Verkeerde man begraven in Voerendaal door ernstig verzuim (maar wie is er nu echt verantwoordelijk?)
28 juli 2023
Vraag nummer: 67072
De afgelopen week is in het nieuws geweest dat vorige week zaterdag 22 juli een 'verkeerde' persoon is begraven op de gemeentelijke begraafplaats van Voerendaal. Ik heb/had deze week vakantie, maar heb diverse mails en telefoontjes over deze aangelegenheid gehad, o.a. van journalisten.
Maar niemand stelde de juiste vragen, of wist geen raad met mijn wedervragen.
Tijd om dan zelf maar eens enkele feiten op een rij te zetten.
Antwoord:
Een medewerker van de uitvaartvereniging heeft op 22 juli de verkeerde kist uit het uitvaartcentrum meegenomen naar de afscheidsdienst in de kerk. De kerk ligt naast het uitvaartcentrum.
Familieleden van de overledene, de heer H., kregen bij binnenkomst van de kerk twijfel of daar wel de juiste kist stond. De familie had voor een witte kist gekozen, maar zag een lichtbruine eiken kist staan. De familie H. heeft later in de media meermaals haar twijfel over de kist kenbaar gemaakt, maar op 22 juli in de kerk en op het kerkhof niets gezegd. De begrafenis ging gewoon door.
Jongstleden maandag 24 juli zou de begrafenis plaatsvinden van de heer C. Toen een andere uitvaartleider 's ochtends de kist uit de koeling haalde en het nummer op deze kist vergeleek met het registratienummer op het bijbehorende document, bleek dat de nummers niet overeenkwamen. De kist werd geopend. In de kist bleek de heer H te liggen. Omdat zij de afgelopen dagen de enige overledenen in het uitvaartcentrum waren, werd al snel de conclusie getrokken dat twee dagen tevoren per ongeluk de heer C begraven moest zijn.
Schrik en verontwaardiging alom.
Het meenemen van de verkeerde kist uit een uitvaartcentrum is natuurlijk fout, maar het is niet uniek. De wetgever heeft daarom in 1991 een regeling getroffen om dit soort vergissingen te corrigeren.
Dit is geregeld in artikel 8 lid 1 van de Wet op de lijkbezorging. Bij de kist hoort een document met de namen en de data van geboorte en overlijden van de overledene. Er moet worden vastgesteld dat deze gegevens betrekking hebben op de 'juiste' overledene. Het document krijgt een uniek registratienummer, dat ook op de kist wordt aangebracht, meestal uit het zicht onderaan op een rand. Door het registratienummer wordt het document aan de kist wordt gekoppeld. Een begraafplaatshouder mag niemand begraven als niet eerst het nummer op de kist en op het document zijn vergeleken.
Ook moet voor een begrafenis een verlof tot begraven van de gemeente worden overhandigd. Zo'n verlof kan al eerder worden opgestuurd of met de kist worden meegebracht. Maar het document met het registratienummer moet altijd bij de kist blijven.
In Voerendaal heeft de controle voorafgaand aan de begraving op 22 juli niet plaatsgevonden. De grafdelver verscheen pas op het moment dat de uitvaartleider en de dragers, na het laten zakken van de kist in het graf, de begraafplaats wilden verlaten.
Een medewerker van de gemeente stelde in de media dat de juiste procedure is gevolgd, maar dat is onjuist. Als voorafgaand aan het feitelijke begraven de papieren met de kist zouden zijn gecontroleerd, zou niet de verkeerde persoon begraven zijn. Pas nadat de kist in het graf stond, is een gemeentelijke grafdelver gekomen om het graf te dichten. Dat is te laat. De kist is niet voorafgaand aan de begraving gecontroleerd. De grafdelver heeft wel het verlof tot begraven en het controle-document in ontvangst genomen, maar heeft met het document geen controle uitgevoerd.
