Graag zou ik ( als medewerker burgerzaken) bij u willen informeren over het volgende.
Nabestaanden van een mevrouw die in onze gemeente is overleden en is begraven in het jaar 1987 willen het lichaam van de in 1987 overleden persoon opgraven. Hun wens is om het stoffelijk overschot ( na ruim 30 jaar) over te brengen ( per vliegtuig) naar Indonesië. Zij zouden graag persoonlijk willen zorgen voor het transport van de overblijfselen. Dat wil zeggen dat de familie met hetzelfde vliegtuig meegaan als met de overblijfselen en ik denk dat ze ook zelf willen regelen dat de overblijfselen aan boord gaat van het betreffende vliegtuig waarmee de familie reist. Mijn vraag aan u is:
1) In welke situatie geeft een gemeente in zo'n situatie een Laissez passer af? Hiermee bedoel ik de situatie wanneer er alleen botmateriaal is overgebleven of de situatie waarbij er het stoffelijk overschot nog niet volledig verteerd is. Ik kan zelf niet achterhalen of Indonesië is aangesloten bij het verdrag van Straatsburg.
In het geval dat voor de afgifte van een laissez-passer een medische verklaring afgegeven moet worden, moet een gemeente dan een schouwarts benaderen of mogen de nabestaanden dit ook regelen?
2) Mag het stoffelijk overschot worden vrijgesteld aan de familie? Of moet het direct overgebracht worden naar de plaats van bestemming in Indonesië?
3) Kunnen nabestaanden deze procedure zelf regelen zonder tussenkomst van een begrafenisondernemer?
In het geval dat een Laissez passer niet nodig is op grond van een internationaal verdrag ben ik me ervan bewust dat het land van bestemming eventueel een vergelijkbare verklaring zoals een Laissez passer kan verlangen of wellicht dat een luchtvaartmaatschappij een laissez passer of een vergelijkbaar document kan vragen.
Kunt u mij hierin adviseren? Alvast hartelijk dank.
Vriendelijke groet,
mevr. M. de Bree
Antwoord:
Geachte mevrouw,
Een overledene die wordt opgegraven om de stoffelijke resten elders te doen herbegraven, is en blijft juridisch gezien een 'lijk in de zin van de Wet op de lijkbezorging (Wlb)'. Of een lijk 2 dagen oud is, of 2 maanden of 2 jaar, 20 jaar of 200 jaar, maakt voor de Wlb en voor het Besluit op de lijkbezorging (Blb) geen verschil. Er staat nergens beschreven dat de wet of de uitvoeringsregelingen krachtens de wet niet (meer) gelden als iemand een bepaald aantal jaren geleden overleden is. Pas na de ruiming van een graf transformeert een 'lijk' in 'overblijfselen', waar alleen voor geldt dat ze altijd nog ergens begraven moeten zijn (of gecremeerd worden).
Dat een familie persoonlijk wil zorgen voor het transport, is iets waar u even over na moet denken. Wordt bedoeld dat de familie zelf als persoonlijke bagage of zelfs handbagage een doos met botten meeneemt? Daar hoeft geen bezwaar tegen te zijn, mits er een waarborg is dat het stoffelijk overschot inderdaad aankomt bij de begraafplaats waar de stoffelijke resten herbegraven worden. In een vergunning voor opgraving staat gewoonlijk waar de overledene wordt herbegraven (want de vergunning is tevens een verlof tot begraving) en welke eisen aan het vervoer worden gesteld. Om de familie op te zadelen met de kosten van een duur internationaal vrachtvervoer van een overledene, is ook weer zoiets. Ik ben altijd voorstander van feitelijke en goedkope oplossingen. Ik zou in de vergunning de familie toestaan om zelf het transport te regelen, mits de begraafplaats de bestemming weet dat de stoffelijke resten er aan komen en later schriftelijk bevestigt dat de resten ontvangen en herbegraven zijn. Dit kan als eis in de vergunning staan en is een kwestie van een brief van de gemeente aan de beoogde begraafplaatshouder, waar in staat dat binnenkort de opgegraven resten van mevrouw X voor herbegraving zullen worden aangeboden en of men zo vriendelijk wil zijn de herbegraving later schriftelijk te bevestigen. Waar het om gaat is dat nabestaanden niet zonder meer de stoffelijke resten in handen moeten kunnen krijgen. Er moet een vorm van controle en waarborg zijn dat gaat gebeuren wat beloofd is dat er gaat gebeuren.
