Verzoek omzetten algemeen graf in particulier graf

24 januari 2012

Vraag nummer: 27276

Mijnheer Van der Putten,

Onze gemeente heeft het volgende verzoek gehad: Mijn man ligt in het ondergraf van een algemeen graf begraven. Gemeente wilt u:
1. dat graf omzetten in een particulier/huurgraf?
2. het graf waarin mijn man ligt op die plek laten liggen?

Mevrouw hoopt van harte dat de nabestaanden van het bovengraf toestemming geven voor de opgraving van de overledene van het bovengraf. Zij realiseert zich dus dat er een opgraving van een ander stoffelijk overschot nodig is om het graf waarin haar man ligt ‘vrij’ te krijgen voor de omzetting van een algemeen graf naar een particulier graf.
In het graf zijn op 2 en 11 september 2001 twee overledenen begraven. De wettelijke grafrust is dus verstreken.

Verzoek 1.
Een vol algemeen graf omzetten in een particulier graf kan niet omdat er sprake is van 2 families, er is geen bovengraf meer beschikbaar enz. Om het wel mogelijk te maken moet er dus gedaan worden met de stoffelijke resten van het bovengraf
Uit antwoorden van u op vragen van anderen begrijp ik dat bij het verlopen zijn van de grafrust er geruimd zou kunnen worden. Zo zouden de stoffelijke resten van bovengraf geruimd moeten worden t.g.v. de nabestaanden van het ondergraf. Vervolgens zou het graf dan ‘opnieuw’ uitgegeven kunnen worden voor 20 jaar met verzoekster als rechthebbende.

Hierbij heb ik de volgende vragen:
a. kan je het wel ‘maken’ als gemeente (is het ethisch) om aan een nabestaande – die nergens iets vanaf weet – te vragen of het goed is dat de gemeente de stoffelijke resten van haar echtgenoot gaat ruimen t.g.v. van de nabestaanden van het ondergraf die het ‘fijn’ vinden om de stoffelijke resten van hun dierbare wat veiliger te stellen. En op die manier voor zichzelf de mogelijkheid creëren een particulier graf te verwerven teneinde daarin uiteindelijk samen begraven te zijn?
Terwijl de geruimde stoffelijke resten van het bovengraf zouden moeten verhuizen naar de ‘knekelput’ (?) of een ander algemeen graf, wat ‘geld’ en ruimte kost
b. In 1993 heeft de gemeenteraad (als eigen beleid) termijnen gesteld voor het ruimen van graven. Voor vanaf dat moment nieuwe graven gold een termijn van 20 jaar voor algemene graven. Kan de gemeente met die regel als argument het verzoek weigeren of anders geformuleerd de nabestaanden van het bovengraf beschermen?
c. Tot nu toe is het ‘beleid’ van de vorige Burgemeester zo geweest dat de stem van de nabestaanden van het bovengraf zwaar wegen bij een ja of nee van een opgraving en herbegraving; bij een ruiming gaat dat dus niet op
d. Wie draait er op voor de (alle) kosten, ook die van het een bestemming geven van de stoffelijke resten van het bovengraf? Bij een gewone ruiming worden kosten terugverdiend door uitgifte van nieuwe graven. Hier wordt het geruimde graf voorlopig niet gebruikt en moeten de stoffelijke resten van het bovengraf of naar de knekelput (die we niet hebben) of naar een nieuw algemeen graf. Het begraven en het graf zelf (de ruimte) ‘kosten’ geld.
e. Als er geen sprake zou zijn van ruimen maar opgraven geldt de verplichting de stoffelijke resten van het bovengraf te herbegraven in (alleen) een particulier graf. Wie betaalt die kosten? Als er sprake is van een opgraving moet de weduwe van het bovengraf dat dan niet aanvragen? De weduwe van het ondergraf kan dat (zeker) niet lijkt mij?
f. Wat is het juridisch – enige – antwoord?

Volgens mij kan het niet. De ene route (ruimen) is afgesloten door de door de raad bepaalde ruimingstermijn van 20 jaar. De andere (opgraven) door de onmogelijkheid dat de opgraving van de stoffelijke resten van het bovengraf alleen maar aangevraagd kunnen worden door de nabestaanden (of juist weer niet omdat de gemeente ‘eigenaar’ is) enz. enz.