De gemeente is daardoor verantwoordelijk voor de verkeerde begraving, niet de uitvaartvereniging. Dit ernstige verzuim door de gemeente heeft ook tot gevolg gehad dat twee dagen later een andere familie, de familie C, van een verkeerde kist, van de heer H, afscheid wilde gaan nemen. Als de gemeente op 22 juli de kist gecontroleerd zou hebben, was de vergissing tijdig aan het licht gekomen en zou de familie C niet op 24 juli bij een verkeerde kist hebben hoeven staan.
Wat is de positie van alle betrokkenen in dit verhaal?
De uitvaartleider
De uitvaartleider van de begrafenis op 22 juli is direct na de ontdekking van de verwisseling op 24 juli bij het bestuur van de vereniging geroepen en is op staande voet ontslagen. Mij lijkt dat een prematuur besluit. Ja, de uitvaartleider heeft een vergissing begaan. Maar hij is niet verantwoordelijk voor de foute begraving.
Een vergissing is in de regel juridisch geen grond voor een ontslag op staande voet. Met name niet als een medewerker overigens een goede staat van dienst heeft en de ernstige gevolgen (een foute begraving) vooral aan het handelen of nalaten van derden te wijten zijn. Dat laatste is hier het geval. Van twee partijen zelfs.
De uitvaartvereniging
De uitvaartvereniging is verantwoordelijk voor het handelen of nalaten van haar werknemers. Dan komen vragen aan de orde of er wel interne controlemechanismen zijn om fouten en vergissingen te voorkomen. En of werknemers bijvoorbeeld geïnstrueerd zijn om een kist niet te laten zakken voordat een medewerker van de gemeente de papieren en de samenhang met de kist heeft gecontroleerd.
De vereniging heeft op 24 juli blijkbaar door de schrik meteen het boetekleed aangetrokken, maar ziet de zaak niet in het juiste perspectief.
Als het bestuur rustig had nagedacht en de wet zou hebben gelezen, zou ze zich gerealiseerd hebben dat de begraving van de verkeerde persoon alleen mogelijk was door een fout of nalatigheid van de gemeente.
De gemeente
Een gemeente is verantwoordelijk voor alle begravingen op haar begraafplaatsen. Zij moet voor de feitelijke begraving van kisten de papieren in ontvangst nemen en controleren of het persoonsdocument wel bij de kist hoort. Dat is een wettelijke taak voor alle houders van gemeentelijke en kerkelijke begraafplaatsen en ook voor crematoria. Dit is geregeld in artikel 8 lid 2 van de Wet op de lijkbezorging.
Vorige week zaterdag heeft in Voerendaal geen controle plaatsgevonden. Daarmee is de gemeente de hoofdverantwoordelijke voor de foute begraving van de heer C.
De uitvaartleider heeft zich vergist, maar de gemeente heeft iets belangrijks, de wettelijke controle, gewoon niet gedaan. Dat valt haar zwaar aan te rekenen.
Ik vermoed dat dit geen individuele fout van de grafdelver is. Ik vrees dat het niet de gewoonte is in Voerendaal om voorafgaand aan een begraving de documenten en de kist te controleren. Dan is sprake van een institutionele tekortkoming van de gemeentelijke organisatie. Het college van B&W behoort zich deze nare gebeurtenissen aan te trekken en maatregelen te treffen waardoor zij in de toekomst niet meer kunnen voorkomen. Door wel vooraf de papieren en de kist te laten controleren.
De nabestaanden
Leden van de familie H hebben tegenover de pers verklaard dat zij bij het binnenkomen van de kerk gezien hebben dat hun (schoon)vader in een verkeerde kist lag, of dat de kist niet de kist van vader H was. Zij hebben hun twijfel echter niet kenbaar gemaakt bij de uitvaartleider. Dat is jammer. Artikel 8 lid 3 van de Wet op de lijkbezorging regelt dat bij twijfel of de gegevens van het document in combinatie met de kist kloppen, de kist kan worden geopend. De overledene kan dan in tegenwoordigheid van een medewerker van de begraafplaats worden geïdentificeerd door twee personen die de overledene bij leven hebben gekend. Deze procedure kon echter ook niet geheel volgens de letter van de wet worden gevolgd, omdat de medewerker van de begraafplaats er te laat was.