Een ander punt is, dat niet zeker is of de stoffelijke resten geheel zijn vergaan en er alleen een stapeltje botten resteert. Misschien is het stoffelijk overschot geheel of deels intact en dan wordt het persoonlijk transport een lastige kwestie. Want dan is een groot formaat kist nodig in plaats van een klein kistje of een zakje.
Over naar uw vragen.
1. Indonesië is niet aangesloten bij het verdrag van Straatsburg van 1973 inzake het vervoer van lijken. De overeenkomst van Straatburg (trb. 1975, 95; 1975, 156 en 1986, 188) is namelijk een verdrag van en voor Europese landen. De overeenkomst is getekend door lid-staten van de Raad van Europa, zoals uit de aanhef en ondertekening blijkt. In artikel 10 staat bovendien o.a. "Deze Overeenkomst staat open voor ondertekening door de Lid-Staten van de Raad van Europa die Partij daarbij kunnen worden door:
a) ondertekening zonder voorbehoud van bekrachtiging of aanvaarding;
b) ondertekening onder voorbehoud van bekrachtiging of aanvaarding, gevolgd door bekrachtiging of aanvaarding."
Indonesië ligt niet in Europa, dus kan geen partij in deze overeenkomst worden. Buiten Europa is het verdrag (sinds 1986) alleen van toepassing voor Aruba, omdat het deel uitmaakt van het Koninkrijk der Nederland en Aruba er voor gekozen heeft om zich aan te sluiten. Voor andere Antilliaanse landen en gebiedsdelen geldt de overeenkomst van Straatsburg niet.
Voor transport naar Indonesië geldt het bepaalde in artikel 11, vierde lid, van het Blb: "In de overige gevallen geschiedt het vervoer van een lijk uit Nederland naar het buitenland of omgekeerd ongehinderd, mits bij het lijk aanwezig is een verklaring, afgegeven door de bevoegde autoriteit van het land vanwaar het lijk wordt aangebracht, vermeldende de naam van de overledene en de plaats waarheen het lijk wordt vervoerd."
Dit kan worden 'vertaald' als volgt: omdat lid 1 en lid 3 niet van toepassing zijn, geschiedt het vervoer van een lijk uit Nederland naar Indonesië ongehinderd, mits bij het lijk aanwezig is een verklaring van de burgemeester waar in staat wat de naam van de overledene is en waarheen hij wordt vervoerd.
De burgemeester is voor Nederland de in artikel 11, vierde lid, Blb bedoelde autoriteit.
Dit is allemaal beschreven en uitgelegd in het Handboek Wet op de lijkbezorging (Vermande 1993) en in het Thematisch Handboek Lijkbezorging (SDU, losbladig).
Het komt er dus op neer dat - naast het verlof tot opgraving van de burgemeester - er een heel korte verklaring van de burgemeester moet zijn waarin wordt verklaard: dit is stoffelijk overschot van mevrouw X dat wordt vervoerd naar plaats/dorp Y in Indonesië, waar zij zal worden herbegraven.
2. De vraag of de stoffelijke resten kunnen worden overgedragen aan de familie heb ik hierboven eigenlijk al behandeld. Als het gaat om een klein volume botmateriaal is het een beetje onzinnig om daar een formeel lijkvervoer per vrachtverkeer met een grote kist voor voor te schrijven. Dat kost een paar duizend euro, inclusief transport naar het vliegveld en vervoer vanaf het vliegveld in Indonesië. Dat kan eenvoudig, maar er moet wel een waarborg zijn dat er inderdaad een herbegraving gaat plaatsvinden.
