Gaat de grondwet boven de wet op de lijkbeschouwing? (moeder wil geen lijkschouwing)

22 februari 2004

Vraag nummer: 2908  (oude nummer: 4043)

Geachte heer Van Putten,

Ik heb een vraag namens mijn moeder. Zij wil niet dat als zij dood gaat er lijkschouwing plaats vindt.
Art. 11 van de Grondwet gaat over onaantastbaarheid van het menselijk lichaam. Kan zij zich op dit artikel beroepen om zo lijkschouwing te voorkomen en zo ja wat moet zij hier voor doen?

Met vriendelijke groet,
Steffie Velthuis

Antwoord:

Geachte mevrouw,

Ja, de Grondwet gaat boven de Wet op de lijkbezorging. Maar niet automatisch. Alleen als iemand in een rechtszaak zich daar op zou beroepen en de rechter in dat geval de omstreden bepaling niet-verbindend zou verklaren. Zo ver is het hier nog lang niet.

Ik heb echter de indruk dat in uw geval sprake is van een misverstand. Ik denk dat uw moeder niet wil dat er sectie plaats vindt, als zij overlijdt. Dat is heel iets anders dan lijkschouwing.

Als iemand is overleden, vindt altijd lijkschouwing plaats. Zonder lijkschouwing kan geen verklaring van overlijden door een arts worden afgegeven en geeft de gemeente geen verlof voor het begraven of cremeren. Het schouwen is in principe eerst gewoon kijken. Kijken naar het lichaam en kijken naar de omstandigheden. Als de omstandigheden verdacht zijn, kan er gekeken worden naar keuzingen, gaatjes van een verdachte naald in het lichaam, etc.
Lijkschouwing is niet te voorkomen en niet in strijd met de Grondwet.

Wat ik denk dat uw moeder niet wenst, is sectie. Sectie is onderzoek aan het lichaam, waarbij het wordt geopend en het inwendige wordt bekeken en van diverse organen e.d. weefsels worden afgenomen voor nader onderzoek. Kortom, het 'snijwerk'. Sectie mag niet indien de overledene dit niet wenst. Of, indien geen wens van de overledene bekend is, de nabestaanden er geen toestemming voor geven.

Uw moeder kan er voor zorgen dat er geen sectie plaats vindt, door aan veel mensen in haar inmiddellijke omgeving te zeggen dat ze dat niet wil. En door een codicil te maken (volledig handgeschreven en ondertekende en gedateerde brief), waar ze dat in opschrijft.

Een uitzondering is er alleen in het geval van een strafrechtelijk onderzoek. Stel dat uw moeder wordt vermoord, dan zal er tóch altijd sectie plaats vinden. Ik schat in dat een beroep op de Grondwet niet zal baten. Eigenlijk weet ik het wel zeker.

Overigens vindt normaal nooit sectie plaats. Alleen in uitzonderingssituaties zoals bij een overlijden aan een vreemde ziekte, waarbij de artsen nieuwsgierig zijn naar inwendig ziekteverloop, uitzaaiingen e.d. Maar als de voormalige patiënt of de nabestaanden geen sectie wensen, vindt die niet plaats.

mr W.G.H.M. van der Putten