Beëindigen van grafrechten voor onbepaalde tijd
19 juni 2003
Vraag nummer: 2307 (oude nummer: 2763)
In 1976 hebben wij in Raalte een nieuwe begraafplaats met bijbehorende verordening in gebruik genomen. Tot 1966 werden er op de oude begraafplaats grafrechten voor onbepaalde tijd verkocht. Echter in de nieuwe verordening van 1976 is een overgangsbepaling opgenomen waarin staat dat deze grafrechten voor onbepaalde tijd in 1996 ophielden te bestaan. Bovendien mochten de grafrechten die vanaf 1966 voor 20 jaar werden verkocht niet meer verlengd worden. De oude begraafplaats kon dan gesloten worden.
Mijn vraag: mag dit of moet je rechten voor onbepaalde tijd respecteren.
Antwoord:
Geachte heer,
Uw vraag is niet zonder meer te beantwoorden, zonder naar de oude(re) verordeningen te kijken uit de tijd dat de betreffende grafrechten werden gevestigd.
In het algemeen moet ik zeggen dat lopende grafrechten, zowel voor bepaalde als voor onbepaalde tijd, gerespecteerd moeten worden. Bij grafrechten voor bepaalde tijd is het kenmerk dat ze een keer vanzelf aflopen, zodat het probleem zich daar vanzelf oplost. Hoewel bijvoorbeeld rechten voor 100 jaar ook een hele poos duren.....
In het algemeen moet ik ook zeggen dat een overgangsbepaling in een verordening die grafrechten doet eindigen, niet kan. Ja, je kunt allerhande zaken in een verordening of reglement zetten, maar de rechter zal ze niet verbindend verklaren, zodra hem een geschil daarover wordt voorgelegd. Grafrechten zijn immers zakelijke rechten, die een privaatrechtelijk karakter hebben, ook al kunnen ze publiekrechtelijk worden gevestigd op basis van een verordening. En dat privaatrechtelijke karakter heeft als bijzonder aspect dat het een soort overeenkomst is, waarbij niet 1 van beide partijen later eenzijdig de voorwaarden kan veranderen.
Dus je kunt niet de termijn van het grafrecht eenzijdig in een verordening veranderen. Dat is voor gemeenten een vreemde, bijna onnatuurlijke, gedachte omdat men gewend is bij verordening van alles en nog wat te kunnen regelen, omdat men lokale wetgever is. Maar dat geldt dus niet voor grafrechten. Tenzij en dat is in dit kader wezenlijk men vantevoren al bepaalde voorwaarden in die overeenkomst en dat is dan de oude verordening heeft ingebouwd. Een bekende en vaak gebruikte voorwaarde is dat verleende grafrechten vervallen, zodra de betreffende begraafplaats wordt gesloten of opgeheven. Als in Raalte indertijd ook een dergelijke voorwaarde in de oude verordening(en) stond, dan was het wel mogelijk om te zeggen: We sluiten de begraafplaats (nu of op termijn) en de rechten blijven nog enige tijd doorlopen. Als er destijds geen ontbindende voorwaarde in de verordening of in de grafbrieven was gesteld, is de beëindiging in de verordening van 1976 onrechtmatig. De bepaling in de verordening is dan op zich wel geldig, maar kon vernietigd worden.
Een interessante vraag is nu, of iemand nu nog die nietigheid kan inroepen. Ik heb daar even over moeten denken, maar ik meen uiteindelijk van wel. Alleen zal betrokkene wel aan moeten kunnen tonen dat hij als belanghebbende in de zin van de Algemene wet bestuursrecht dient te worden aangemerkt. En hij kan niet zomaar bezwaar maken of in beroep gaan, maar moet een besluit uitlokken, bijvoorbeeld om de grafrechten over te schrijven. Als iemand zon verzoek doet, zal de gemeente verklaren dat er geen rechten meer zijn. De vraag is of dat dan een mededeling van feitelijke aard is en of iemand wel ontvankelijk is in bezwaar en beroep. Maar anders staat ook altijd nog de gang naar de civiele rechter open. Ik ken echter in de jurisprudentie geen casussen. Wel ken ik een voorbeeld van een gemeente die een zelfde overgangsmaatregel in de verordening heeft vastgesteld, ruim 10 jaar geleden, waar met vrucht tegen geprotesteerd is en die de verordening heeft aangepast en de rechten heeft gerespecteerd. Maar dat was nog vóór er een rechter aan te pas kwam, omdat de gemeente zelf tot het inzicht kwam dat dit toch echt niet kon.
Grafrechten kunnen wel beperkt worden, maar alleen bij wet. Dat is hier niet aan de orde.
mr W.G.H.M. van der Putten