3. Ja, nabestaanden kunnen een en ander zelf regelen zonder een uitvaartondernemer in te schakelen. Men kan in Nederland zelf een uitvaart regelen. Ik denk dat dat in Indonesië ook zo is. Maar de familie moet dan zelf de vergunning voor opgraving aanvragen, de verklaring voor het transport en met de beheerder van de begraafplaats de opgraving regelen. Misschien doet in uw gemeente eigen gemeentepersoneel dat, misschien moet de familie een bedrijf inschakelen. Maar dat is allemaal met de beheerder te regelen.
Als het een klein volume botmateriaal is, is het overigens ook mogelijk om dat gewoon per post te versturen. Het is waarschijnlijk feitelijk het meest makkelijk uit te voeren. Men moet alleen een bedrijf zoeken dat een betrouwbare uitlevering in Indonesië kent (FED, UPC, PostNL, TNT etc.). Het kan verschil maken of de resten naar een stad dan wel ergens een klein dorp ver weg van vliegvelden e.d. moeten worden vervoerd. De familie kan dat allemaal zelf regelen. De postverzending zou formeel ook door de beheerder van de begraafplaats aan zijn collega in Indonesië kunnen gebeuren; dan is er ook al een soort van objectieve behandeling van de resten.
De verklaring van de burgemeester dient dan natuurlijk met het postpakket mee te worden gestuurd.
Tot slot: u denkt dat het land van bestemming of een luchtvaartmaatschappij een laissez passer of een vergelijkbaar document kan verlangen. Hier moet ik een beetje bij lachen, want dit is in mijn ogen een typisch Nederlandse denkwijze en bereidheid om dingen te doen, die in het buitenland zelden voorkomen. Daar denkt men vaker "Ze zoeken het maar uit". Ik zie wel eens op de site van ambassades dat men voor de invoer van overledenen eisen stelt, die men niet kan stellen. Bijvoorbeeld omdat men documenten vraagt die niet bestaan en die een overheid ook niet kan en moet verzinnen.
U moet niets doen wat volgens de Nederlandse wetgeving (Wlb en Blb) niet hoeft en kan.
Ik heb inmiddels ruim 30 jaar ervaring met de regelgeving voor buitenlands vervoer en ik heb nog nooit gehoord dat ergens aan een grens een uit Nederland afkomstig stoffelijk overschot zou zijn geweigerd. Althans niet in normale stabiele landen waar geen oorlogen of andere onlusten spelen.
Veel mensen in Nederland hebben een bijzondere band met Indonesië. Er gaat veel as vanuit Nederland naar Indonesië. Ik heb nog nooit gehoord van een probleem.
U noemt het niet, maar de ambassade van Indonesië heeft op haar site eisen opgesomd voor het vervoer van overledenen naar Indonesië. Men eist o.a. een origineel paspoort van de overledene en dat de kist wordt verzegeld door een medewerker van de ambassade. Ik zou zeggen: vergeet dat allemaal maar; ik denk niet dat men bijvoorbeeld nog beschikt over een paspoort van de overledene. Het kan ook zonder dat. Bij de verzending van stoffelijke resten als postpakket is men van dit soort formaliteiten verlost.
Over de hele wereld werkt het feitelijk zo dat men nooit de invoer van overledenen weigert, behalve in zeer bijzondere situaties zoals tijdens oorlogen.
TIP
Laat nabestaanden niet onnodig zoeken naar oude polissen. Registreer of u een uitvaartverzekering hebt op Uitvaartverzekeringsregister.nl
Ook verstandig om in te vullen als u GEEN verzekering hebt.
TIP
Bezoek ook eens de video-adviesrubriek: Infotheek - reportages - kijkersvragen - juridische vragen en antwoorden (klik hier).
Zoals: Wie is verantwoordelijk voor de kosten van de uitvaart?
Spelregels