Heel benieuwd naar de uiteindelijke oplossing, het antwoord.

Bij voorbaat dank, S. de Haij.

Antwoord:

Geachte heer,

Ik schets eerst even het algemene kader, alvorens meer specifiek op uw vragen en opmerkingen in te gaan.

Het lijkt mij niet nodig om hier erg ingewikkelde redeneringen toe te passen om het 1e verzoek van mevrouw af te wijzen.
Er is geen recht voor nabestaanden om een algemeen graf in te zetten in een particulier graf. Voor het beheer en aanzien van de begraafplaats is het niet wenselijk om een particulier graf tussen de algemene graven te hebben liggen. Daarom kan het verzoek afgewezen worden.

Wat in principe wel kan, is dat mevrouw haar man in een ander particulier graf laat herbegraven. Voor de opgraving is verlof van de burgemeester nodig. Maar nu de termijn van grafrust voor de bovenop begraven persoon verlopen is en de termijn van gebruik van het algemeen graf verlopen is, speelt het feit dat iemand boven begraven is, geen rol meer. Althans, het kan geen reden zijn om het verlof te weigeren. Het bovenste graf kan immers geruimd worden. Het is wel netjes om nabestaanden van de boven begraven persoon er op te attenderen dat de bovenste helft van het graf geruimd gaat worden en hen in de gelegenheid te stellen hun dierbare ook elders her te begraven.

Artikel 27a Wet op de lijkbezorging regelt dat de gemeente als houder van de begraafplaats ten minste zes maanden en ten hoogste twaalf maanden voor het verstrijken van de termijn van uitgifte van een algemeen graf daarvan schriftelijk mededeling aan de belanghebbende bij dat graf wiens adres hem bekend is. Ik neem aan dat dit in dit geval ook gebeurd is. Artikel 27a is per 1 januari 2010 in de wet opgenomen en was dus op deze graven van toepassing.

Mevrouw vraagt om, als verzoek 1 niet mogelijk zou zijn, het graf van haar man op die locatie te handhaven. Dit 2e verzoek zie ik als een verzoek om het graf niet te ruimen, maar okm het gebruik te verlengen.
De beheersverordening kent daar geen mogelijkheid toe. Het zou op zich geen complicaties hoeven te geven, omdat het om de onderste plek in het graf gaat. De bovenste plek zou (telkens) weer aan andere families ter beschikking kunnen worden gesteld. Dat 'de bovenverdieping' telkens opnieuw aan anderen verhuurd wordt, zou geen afbreuk hoeven te doen aan het in stand houden van het graf in 'de onderverdieping'. Voor algemene graven geldt evenwel dat zij de strekking hebben om in de behoefte van een betaalbare vorm van begraven te voldoen. Als en voor zover er op de begraafplaats voldoende ruimte is, is er feitelijk geen bezwaar tegen het nogmaals uitgeven van dit algemene graf als algemeen graf voor de volgende tien jaar. Ik neem althans aan dat dit de termijn van uitgifte was.
Het zou in het algemeen wel de voorkeur verdienen, meen ik, om het graf als het gehandhaafd zou moeten worden op die plek, niet om te zetten in en uit te geven als particulier graf, maar om het gebruik als algemeen graf te verlengen. Als het graf een particulier graf zou worden, zou er altijd een recht zijn om het te verlengen. Als het een algemeen graf blijft, kan over 10 jaar weer bezien worden of de gemeente het gebruik weer zou willen verlengen of niet. Dat is voor het beheer van de begraafplaats minder bezwaarlijk.