Maar als de familie haar twijfel eerder had geuit, had de kist toch kunnen worden geopend en was de vergissing meteen aan het licht gekomen. Dat zou een heel vervelend moment geweest zijn, maar het zou de verkeerde begraving hebben voorkomen. En ook de familie C voor een nare ervaring hebben behoed.
Verantwoordelijkheden en schade
De familie H heeft in de pers kenbaar gemaakt schade te willen claimen.
Er is een verschil tussen feitelijke schade en immateriële schade, zeg maar 'smartengeld'.
De familie H is echter deels zelf medeverantwoordelijk voor het ontstaan van schade, omdat zij volgens eigen uitlatingen in de media wist dat zij zaterdag bij een verkeerde kist stond. Zij heeft toen niets gezegd tegen de uitvaartverzorger of een andere medewerker van de uitvaartvereniging. Dat maakt dat zij niet alleen slachtoffer is, maar ook een gedeelde verantwoordelijkheid draagt voor het vervolg van de gebeurtenissen.
Een vergoeding in de vorm van smartengeld kan de familie H mijns inziens in deze omstandigheden wel vergeten. Het kan in ons recht niet zo zijn dat iemand door niets te zeggen of haar kennis niet te delen, een situatie creëert die men aangrijpt om een vergoeding te claimen.
De familie H loopt zelfs een kans om door de familie C aansprakelijk te worden gesteld. Had de familie H tijdig gezegd dat de kist niet klopte, dan zou de familie C twee dagen later geen verstoorde afscheidsplechtigheid hebben gehad.
Als de families H en C een partij aansprakelijk willen stellen voor de verkeerde begraving of de gevolgen daarvan, dan kunnen zij zich in eerste instantie tot de gemeente wenden. De gemeente heeft door het nalaten van de controlehandelingen de foute begraving mogelijk gemaakt.
Overigens zijn in Nederland de marges voor een schadevergoeding vrij smal. Het moet om feitelijke schade gaan, zoals het 2 x huren van een zaaltje of extra vervoerskosten voor een 2e bijeenkomst. In het verleden heeft de Ombudsman Uitvaartwezen wel eens immateriële schades toegekend, maar dan ging het om enkele honderden euro's en zeker geen duizenden.
Ik zie niet zoveel in het aansprakelijk stellen van de uitvaartvereniging. Haar medewerker heeft weliswaar een fout gemaakt, maar de vereniging draagt volgens de wet geen verantwoordelijkheid voor de correcte begraving. Dat is een taak van de gemeente. Bovendien had de familie H de kans om een vergissing van de uitvaartvereniging te corrigeren en de fout van de gemeente te voorkomen, maar heeft zij dat nagelaten. Niet-handelen terwijl men wel wetenschap draagt, maakt iemand ook mede verantwoordelijk en mede aansprakelijk.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Naschrift
Een lezer van deze rubriek attendeerde mij er op dat begin 2021 een medewerker van het crematorium in Heerlen (ook) op staande voet ontslagen was. Daar was een overledene twee dagen te vroeg gecremeerd waardoor de familie geen afscheid meer kon nemen. De lezer vroeg zich daarom af of het ontslag van de medewerker van de uitvaartvereniging toch niet terecht was.
Ik denk van niet. Ik ken de feiten en details van de fout in Heerlen niet, maar het is een belangrijk verschil dat in Voerendaal de eerste fout werd gemaakt door een medewerker van een uitvaartvereniging. Deze fout had geen gevolgen gehad als de gemeente Voerendaal conform de wet de kist met de papieren had gecontroleerd. Dan was de vergissing aan het licht gekomen en was niemand verkeerd begraven.
Bij het crematorium was het zo dat er geen vergissing van een uitvaartverzorger was, maar dat de fout werd gemaakt door een medewerker van het crematorium. Die medewerker had de kist met de papieren moeten controleren, net zoals de gemeente Voerendaal dat had moeten doen.
Het crematorium staat op een lijn met de begraafplaatseigenaar, in dit geval de gemeente Voerendaal.
Spelregels
