Graven beroemde personen
4 augustus 2002
Vraag nummer: 866 (oude nummer: 1191)
Eeuwigdurende grafrust kan worden bereikt door de grafrechten steeds te (laten) verlengen. Maar hoe zit het met de graven van beroemde personen zoals bv die van Multatuli. Worden die grafrechten nu echt continue verlengd door familie? Of genieten graven van beroemde personen speciale beschermingen? Vallen die bijvoorbeeld onder de monumentenzorg?
Ik ben benieuwd naar uw antwoord.
Antwoord:
Ik denk dat dat heel verschillend geregeld is.
Er zullen graven van beroemde personen zijn, die net als de graven van minder bekende Nederlanders, door familie of anderen in stand worden gehouden door telkens nog grafrechten, recognities of onderhoudskosten te betalen.
Vroeger werden veel meer dan tegenwoordig graven voor onbepaalde tijd ('eeuwigdurend') uitgegeven, waarvan alle kosten in één keer werden afgekocht.
De laatste decennia geven begraafplaatsen steeds minder graven voor onbepaalde tijd uit, omdat ze daar financieel veel risico mee lopen. Als de familieband minder wordt (zie maar eens 36 achterkleinkinderen zover te krijgen dat ze nog aan het graf van hun overgrootouders betalen), houdt het meestal op.
Een oplossing voor continuïteit kan zijn het oprichten van een stichting; een andere, goedkopere, het inschakelen van Grafzorg Nederland (www.grafzorg.nl).
Als iemand beroemd is - of het na zijn dood wordt - wil dat nog niet zeggen dat iemands graf in ere wordt gehouden. Denk bijvoorbeeld maar eens aan Mozart, die straatarm stierf, en wiens stoffelijk overschot anoniem werd begraven.
Multatuli is meen ik in Duitsland overleden. Ik meen ook dat hij is gecremeerd.....
In Nederland is het zo, dat ook al was iemand nog zo beroemd, de familie in principe zelf de kosten van het graf draagt. Denk bijvoorbeeld maar eens aan iemand als oud-minister-president Drees, die begraven is op Oud Eik en Duinen in Den Haag. Stel echter, dat na 50 jaar de familie ophoudt de kosten te betalen.
Dan kan het best zo zijn dat de begraafplaats het graf toch in stand houdt, omdat het een 'publiekstrekker' is en een aardige reclame.
Sommige mensen zijn ook na hun dood zo snobistisch, dat ze liever op een begraafplaats vol beroemdheden liggen, dan op een doorsnee begraafplaats.
Herinnert u zich dat relletje in Amerika, een paar maanden geleden dat niet-helden, die alleen de partijkas van de Democraten hadden gespekt, een laatste rustplaats kregen op de nationale begraafplaats Arlington?
Maar met uw vraag bedoelt u misschien nog oudere graven en grafmonumenten, van Nederlandse helden uit de vaderlandse geschiedenis. Die zijn niet zonder meer beschermd.
Ik heb wel gehoord dat een graf als bijvoorbeeld van Michiel de Ruyter in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, nog steeds in handen van de familie De Ruyter van Steveninck is, die als enige de sleutels van de grafkelder heeft. Ik weet niet of men grafrechten aan de kerk betaalt, maar ik denk het niet. De onderhoudskosten zullen in principe voor eigen rekening komen, maar ik kan me ook voorstellen dat bij grote ingrepen een beroep wordt gedaan op een of andere monumentensubsidie. Wellicht staat de hele kerk onder monumentenzorg, inclusief de grafkelder. Maar dat weet ik niet zeker.
Particulieren kunnen graven van hun voorouders in stand houden via een stichting.
Vaak is daarbij het probleem dat men, als de eerste generatie bestuurders ook sterft, geen opvolging kan vinden.
Bij bijzondere graven is dat soms minder moeilijk. Er is een 'Stichting tot onderhoud van de stadhouderlijke grafruimte in de Grote Kerk te Leeuwarden', waar de (oud)commissaris der Koningin te Friesland en de (oud)burgemeester van Leeuwarden, de heren Wiegel en Te Loo, samen al zo'n 15 jaar het bestuur van vormen. Bij hun aftreden als bestuurslid zullen andere Friese bestuurders bereid zijn hun plaats in te nemen, vanwege de grote historische waarde. En anders wel zo'n paar honderdduizend andere Friezen, voor zover ik ze ken.
Het is in Nederland wel mogelijk dat een grafmonument als Rijksmonument wordt aangewezen. Het aantal is echter klein. Er is een circulaire van de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (zoals het toen nog heette), waarin - in een bijlage - een aantal beschermde begraafplaatsen, onderdelen van begraafplaatsen en monumenten wordt genoemd. Die circulaire is van september 1985. De circulaire en de bijlage zijn opgenomen in de bundel Wet op de lijkbezorging, Editie Schuurman & Jordens, uitgeverij W.E.J. Tjeenk Willink, 1992.
Het is natuurlijk ook mogelijk dat een grafmonument op de gemeentelijke monumentenlijst wordt geplaatst.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten poogt om gemeenten bewust te maken van het belang van het behoud van graven van historische betekenis, vanwege de begraven persoon of vanwege de cultuurhistorische waarde van het monument. In haar model-verordening is een artikel opgenomen, volgens welke de gemeente een lijst aanlegt van graven van historische betekenis of met een opvallende grafbedekking. Dergelijke graven mogen dan niet worden geruimd zonder instemming van de gemeenteraad. Deze regelgeving heeft echter alleen betrekking op gemeentelijke begraafplaatsen. Als men hetzelfde wil bereiken voor graven op bijzondere (= niet-gemeentelijke) begraafplaatsen, moet men dat via een gemeentelijke monumentenlijst spelen. Een vraag is dan echter wel wie voor de kosten opkomt.
Al heb ik enkele voorbeelden genoemd van bijzondere graven die bij de familie of een stichting in goede handen zijn, toch is het algemene beeld dat graven van bekende landgenoten niet beschermd zijn.
Bewonderaars van bepaalde personen kunnen daar wel wat aan doen. Ik zal ze daarbij graag adviseren.
mr W.G.H.M. van der Putten
9 februari 1998