Dan over naar uw specifieke vragen.

a. Kun je het wel 'maken' om het bovenste graf te ruimen als het stoffelijk overschot uit het onderste graf zou moeten worden opgegraven of als het graf zou worden omgezet in een particulier graf?
Hier zou ik zonder meer 'ja' op zeggen. Het algemene graf is immers slechts voor 10 jaar uitgegeven en mag sinds september 2011 geruimd worden. Ik zie geen enkele belemmering voor ruiming (lees vooral ook verder onder b). Ik zie niets onethisch aan het ruimen van een graf waarvan bekend is dat het na 10 jaar geruimd zou kunnen worden. Wie er voor kiest om een overledene in een algemeen graf te begraven, weet dat dit de consequentie is.

b. Nu krijgen we een interessant punt. U schrijft dat de gemeenteraad in 1993 (als eigen beleid) termijnen heeft gesteld voor het ruimen van graven: 20 jaar voor algemene graven.
Echter, u zegt het wel, maar ik zie het nergens. Als de raad dit beleid wilde voeren, zou hij dit beleid ook vast moeten leggen. Ik zie het echter niet in de beheersverordeningen van 1998 en 2003 die ik in mijn archief heb. En ook niet in de Nadere regels en voorschriften voor de begraafplaatsen uit 2003. Sterker, op de site van uw gemeente lees ik vandaag bij de informatie over begraven: "Na tien jaar kan een algemeen graf worden geruimd".
Beleid dat nergens vast is gelegd, is geen geldig beleid. Het kan best zijn dat de raad in 1993 deze wens heeft uitgesproken, maar dan had de raad in 1998 en 2003 de beheersverordeningen niet zo vast moeten stellen zoals hij ze vastgesteld heeft. Nu geldt dat een algemeen graf na 10 jaar kan worden geruimd. Die 20 jaar kunt u vergeten; dat geldt niet.

c. In dit geval, nu het graf toch geruimd zou kunnen worden, hebben de nabestaanden van de boven begraven overledene mijn inziens geen stem meer in de vraag of de burgemeester verlof zou kunnen verlenen voor een opgraving.

d. De kosten van het tijdelijk verwijderen van de overledene uit de bovenverdieping zie ik niet als een punt van betekenis. Als men de overledene uit de onderste laag opgraaft, komt men weliswaar de stoffelijke resten van de 'bovenbuurman' tegen. Maar die kan men even apart houden en later weer op de oude plek terug leggen als u ze niet in een knekelput kunt of wilt bergen.

e. Nee, als sprake is van een opgraving van de onder begraven overledene, hoeven de stoffelijke resten van de boven begraven overledene niet in een ander particulier graf herbegraven te worden. Ze kunnen naar een knekelput. Of u kunt de resten gewoon terug leggen in het zelfde algemene graf. De resten kunnen dan (verder) worden geruimd als het hele vak algemene graven wordt geruimd. Men kan hetzelfde graf dan als het ware als tijdelijke knekelput gebruiken. Ik zie ook geen extra kosten ontstaan.

f. Juridisch gezien is er niet 1 oplossing, maar zijn er meerdere oplossingen mogelijk. Afhankelijk van welke beleid u als gemeente ten aanzien van dit soort verzoeken wilt voeren.
Ik zie de volgende mogelijkheden:
- U kunt weigeren om het graf om te zetten in een particulier graf. Ik zou het weigeren als ik u was.
- U kunt het gebruik van (de onderste laag van) het algemeen graf met 10 jaar verlengen. De verordening kent die mogelijkheid niet, maar verbiedt het ook niet. U bent er niet toe verplicht, maar misschien maakt u die mevrouw er blij mee. Dat is ook niet verboden. U kunt de bovenste laag dan gerust voor nieuwe begravingen gebruiken. U hebt en houdt de vrijheid om over 10 jaar weer te bekijken of u het gebruik dan weer wilt verlengen of niet.
- U kunt mevrouw de mogelijkheid geven om de stoffelijke resten van haar overleden echtgenoot in een particulier graf her te begraven. Dat is de normale gang van zaken. Daar is verlof van de burgemeester voor nodig. Ik zie niet dat nabestaanden van de boven begraven overledene daar bezwaar tegen kunnen maken, omdat het graf toch al geruimd kan worden. Ruiming mag al na 10 jaar, niet na 20 jaar.

Welke optie de beste is, moet u zelf samen met de verantwoordelijke portefeuillehouder afwegen. Succes!

Zie over herbegraven en herbegraven of cremeren ook:


Met vriendelijke groet,

mr W.G.H.M. van der Putten

TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek > reportages > kijkersvragen > juridische vragen en antwoorden