de (onjuiste) brief uit 1975. Wie heeft er dan gelijk?
Als juridisch adviseur ben ik dol op dit soort problemen, maar u kunt ze beter voorkomen. Dit soort vergissingen wordt in de hand gewerkt door een te soepel beleid t.a.v. ruimingen na afloop van de graftermijn. Als graven alsmaar blijven liggen, zonder dat de rechten formeel verlengd worden en betaald worden, raakt iedereen, zelfs tot de (telkens opvolgende) beheerder(s) toe, in de veronderstelling dat het om zeer langdurig afgekochte rechten gaat.
Als inderdaad onomstotelijk vaststaat dat sprake is van graven voor onbepaalde tijd in de zin van eeuwigdurend, dan kunt u deze graven NIET omzetten naar graven in bepaalde tijd.
Maar er zijn nog wel wat tips voor situaties waarin dat wel kan. Of waarin de grafrechten vervallen. En dan kunnen de graven weer opnieuw voor bepaalde tijd worden uitgegeven.
De uitgifte van graven betrof soms alleen de grafrechten; over onderhoudsrechten werd soms niet gesproken. Het is - deels ook weer afhankelijk van voorbehouden in de oude verordeningen - mogelijk om financiële onderhoudsverplichtingen in te voeren. Ook voor oude graven (mits destijds het onderhoud niet nadrukkelijk als zodanig is afgekocht). U kunt nabestaanden dus een rekening sturen (als u uw huidige/nieuwe reglement daar goed op inricht).
Alleen is betaling soms niet in rechte afdwingbaar, maar als een min of meer vrijwillige bijdrage te beschouwen. En dan ligt het een beetje aan uw situatie of u aan die 'vrijwilligheid' veel ruchtbaarheid geeft of niet.
Een andere mogelijkheid is misschien om een deel van de begraafplaats formeel te sluiten. Sluiting betekent dat er in graven niet meer kan worden bijbegraven.
Als het om hele oude graven gaat, waarin toch niet meer begraven zou worden, is dat natuurlijk niet erg. Het is maar een papieren maatregel. Maar het punt is, dat in verordeningen soms is bepaald dat de grafrechten liepen tot het moment van sluiting van de begraafplaats. Welnu, dan zijn ze nu vervallen. Het is vervolgens weer mogelijk om dat deel van de begraafplaats op een later tijdstip weer in gebruik te nemen als nieuwe begraafplaats, maar dan zonder de lasten van de oude grafrechten.
Voor het deel van de begraafplaats dat u sluit, kunt u zelf de grenzen aangeven.
Dat kunnen een paar oude vakken zijn. Geen individueel gekozen graven die als eilandjes op het terrein liggen, maar wel een paar vakken die op elkaar aansluiten, in welke willekeurige vorm. Voor een formele sluiting is overigens medewerking van de gemeenteraad nodig.
Dan kunt u van die oude graven ook de rechten vervallen verklaren, als de monumenten sterk verwaarloosd zijn. Artikel 28 van de Wet op de lijkbezorging geeft daar in lid 4 t/m 7 een procedure voor.
Een preciezer antwoord dan dit kan ik zonder over nadere gegevens te beschikken niet geven. Wat dat betreft zit ik in de positie van een dokter die telefonisch bij een patiënt een diagnose stelt. Alleen met alle oude verordeningen en/of reglementen, grafbrieven, grafkaarten etc. in de hand kan iemand een volledig advies geven.
Als u het beheer van de begraafplaats stroomlijnt, moet ik u op het hart drukken om een goed reglement voor de begraafplaats te maken, dat enerzijds recht doet aan bestaande rechten, maar dat uzelf en uw opvolgers (over 20, 50 of 100 jaar) niet klem zet v.w.b. de gevolgen van de huidige grafuitgiften.
W. van der Putten
16 mei 1998
Spelregels
